Adem Demaçi: Romani “Nëna Shegë e pesë gocat”
|
Flet Adem Demaçi për Gazetën“SOT“ TANI ZËRI IM DHE KONTRIBUTET E MIA NUK U INTERESOJNË ATYRE QË SOT E DREJTOJNË KOSOVËN
(www.pashtriku.org 14.07.2007 /20:00) Saranda më mundësoi dimensionin njerëzor dhe atë natyror Në mëngjes herët në rrugët e qytetit të Sarandës, bashkë me shumë njerëz të tjerë, ecën edhe një burrë i imët. Duke ecur, i menduar sikur mbi supe t’i rëndojnë tonelatat e vuajtjeve dhe shqetësimeve të qindra vjetëve, ai bie menjëherë në sy se është dikush që vjen nga larg. I thjeshtë dhe me vështrim të menduar, ai shkon në shitoret e qytetit. Është Adem Demaçi, i cili ka lënë Prishtinën, atje ku u lind para 72 vjetësh, ku u formua dhe nisi rrugën atdhetare për një Kosovë më vete, një Kosovë të pavarur dhe me një fytyrë ndryshe. Është një nga banorët më të rinj të Sarandës, ka më pak se një vit që banon aty.Po për Demaçin kjo periudhë është e mbushur me jetë, me veprimtari, me pjesëmarrje në takime në shkolla, shoqata, diskutime të ekspozitave dhe librave që dalin dhe kanë për autor shkrimtarë sarandjotë. Unë, thotë Ademi, jam i lumtur që kam gjetur një qytet që më ka hapur krahët dhe kam gjetur këtu jo vetëm dimensionin natyror, copëzën e kaltër të detit që kam përfytyruar në jetën tim të gjatë dhe plot andralla, por mbi të gjitha dimensionin njerëzor, shpirtin e lirë të njeriut të mirë. Këtu flas me të gjithë dhe jam mik i të tërëve. Këtu kam shokët e rinj që më respektojnë dhe më përshëndesin që nga larg. “Gjatë natës qëndroj para tavolinës së punës për të përfunduar librat e mi që tani kanë rastin të shfaqen para publikut. Unë kam brenda vetes shumë jetë. Kam shumë motive që dua ti përjetësoj dhe t’ia bëj të njohur të gjithë atyre që duan të lexojnë një të vërtetë që nuk lind nga dëshirat e pasioni, por që është gdhendur brenda meje si një shkëmb i fortë. Unë dua të latoj këtë reliev që të lexohet nga miqtë dhe ata që më kanë privuar vite të tëra duke me degdisur pas hekurave të burgut që nga viti 1958. Plot tre herë ose në vite, plot 28”, u shpreh ai. Profesor Adem Demaçi është në Sarandë në sytë e opinionit, jo një qytetar i rëndomtë që e zuri era dhe hodhi spirancën për të bujtur disa ditë. Përkundrazi ai është këtu një njeri që ngado e duan dhe përshëndesin si një hero si një Mandela shqiptar që përjetoi më shumë se cilido jetën e qelisë dhe që tërë komoditeti i tij jetësor kanë qenë katër mure të ftohtë. Ca libra e një laps me të cilat përditë ai ka hedhur në letër jetën e tij që ka rrjedhur si një lumë i vrullshëm. Po për ne që vite më parë nga Kosova kemi veçuar emrin e tij dhe për ata që janë më të rinj le t’ia lëmë fjalën, Adem Demaçit, kësaj ikone emblematike të shqiptarizmit që nuk u tut dhe aq më tepër nuk u lodh në kërkim të lirisë dhe jetës përballë urrejtjes dhe burgosjeve.
I jeni larguar Kosovës në ditët kur ajo ka nevojë më shumë për të gjithë, apo mos vallë Adem Demaçi ka hequr dorë nga politika duke qëndruar në një qosh të qetë në pritje të zgjidhjeve të mëdha të Kosovës, por këtë herë nga të tjerët? Me sa duket ju nuk gjykoni se Kosova është drejt pavarësisë dhe për këtë punon Europa dhe SHBA?
Po në kohën e president Rugovës, a nuk ishin problemet më në vijë dhe gjërat në rendin e tyre të natyrshëm? Zoti Demaçi, ju tani jeni edhe zyrtarisht banor i Sarandës, pra si të themi shtetas të Shqipërisë dhe besoj keni një koment për atë që po ndodh sot tek ne në politikën shqiptare, duket se edhe këtu nuk gjendet fjala si mendoni ju? Po përse mendoni ju që shqiptarët kanë në rrugën e tyre mundimet e gurit të Sizifit ecin si ameba herë para, herë mbrapsht dhe e kanë të vështirë të merren vesh mes tyre? Në Shqipëri u njohin si i burgosuri i përjetshëm. Kur ka filluar ky kalvar i gjatë dhe a e ka kapërcyer Demaçi fantazmën e burgjeve serbe? Sa Mandela paskeni bërë burg apo jo? Ju nuk jeni vetëm një emër që ka për portretizim vetëm emblemën politike, njëherësh gjysma juaj është shkrimtari, tregimtari, studiuesi i letërsisë njeriu i letrave, a mund të rrëfeni diçka për gazetën në këtë fushë? Po cili është romani juaj i parë? Adem Demaçi është në Sarandë i vetëm, po cila është pjesa tjetër e familjes tuaj dhe ku jetojnë ata? Po me se e përballon jetën Adem Demaçi kur ju duhet të jetoni, të botoni dhe për të gjitha këto nevojiten të holla? Bëmë një udhëtim paksa të gjatë ngacmuam kujtime, zbuluam brenga e mësuam diçka nga jeta juaj, po nesër çdo të bëjë Adem Demaçi? Flet Adem Demaçi - ekskluzivisht për ABC E KEQJA JONË ? POLITIKANËT E KRIJUAR NGA SERBIA, BASHKË ME IBRAHIM RUGOVËN! Bisedoi: Mentor NAZARKO (www.pashtriku.org – 01.07.2007 / 22:15) *** Kritik me të gjithë, me LDK, me UÇK, me Veton Surroin, me ata që “u pasuruan dhe bënë gazetë shpejt; edhe me Albin Kurtin sepse “BE nuk është si UNMIK” dhe se “ne nuk mund të bëjmë gjë pa praninë ndërkombëtare”. *** Pjesa e dytë UNMIK duhet të pengojë ndikimet radikale fetare në Kosovë Në pjesën e dytë të intervistës së tij Adem Demaçi flet për problemet fetare në Kosovë dhe për debatin Qose - Kadare. -Vijon intervista e figurës së veçantë të jetës politike kosovare, Adem Demaçi. Gabimet e Rugovës, UCK-së, por dhe gabimet në debatin Qose-Kadare. Një analizë interesante e problemeve fetare në Kosovë. Gjykime pozitive për qeverisjen e Berishës dhe kritikë për problemet e qeverisjes së Nanos. NAZARKO - Ju keni lexuar besoj librin e Uarren Cimermman-it, ambasadorit amerikan në Beograd, i cili e lavdëron Rrugovën dhe idetë e tij. E ka takuar diku nga viti 1989-1990... NAZARKO – Ju keni patur edhe idenë e konfederatës kam përshtypjen... që shqiptarët dhe serbët të jenë në konfederatë. DEMAÇI: Jo konfederata, por ideja ime ka qenë një përpjekje për t’i mashtruar serbët sepse kam thënë se ne duhet të kemi ushtrinë dhe policinë tonë. Mund të flitej për një kushtetutë të përbashkët, pra ishte praktikisht një shtet që do të mund të shkëputej kur të donte, por shqiptarët nuk e kuptuan këtë punë kurse serbët e kuptuan dhe e refuzuan..
NAZARKO Kadareja ka qenë pikërisht kundër këtyre praktikave. NAZARKO: Dhe një pyetje tjetër për politikën e Shqipërisë. Si e shikoni rikthimin e Sali Berishës në pushtet? NAZARKO: Një gjykim për politikën e zotit Berisha brenda këtyre dy viteve... ------------------------------------ Ai që sfidoi çdo të keqe në jetë…! KËSHTU FLISTE DHE VEPRONTE ADEM DEMAÇI - MANDELA I EVROPËS Shkruan: Fehmi BAFTIU, jurist Më 30.03.2007, Prishtinë Libri i përgatitur nga Bardhyl Selimi, “Kosova në udhëkryq”, me intervista të zotit Adem Demaçi dhe aktorëve të tjerë të politikës kosovare sot, jo vetëm në permbajtje të lëndës, por edhe në brendësi, me karakteristikat e tematikës më aktuale për situatën politike në Kosovë, ka një rëndësi të madhe për lexuesit e respektuar. Libri ndahet në tri kaptina: autobiografia e Adem Demaçit, pyetjet dhe përgjigjet në të përditshmen “Kosova Sot” dhe intervistat me disa nga aktorët e Konferencës së Rambujesë. Është ky një libër me vlera të larta për vlimet politike dhe diplomatike të kohës, e që lirisht mund të quhet edhe përmbledhje e fakteve më relevante të një enciklopedie të shkurtër të kohës me aktorë dhe personazhe të dramës lidhur me Kosovën dhe me gjerë, me tërë popullin shqiptar në trojet e okupuara shqiptare. Sa i përket kaptinës së parë, sa kam njohuri, është kjo hera e parë që një autori Adem Demaçi t`ia shpalosë autobiografinë në këtë mënyrë. Sikurse shihet, këtë Adem Demaçi e bën para djalit të mësueses së parë të tij, Vezires, në shenjë respekti ndaj saj, por edhe të vetë redaktorit, që përndryshe është djali i patriotit të shquar të çështjes shqiptare, Adem Selimit (Gllavica). Mandela i Evropës, edhe në periudhën më të re të jetës së vet, në asnjë mënyrë nuk do të pajtohej me atë që si dikush-dikush, çfarëdo situate ta quaj liri. Që nga kjo kohë, ai do të dijë të dallojë se çfarë është mashtrimi politik dhe hipnoza kolektive kundër ngritjes së vetëdijës kombëtare të një populli të robëruar, i cili, me një skenar të përsosur të okupatorit dhe bashkëpunëtorve të tij, tenton ta trullosi popullin shqiptar, me premtime të rreme, premtime të cilat koha shumë shpejt do t’i identifikonte si pranga për popullin shqiptar në trojet e okupuara. Ai, që në fëmini, do të hetojë këtë lojë të okupatorit serb, duke reaguar me vend e me kohë, madje publikisht, më qëllim që jo vetëm ngrente zërin ndaj këtyre padrejtësive, por edhe me qëllim të ndërtimit të një strategjie afatgjatë të ndikimit dhe ngritjes së vetëdijës kombëtare në rrethin ku vepronte. Virtytet më të larta njerëzore: modestinë, trimërinë dhe pjekurinë kombëtare ai do t’i ketë gjithnjë në veprim dhe zhvillim. Andaj, sikurse shihet edhe nga veprimtaria e tij politike, apo koha kur ai mban, madje, burgun prej 28 vjetësh dhe pasi që do të fitonte mirënjohjen “SAHAROV” ai gjithnjë do t’i mbetet besnik këtyre virtyteve, pa të cilat askurrë e askush nuk ka mundur të kontribuojë për lirinë e popullit të vet. Ajo që është më thelbësore për ngritjen e vetëdijes kombëtare në tokat e okupuara shqiptare do të jetë shembulli dhe qëndrimi i denjë i tij si dhe gatishmëria që dashurinë ndaj popullit të vet, ta ndante me pjesën e jetës më të mirë nëpër kazamatet e ish- Jugosllavisë. Kjo bëri që shtresa të tëra të popullit shqiptar të kthjelloheshin kombëtarisht dhe të edukoheshin sipas shembullit të tij të atdhedashurisë. Kjo do të manifestohej me të madhe, qoftë te shtresat e ulëta, të mesme, por edhe tek intelegjencia, pos tek ata që kishin shitur Kosovën për interesa të vogla. Sa i përket përgjigjeve në pyetjet e lexuesve, apo analizave në shtyp dhe në mjetet radio-televizive, mund të konstatojmë se kjo nuk është as një e dhjeta e veprimtarisë së tij në këto lëmi. Mirëpo, falë përzgjedhjes së qëlluar të autorit, lirisht mund të konstatojmë se në këtë libër paraqiten të gjitha synimet, veprimet por dhe brengat e tij për popullin shqiptar në trojet e okupuara, që i parandjen dhe i ndjen Mandela i Evropës. Këte, më së miri, do ta pasqyronte dhe formulonte deklarata e dhënë në vitin 1994 në një takim që kishte organizuar “ Beogradski krug” në Beograd. Askush më saktësisht dhe në mënyrë më të drejtpërdrejtë, nuk diti dhe nuk guxoi t’i thontë qëllimet dhe idealet e popullit shqiptar si ai, kur intelektualëve të Beogradit do t’u thoshte në sy:: “Për këtë që kaq shumë e dua lirinë dhe pavarësinë e popullit tim, zotërinj, jeni edhe ju fajtorë, sepse prej jush kam mësuar se si duhen liria dhe pavarësia”.
Adem Demaçi laureat i çmimit “SAHAROV“ Sikurse paraqiten bindjet e zotit Adem Demaçi në këtë libër, çdo lexues do të kuptojë se bindjet e tij nuk ishin të parapërgatitura për t’i sjellur ndonjë privilegj, qoftë politik apo material, por ishte ideali i tij në raport me qëllimet shekullore të popullit të robëruar shqiptar. Se sa janë arritur këto ideale të tij, ç’është e vërteta, për çdokend, jo vetem në tokat shqiptare por edhe te faktorët ndërkombëtarë, tanimë dihet. Por ai gjithnjë brengoset për fatin e popullit të tij. Madje, gjithnjë ai iu kundërvu çfarëdo loje diplomatike të faktorit të huaj, por mbi të gjitha faktorit vendor, i cili aq shpejt u ambientua me rrethanat dhe tani, me deklarata të rreme, tenton ta vejë popullin shqiptar edhe njëherë në gjumë të thellë të robërisë. Për të provuar se vërtet është kështu, po japim vetëm një shëmbull në vijim. Vallë, a nuk flet mjaftë rasti i deklaratës së zyrtarit më të lartë të NATO-s, kur i drejtohet udhëheqjes së tanishme të popullit të Kosovës me fjalët: “Politikanët e Kosovës le të mbledhin mend…dhe le t’i përjashtojnë fare nga komunikimet me publikun fjalët liri, pavarësi, sovranitet, shtet i pavarur – apo mos të refuzojnë bisedimet me palën serbe lidhur me Kosovën” . Meqë një mendim i këtillë është dhënë para pak ditësh, vetëvetiu ai të bën të kuptosh se trumbetimet për shtetin e pavarur të Kosovës, apo njohjen formale të tij, etj. etj. janë vetëm iluzione për mashtrimin e popullit të robëruar shqiptar, të cilat Adem Demaçi i fshikullon në intervistat e veta. Është me rëndësi të sqarohet fakti se pse erdhëm deri në këtë situatë? Fajin kryesor, dhe të pakontestueshëm e ka shtresa politike shqiptare. Ajo, që në fillim të pluralizmit politik, bëri heterogjenizimin dhe parcelizimin e kërkesave politike të shqiptareve të viseve të robëruara përmes dofarë partishë. Por dhe vetë kërkesa maksimale e tyre ishte se “ne jemi subjekt i Federatës”, që, në fakt, ishte theqafje drejt humnerës - në vend të pohimit sublim se “tokat shqiptare në ish-Jugosllavi ishin të kolonizuara, dhe askurrë, me asnjë akt të vlerës ndërkombëtare, nuk i ishin bashkuar federatës me vullnetin e popullit, si parashihej me aktet në fuqi të OKB-së dhe të institucioneve të tjera të saj për sigurinë kolektive në botë”. Edhe pse, atëbotë, Mandela i Evropës nuk ishte i angazhuar në veprimtari të asnjë subjekti politik, ai do ta vërente këtë gabim politik. Në ndërkohë, ai do të fitonte nga Parlamenti Evropian mirënjohjen e shpërblimin “SAHAROV”. Atje ai do të mbante një fjalim të zjarrtë për të drejtat e shqiptarëve të okupuar dhe për situatën e përgjithshme politike në ish-Jugosllavi, duke paraparë prirjen e politikës së Millosheviqit drejt gjakderdhjeve të reja në Ballkan. Fill pas këtij fjalimi, do të gjenden shtete dhe njerëz, që, aty për aty, do ta kuptojnë se kishin gabuar në përzgjedhjen e Mandelës së kontinentit të Evropës. Andaj, përmes të ashtuquajturit faktor politik, të vetë shteteve të tyre, në bashkëpunim me subjektet shqiptare në tokat e okupuara shqiptare, Mandela i kontinentit të EVROPËS, do të shndërrohet në simbol të Rezistencës Shqiptare. Pra, jo të një rezistence aktive evropiane ndaj një sistemi komunist që bënte apartejd ndaj një populli tjeter, si bëhej në Afrikën e Jugut ndaj zezakëve. Kjo ishte një dredhi diplomatike e disa shteteve të Evropës, që kishin të tjera qëllime ndaj tokave të okupuara shqiptare. Duke duke pasur parasysh Mandelën e kontinentit tjetër të AFRIKËS, i cili shumë shpejt e çliroi popullin jugafrikan dhe mori pozitën e kryetarit të shtetit – ata u frikësuan se mos edhe Mandela i Evropës do të vepronte njësoj. Prandaj, me një mirënjohje të tillë, do ta shpërblenin edhe udhëheqësin e LDK-së. Kështu, shqiptarët u bënë, të vetmit në Evropë, me dy të shpërblyer me çmimin “SAHAROV”.. Kjo ishte dinakëria franko-serbe që kishte për qëllim që, Adem Demaçit, si një politikani të pafriksueshëm, largpamës dhe të pakorruptueshëm, t’i mbyllej rruga drejt një politike qendrore, ofensive kosovare. Madje, jemi dëshmitarë se lojra me skenare të këtilla do të luajnë vetë subjektet më të mëdha shqiptare, gjatë tërë veprimtarisë së tij, deri me 13 gusht 1998, kur Ademi Demaçi emërohet Udhëheqës i Zyrës së Përfaqësuesit Politik të UÇK-së. Sikundër shihet nga vetë përgjigjet e tij, lidhur me veprimtarinë në këtë zyrë, lexuesit do të kuptojnë se ai ishte kundër Konferencës së Rambujesë. Unë, jo vetem si bashkëpunëtor i tij në këtë zyrë, kam vërejtur se si Franca heshtazi dhe e papenguar, përmes ambasadorit të saj në Shkup, Untcinger, mori nga amerikanët nismën, kinse për rregullimin e çështjes shqiptare, e “nuhata” se kundër Kosovës po përgatitej një sherr i madh! Këtë dyshim timin menjëherë ia thashë Demaçit dhe, të gjithë sa ishim në Zyrë u pajtuam me mendimin se kundër Kosovës po kurdisej një dredhi e madhe! Kjo doli në shesh shumë shpejt. Në vendimin e Grupit të Kontaktit qëndrimi kryesor ishte: “Kosova konsiderohet pjesë e tërësisë territoriale, nën sovranitetin e ish-Jugosllavisë, - Serbisë”; dhe qëndrimi i dytë ishte: “Asnjë vendim statusor, lidhur me ardhmërinë e saj, nuk mund të vendoset në mënyrë të njëanshme”. Vetëvetiu, ky vendim e bënte të qartë se fati i Kosovës ishte vendosur jashtë tryezës së bisedimeve. Ky do të ishte shkaku që Adem Demaçi, me bashkëpunëtorët e vet krysorë, do të tërhiqeshin nga detyrat në Zyrën e Përfaqësuesit Politik të UÇK-së. Janë fort domethënëse fjalët e tij, ditën e tërheqjes nga kjo detyrë, kur para të gjithë gazetarëve, ai do të deklaronte:“Do të isha njeriu më i lumtur sikur parashikimet e mia të dalin të pasakta!”. Andaj, siç shihet në këtë libër, ai, me plot të drejtë, sot i kundërshton nënshkruesit e marrëveshjes së Rambujesë, të cilët, jo vetëm që nuk e paraqitën Kosovën si territor i okupuar përmes akteve ligjore ndërkombëtare, por, me vullnetin e tyre, u pajtuan me vendimet e diplomacisë franceze, e cila dikur, me forcë e lojra diplomatike, këto toka shqiptare ia kishte falur të ashtuquajturës Mbretëri Serbo-Kroate-Sllovene në Konferencën e Versajës të vitit 1919/20. Do të jetë kjo hera e parë në historinë e popullit të okupuar, që, në emër të popullit shqiptar në viset e okupuara, vetë shqiptarët do të nënshkruanin një akt të karakterit ndërkombëtar, sipas të cilit, Kosova është pjesë e integritetit dhe sovranitetit të Jugosllavisë- Sërbisë! Ç’është edhe më keq, këta “përfaqësues” i premtonin popullit dhe vetë UÇK-së, se pas tre vjetësh, do të mbahej Referendumi popullor për statusin e Kosovës. Por sot, kur ky libër del në dritë, janë mbushur tanimë 6 vjet e Kosova ende është në UDHËKRYQ FORT TË RREZIKSHËM POLITIK. AI QË NË VETEN E TIJ NDËRTOI DHE NGRITI SHQIPTARIN DHE NJERIUN! Shkruan: Dr.Selman HOXHA Më 30.03.2007 Duke lexuar shkrimin e Zejdush Kastratit: ”A po e pret fati i Fishtës, Adem Demaçin?” të botuar në dy gazeta ditore, forca e inercionit më shtyri të shkruaj edhe unë disa rreshta. Edhe unë mendoj sikur edhe z. Zejdushi se vërtetë populli, e shumë më tepër intelektualët dhe institucionet e Kosovës i kanë hyrë në hak Adem Demaçit. Nuk dëshiroj të kuptohet ndryshe shkrimi im, përveç si një vështrim nga këndi im subjektiv lidhur me temën që e preku z. Zejdushi, i cili padyshim meriton respekt. Unë me bindje të thellë e them se baca Adem as nuk është, e as nuk ndihet i vetmuar. Nuk do të ndihej i vetmuar sikur ta braktisnin gjithë shqiptarët! Sepse, më mirë se kushdo tjetër ai e njeh popullin e vet dhe gjendjen e tij. Ai e njeh mirë dhe e do shumë. Për shkak të kësaj dashurie ai i dhuroi dhe fali gjithë çka pati nga vetja dhe jeta e vet.
Adem Demaçi Ai edhe sot, përkundër fakteve dhe kushteve që i përmend ti, ditë e natë frymon dhe punon për lirinë e popullit të tij. Dhe natyrisht, njerëzit që punojnë edhe mund të gabojnë. Mirëpo gabimet eventuale qëllimmira të Adem Demaçit janë minore karshi veprës së tij madhështore. I pagabueshëm është vetëm Krijuesi! Të gjithë njerëzit (kush më shumë e kush më pakë) janë mëkatar! Populli thotë, kush punon gabon. Por shtrohet pyetja, cili shqiptar i gjallë dha, punoi dhe sakrifikoi për Kosovën më shumë se Adem Demaçi. Që nga rinia e tij e hershme ai u mishërua me hallet dhe të drejtat e popullit të shumëvuajtur. Në vitin e largët 1958 kur shumëkush e kishte drojë dhe frikë të deklarohej hapur shqiptari, ai pati kurajë guxim dhe vizion të çartë për ardhmërinë e popullit të vet. Kur ai botërisht kërkoi liri barazi dhe vetëvendosje për popullin e tij, shumica e politikanëve aktual të Kosovës ishin fëmijë ose nuk ishin të lindur fare! atëbotë z. Demaçi botërisht dhe me zë të lartë kishte deklaruar se: “Në Ballkan nuk do të ketë paqe derisa Kosova nuk shkëputet nga Jugosllavia!” Për shkak të vizionit dhe veprimtarisë së tij politike, nga shumëkush u cilësua si ideatori kryesor i lirisë dhe pavarësisë së Kosovës. Është e vërtetë se armiqtë tanë gjithmonë përdorën të gjitha format që të krijojnë dhe bëjnë bashkëpunëtor në radhët tona! Dhe fatkeqësisht, në shumë raste ia dolën tek lajkatarët, lakmitarët dhe të lajthiturit tanë. Që nuk ishin pakë, përkundrazi ishin tepër! Si rezultat i rekrutimit të hershëm dhe tëhuajsimit të liderëve kosovarë, sot Kosovën e kemi në këtë gjendje çfarë asnjë shqiptar normal - i zakonshëm nuk e ka ëndërruar dhe dëshiruar! Kur është fjala tek gabimet, dua të nënvizoj se njëri ndër gafet e ripërsëritura të Adem Demaçit ishte parashikimi i ngjarjeve dhe të vërtetave të hidhura, të cilat populli i shumëvuajtur nuk i pranonte. Shumë gjëra, ai, me saktësi i ka parashikuar dhe pa hezitim i ka plasuar në opinionin tonë, kurdoherë që iu ka dhënë rasti dhe mundësia. Nuk e shohë të nevojshme t’i numëroj sot ato. Sigurisht popullit i kujtohen ose do t’i kujtohen më vonë. Popullit duhet t’i thuhet e vërteta, qoftë ajo edhe e hidhur! Me popullin nuk duhet të manipulohet. Ai duhet ta di të vërteten e tij. Kështu kujtoj se mendon Adem Demaçi! në rrallëherë jam takuar me bacën Adem. Edhe ato takime kryesisht kanë enë të rastit, kurse bisedat ishin spontane dhe të natyrshme. E takova njëherë në fund të verës apo fillimin e vjeshtës 1999 në hollin e Teatrit Kombëtar në Prishtinë. Duke më prezantuar para dy shokëve të moshatar të tij, më habiti fare me shpejtësinë dhe saktësinë e të dhënave biografike për mua, të para he gjatë luftës! U habita akoma më shumë, kur duke dhënë përgjigjen në një pyetje timen, po e parafrazoi, sepse nuk mund ta citoj saktë, tha: “Deri këtu e kemi pasur tatëpjetë! Tani jemi në rrafsh! Pas këtij rrafshi është një teposhëze që na çon në livadhin jeshil?!” Atëbotë edhe mua më është dukur i vrazhdë! Nuk më ka pëlqyer dhe nuk kam dashur ta besoj! mirëpo, edhe mua më bëri shumë hair. Tani edhe unë mendoj më shumë me kokën time. Nuk habitem me haraqinjtë, të cilët s’ ka dyshim që do të paguajnë haraçin për kënaqësitë e veta dhe mëkatet ndaj popullit dhe atdheut. Mirëpo, më ka habitur dhe befasuar heshtja e bashkëkohësve dhe intelektualëve të Kosovës, të cilët fortmirë e njohin bacën dhe veprën e tij monumentale. Naum Veqilharxhi kishte thënë; “Më mirë të bësh mirë e të flasin për ty keq, se sa të bësh keq e të flasin mirë”. Ndërkohë që Sami Frashëri kështu i këshillonte bashkëkombësit në kohën e tij: ”Është një gjë për të cilën shqiptarët duhet të kujdesen më së tepërmi, ajo pa dyshim është dituria. Të mos na mbulojë gjumi i paditurisë, se nëse do mbesim kështu,do jemi të humbur!” Krahasuar me kohën kur jetoi dhe veproi Samiu, shqiptarët janë arsimuar dhe kanë përparuar shumë. Por fatkeqësisht edhe numri i injorantëve është shumë i madh. Numri i intelektualëve dhe politikanëve që nuk shohin ë larg se te hunda, gjithashtu nuk është i vogël. Shumë prej tyre janë kyçur ë proceset politike, procese këto që shumëkush i sheh si antiqytetare, antidemokratike, antikombëtare dhe antihistorike! Në këto procese Adem Demaçi kurrë nuk u kyç, por i refuzoi me përbuzje dhe neveri. Është e vërtetë që populli shqiptar është popull historik. Mirëpo, gjithashtu është fakt se populli shqiptar ende nuk e ka kuptuar të plotë të vërtetën e tij historike! Megjithatë, nuk mund të besoj se ky popull ka ra aq poshtë sa të horrojë historinë më të re. Absolutisht nuk dëshiroj që ta fyej popullin tim. Mirëpo, mendoj se nuk është edhe aq pa vend ta citoj një historian: ”Historia është kujtesa e njerëzve dhe pa atë kujtesë njeriu bie në pozitën e shtazëve më të ulëta”, kështu do të thoshte një Noel Malcolm, historian amerikan! Andaj mendoj se të presh fare, apo godasësh degën apo pemën e cila gjatë dekadave, devotshmërisht ushqen shpirtin shqiptar me nektarin e lirisë; nuk mund të quhet vetëm injorancë dhe padituri! E bënë këtë në kohën e UDB-së lajkatarët dhe sahanlëpirësit shqiptarë. Por, sot! Si nuk kanë turp ta bëjnë ta që veten e heqin njerëz të ”kalemit dhe dijes”, bile edhe ”patriot”! Hipokrizia dhe paturpësia arrin kulmin, kur njeriu i parë i kulturës e quan as më pakë e as më shumë se spiun dhe tradhtar liberatorin dhe promotorin e lirisë kombëtare, simbolin e vlerave, traditës dhe kulturës shqiptare, z. Adem Demaçi! Pa dyshim ai nuk ka nevojë për mbrojtje dhe avokat. Ai vetë është gjallë dhe i fortë. Ai flet edhe kur hesht. Jeta dhe vepra e tij jetësore janë libra të hapur për të gjithë ata që duan ta njohin dhe kuptojnë të vërtetën. Nëse edhe sot ka njerëz-shqiptarë, të cilët nuk e njohin këtë kolos të shpirtit të pastër shqiptar, kurdoherë që ia vejnë gishtin kokës, kurdoherë që mendojnë me kokën e vet, kurdoherë që i çelin sytë mund ta shohin të vërtetën e bacës. Ai dhe vepra e tij janë këtu. E vërteta është vetëm një. Gënjeshtra ka shumë! Sokrati kishte thënë: “Dëshmitari im kryesor, që flas të vërtetën, është varfëria ime”, a nuk e tha në shkrimin për bacën këtë të vërtetë Zejdushi?! Or këtë e dinë edhe të gjithë ata që kanë dashur dhe duan ta njohin të vërtetën e bacës. Nuk i ka matur baca Adem kurrë gjërat me kandarin e Astrit Haraçisë dhe haraçijnve tjerë! Jo, jo, ai gjithmonë ka matur me mend, por duke mos braktisur asnjëherë shpirtin dhe zemrën. Me mendjen e mprehtë, me veprën e madhe dhe shpirtin e bardhë, në veten e tij ndërtoi dhe ngriti shqiptarin dhe NJERIUN! Të dy së bashku. Kurrsesi ndaras. Dhe natyrisht, baca Adem të tillë i do gjithë shqiptarët! ___________________________________________ Flet Adem Demaçi – “Pa dorëza” KOSOVA NË DUAR TË MAFIOZËVE... -Grupi i Unitetit i ka dhënë këshilla policisë për të ndërhyrë mbi demonstruesit -Në Kosovë po provohet të krijohet një republikë serbe si në Bosnje -Policia ka qenë tamam në nivel të policisë së Millosheviqit, bile ia ka kaluar. -Kanë demonstruar 25 mijë deri në 30 mijë qytetarë -Sheremet Ahmetin po e mban Fatmir Sejdiu -Thaçi, Ramushi e Surroi mafiozë, Sejdiu e Çeku viktima... -Arrestimi i Kurtit si në kohën e Komiteteve Komuniste ... -Nuk ka fuqi që do të mund ta ndalë Kosovën që të pavarësohet -Jam i gatshëm të hidhem në krye të procesit... në qoftë se prej meje kërkon populli... -Të mirat dhe të këqijat e Pakos së Ahtisarit...
Intervistoi: Burim ETEMAJ Prtishtinë, 17.02.2007 ____________________________________________ Grupi i Unitetit i ka dhënë këshilla policisë për të ndërhyrë mbi demonstruesit EPOKA E RE: Pse keni dalë të demonstroni më 10 shkurt në Prishtinë? Demaçi: Shikoni... dihet se jam anëtar i Lëvizjes ‘Vetëvendosje’ që nga fillimi, dihet se kam thënë njëqind herë se për ‘Vetëvendosjen’ jam në gjendje edhe të vdes. Kjo organizatë, kjo lëvizje, është ndërgjegjja më e pastër e popullit, e cila guxon ta thotë të vërtetën. Është lëvizja e fundit e cila interesat madhore të popullit i ka para atyre personale, klanore... Albin Kurtin e vlerësoj shumë, sepse është tamam lider i vërtetë që duhet herët ose vonë të vijë në pushtet, sepse ky popull është i etur dhe po vuan pikërisht në mungesë të një lideri si Albini, për t’u çliruan nga dallaverxhinjtë, hilexhinjtë dhe mafiozët që na kanë mbuluar në çdo pore të jetës sonë politike, ekonomike, kulturore... dhe e kanë përçarë popullin për të qenë në gjendje që të vazhdojnë të qëndrojnë në pushtet. Që ka filluar përçarja edhe brenda partive si në LDK-në si rrjedhim i interesave të shumta të cilat janë bërë thikë dhe pyka midis popullit tonë. Prandaj, unë erdha këtu (nga Kroacia) me qëllim që të jem edhe si një garant i një demonstrate paqësore. Dhe kur kemi dalë ne nga lokalet e Lëvizjes... EPOKA E RE: A keni qenë paqësor? Demaçi: Po shumë paqësor... erdhën informatat se policia i ka bërë disa barriera dhe ne vendosëm që t’i mbajnë disa fjalime, ku do të kërkojmë që të na lirojnë rrugën në mënyrë që ne të mund të marshojmë. EPOKA E RE: Pasi keni qenë paqësorë, atëherë pse erdhi deri të ndërhyrja e policisë? DEMAÇI: Policia ka ndërhyrë sepse ka qenë e përgatitur për një veprim të tillë. Ajo ka dalë me qëllim që të na japë një leksion... këshilla policia ka marrë pikërisht nga Grupi i Unitetit... EPOKA E RE: Pse? DEMAÇI: Sepse anëtarët e Grupit të Unitetit e shohin vetën shumë të rrezikuar nga Lëvizja Vetëvendosje. EPOKA E RE: A keni fakte se policia ka marrë urdhra nga Grupi i Unitetit? DEMAÇI: Nuk kanë marrë urdhra. këta janë këshilltarë, se kush janë këta që të japin urdhra. Këta vetëm u kanë sugjeruar se demonstruesve duhet dhënë një leksion... EPOKA E RE: Po a ke fakte se i kanë sugjeruar? DEMAÇI: Nuk kam fakte, por fakt më i madh është se ata nuk kanë provuar fare për ta ndalur intervenimin e policisë kundër demonstruesve... policia ka intervenuar me gaz lotsjellës.. dhe ka përdorur dhunë të paparë, ku fatkeqësisht u vranë dy dhe u plagës më shumë se 80 të tjerë. Policia barrierën e ka qitur pikërisht aty ku ka mundur të bëjë pengesa për të ndalur marshutën. EPOKA E RE: A ka provuar dikush nga policia... për të biseduar me demonstrues, apo edhe me Ju para se të përdorin forcën? DEMAÇI: Jo, jo hiq... pasi që u bë puna, kanë trilluar se ne kemi kërkuar bisedime, por ‘Vetëvendosja’ nuk ka pranuar. Kjo nuk është e vërtetë... Në Kosovë po provohet të krijohet një republikë serbe si në Bosnje EPOKA E RE: As nuk iu kanë paralajmëruar para së të intervenojnë...? DEMAÇI: Po, kanë paralajmëruar se nuk do të tolerojnë të përsëritet ajo që ndodhi më 28 nëntor, ku u zhytën me ngjyrë të kuqe muret e qeverisë, kuvendit e UNMIK-ut, mirëpo nuk kanë tentuar për të hyrë në bisedime për ta gjetur një zgjidhje... edhe pse po them se nuk e di se çka do të kishin mundur të propozojnë... ne kemi dalë që të demonstrojmë me të vetmin qëllim që të mund të korrigjohet pakoja e Ahtisarit që këta të mund t’i tërheqin të gjitha ato dhurata të mëdha, skandaloze që ia dhanë Ahtisarit, po them Ahtisarit kushtimisht... atyre qarqeve që kanë bërë përpjekje që ta pajtojnë Serbinë, ta mbajnë afër duke u mashtruar se mos Serbia po ndërron qëndrim. Ishin pikërisht Evropa dhe Amerika që bënë lëshime të gabuara përbindëshit të Ballkanit në konferencën e Dejtonit, kur Millosheviqi pati qitur kusht që nëse hapet çështja e Kosovës “unë nuk do të marrë pjesë” dhe ata e mbyllën çështjen e Kosovës, e përjashtuan dhe i morën ato vendimet e njohura, që fatkeqësisht e morën në qafë Bosnjën dhe Hercegovinën, e krijuan një shtet ku janë koncentruar të gjithë çetnikët, hegjemonistët që i ka pasur Serbia... EPOKA E RE: Keni frikë se i njëjti model mund të ndodhë edhe në Kosovë? DEMAÇI: Këtu është pra frika jonë e madhe, parashikimi se qëllimi i Serbisë të krijohet diçka si republika serbe në Bosnje. Me këtë propozim që i ka bërë Ahtisari, sidomos me këto zgjerimet e territoreve rreth kishave e manastireve... këtu po iu merret toka njerëzve që u takon. Me fjalë të tjera, Evropa që po lufton për mbrojtjen e pronave private, vetë po e shkelë këtë parim dhe po iu jep dhurata atyre që nuk e meritojnë... e që më vonë të bëhet një rikolonizim i Kosovës në pajtim me Evropën dhe Amerikën. Këtë synim e ka Serbia. Ju e dini se çfarë të drejtash e privilegjesh parashihen për enklavat serbe. Këto fatkeqësisht do të kenë shumë të drejta në polici, në gjyqësi, në ekonomi, në arsim... kanë të drejtë për t’u bashkuar me Serbinë. Fatkeqësisht, ajo lidhja vertikale çka po parashihet do të jetë një lejim diçka që nuk ka ndodhur... nuk mund të them se e njoh tërë botën, por nuk di shembull në botë që të ndodhë kështu që një shtet, siç është Serbia, të mund të përzihet në mënyrë kaq flagrante brenda një shteti tjetër. Fatkeqësisht Serbia po i shndërron qytetarët serbë në qytetarë jolojal ndaj Kosovës edhe si spinë dhe bashkëpunëtorë për t’i përdorur kur të dojë dhe për çfarë të dojë, t’i bllokojë rrugët kur të dojë, të vrasë vetë e të na akuzojë ne... gjëra që i kemi parë ne gjatë këtyre viteve. Kështu që demonstrata e “Vetëvendosjes’ ka qenë përpjekje e alarmimit të popullit tonë, i cili po mashtrohet nga krejt mediat tona, në përjashtim të disave dhe nga mediat e botës, duke u mundur t’i paraqesin këto punë si asgjë, e në fakt janë shumë serioze për të ardhmen e Kosovës. Policia ka qenë tamam në nivel të policisë së Millosheviqit, bile ia ka kaluar EPOKA E RE: Si dëshmitar i gjallë, si e vlerësoni ndërhyrjen e policisë? DEMAÇI: Po, shikoni, policia ka qenë tamam në nivel të policisë së Millosheviqit, bile ia ka kaluar... sepse në raste të tilla, as policia e Millosheviqit nuk i ka përdorë tërë ato mjete dhune dhe në raste të tilla nuk ka ndodhur që të vriten njerëzit. Në demonstratën e studentëve në ’81 kanë dalë një numër i madh i qytetarëve, kanë “hëngër” shufra gome, kanë përdorë policia dhunë... por edhe janë ruajtur që të mos ndodhin vrasjet, edhe pse kanë mundur... kurse po them edhe njëherë, kjo ka qenë një përpjekje që t’iu jepet një leksion qytetarëve të Kosovës që të mos guxojnë të dalin më as në rrugë. Të thonë se “ata kanë të drejtë t’i shprehin pikëpamjet e tyre, kjo është demokraci...”, a në fakt ajo që ndodhi në demonstratë ka qenë ngulfatje e demokracisë, ngulfatje e së drejtës së qytetarëve që të mund ta shprehin mendimin e tyre lirisht. Me dhjetëra autobusë janë ndaluar që të hyjnë në Prishtinë, me pretekst se shqiptarët paskan ardhur nga vendet tjera këtu. Po ku qenkan ata shqiptarë të jashtëm, cilët janë ata, po ne jemi të rrethuar me shqiptarë nga të gjitha anët... tani kanë thënë se i paska ftuar “Vetëvendosja’. Po kush është ‘Vetëvendosja’ që t’i ftojë që të vijnë vëllezërit tanë nga Maqedonia. Po ata kanë ardhur vetë dhe kanë vdekur këtu, duke luftuar me ne bashkë kundër Serbisë. Po kanë luftuar edhe shqiptarët e Kosovës kundër çetnikëve maqedonë, kemi luftuar edhe në Luginën e Preshevës, sikurse që kanë ardhur ata e kanë luftuar kundër neve. Ligjet që na i ka vendosur Evropa populli shqiptar nuk i ka pranuar asnjëherë. Dhe në si trup... dhimbja e jonë është e gjithë shqiptarëve dhe ata janë çuar dhe kanë ardhur dhe me këtë punë është marrë edhe dikush që nuk i ka takuar hiq... por disa media ia mbajtën “isen” kësaj pune dhe disa herë e përsëritën se jo kanë qenë njëmijepesëqind demonstrues, jo kanë qenë dymijë... dhe asnjë televizion qytetar nuk i ka dhënë pamjet me rrugë të mbushura përplot demonstrues... Kanë demonstruar 25 mijë deri në 30 mijë qytetarë EPOKA E RE: E dini ju sa mijë demonstrues kanë marrë pjesë në demonstratë? DEMAÇI: Përafërsisht ne e kemi vlerësuar 25 mijë deri në 30 mijë, por ndoshta ka pasur edhe më shumë, pa llogaritur ata që janë ndaluar nëpër hyrjet e Prishtinës. Në demonstratë ishte një parlament i vërtetë popullor, i cili e dha fjalëve që u folën aty dhe nëpërmjet shkrimeve që na e ka botuar “Epoka e re” dhe “Kosova sot”. Ne i kemi dhënë mendimet tona dhe në këtë mënyrë kemi dashur ta alarmojmë botën, e cila nuk po e dëgjon sa duhet fjalën e vërtetë të popullit dhe po më duket se arritëm në bazë të disa ngjarjeve që ndodhën më vonë që Evropa të ndalet dhe të na dëgjojë... EPOKA E RE: Konsideroni se demonstrata ka pasur efekte pozitive? DEMAÇI: Patjetër... EPOKA E RE: Cilat janë? DEMAÇI: Efektet pozitive janë se ne kemi të bëjmë me Evropën dhe Amerikën. Ato ishin faktorët kryesorë që na ndihmuan që ushtrinë serbe ta mundim... Sheremet Ahmetin po e mban Fatmir Sejdiu EPOKA E RE: Jemi te demonstrata e 10 shkurtit. A ka prodhuar efekte pozitive? DEMAÇI: Po more zotëri... EPOKA E RE: A mundesh t’i përmendësh ato? DEMAÇI: Efekti kryesor është se ne po e përfitojmë faktorin ndërkombëtar dhe po ia çelim sytë dhe po e detyrojmë që të bëjë rishikime dhe të korrigjojë edhe ato propozimet e Pakos së Ahtisarit dhe të heqin dorë nga krejt ato që kanë planifikuar që Kosova të mbetet një burim i marifetllëqeve dhe çrregullimeve të vazhdueshme. Shikoni, iu ka dhënë serbëve mundësi që nëse dy të tretat e deputetëve serbë nuk do ta pranojnë një ligj që e nxjerrë kuvendi, ai nuk do të shkojë... unë nuk di që ka në botë që pakica mund ta bllokojë shumicën. Kjo është në mënyrë indirekte me fjalë të tjera sovranitetin e Serbisë po e heqin mbi Kosovën, por në anën tjetër, po na fusin sovranitetin e pakicës mbi shumicën, e cila do të dirigjohet pa u penguar nga Serbia. EPOKA E RE: Pas demonstratës a jeni kontaktuar nga ndonjë politikan vendor apo perëndimor? DEMAÇI: Jo, jo... vetëm disa media si BBC... kanë ardhur dy vetë nga Ombudspersoni, të cilët kanë kërkuar disa sqarime. Ka ardhur edhe dikush nga Komisioni i Pavarur që e ka krijuar Agim Çeku që të marrë hetime, por nuk e pranuam... EPOKA E RE: Pse? DEMAÇI: Çka kemi ne për t’i treguar, ne... ata duhet të marrin hetime te ata që i vranë qytetarët në demonstratë. Ne i kemi veprimet ashiqare. Hetimet duhet të merren ndaj atyre që shkaktuan gjakderdhje dhe u munduan po them edhe njëherë, ta zbatojnë projektin e nënshtrimit dhe të frikësimit të qytetarëve. EPOKA E RE: Deri tash për shkak të atyre ngjarjeve kanë dhënë dorëheqje shefi i policisë së UNMIK-ut, Kurtis, dhe ministri Fatmir Rexhepi, por jo edhe Sheremet Ahmeti...? DEMAÇI: Shikoni, këto nuk janë dorëheqje, këto janë shkarkime. Nuk kish dhënë dorëheqje zotni Fatmiri për njëqind vjet, por atij i kanë thënë jep t’i dorëheqje mos ndoshta po e mashtrojmë popullin e po thonë ja ky paska qenë fajtor, edhe pse ai në fund si shqiptarët kur donë me vdekur që i flasim disa fjalë të mira, tregoi drejt se nuk ka pasur asgjë në dorë. E Sheremet Ahmetin po e mban Fatmir Sejdiu. Sejdiu deklaroi se nuk është që Sheremeti të japë dorëheqje... Arrestimi i Kurtit si në kohën e Komiteteve Komuniste ... EPOKA E RE: A jeni për një mision të ri të Evropës në Kosovë ? DEMAÇI: Po, jam për një mision të vërtetë të Evropës që do të vijnë e ta pastrojnë Kosovën nga krejt mafiozët dhe kriminelët të cilët e kanë mbuluar Kosovën. Pa pastrim gjeneral të tyre ne nuk mundemi të shkojmë në Evropë. Evropës nuk i duhet një Kosovë e kriminalizuar. Të gjitha llojet e kriminalitetit janë duke lulëzuar në Kosovë. UNMIK-u nuk bëri gjë për ta ndaluar këtë të keqe, si e krijoi edhe vetë njëfarë klime që ato larvat e kriminelëve që ishin të instaluara nëpër grupe poshtë e përpjetë të lulëzojnë e të shumëzohen edhe më shumë. Unë kam besim të madh që Evropa nuk do të ketë qare, deshi apo s’deshi, pa e bërë njëfarë pastrimi për të na përgatitur për të hyrë në familjen evropiane. Këtë populli ynë e dëshiron, nuk kemi asgjë kundër forcave të NATO-s, e as të atyre që do të vijnë nga Evropa, të cilët do t’i marrin punët në dorë e ndoshta do t’i hapin ato dosje, të cilat UNMIK-u si hapi asnjëherë. Aq shumë janë forcuar kriminelët dhe mafiozët tanë me këtë pushtet formal... sa që u mblodhën e kërkuan ta gjejnë fajtorin për Kosovën, ta gjejnë fajtorin e këtyre demonstratave, ta gjejnë se kush qenka ai fajtori, ai i cili iu priu këtyre demonstratave, i cili u përpoq që me gjithë ata djem e vasha t’ia hapin sytë këtij populli, t’ia hapin sytë Evropës që të na shoh në dritën e vërtetë, të na shoh ashtu siç duhet. Anëtarët e Grupit të Unitetit, duke dashur ta eliminojnë Albin Kurin, kërkuan ta qojnë në burg duke dhënë urdhra të arrestohet si dhe të dënohet, sikur në Kohën e Komiteteve Komuniste. EPOKA E RE: Pasi që dolëm te arrestimi. Si e konsideron arrestimin e Albin Kurtit dhe caktimin e paraburgimit prej 30 ditësh? DEMAÇI: Ky është një gabim i madh i forcave evropiane ... këtë e bënë edhe këta tanët. Njëherë me qëllim që ta gjejnë fajtorin e të rehatohen, pastaj kinse kanë punuar mirë të huajt që i kanë vrarë djemtë tanë... e në anën tjetër, me hipokrizi se gjoja po iu shprehim ngushëllime familjeve të të rënëve. Disa prej tyre thanë edhe se janë manipuluar djemtë. Me fjalë të tjera, ky është një gabim për shkak të mosnjohjes së situatës dhe të realitetit dhe së vërtetës në Kosovë. Ky është një gabim, i cili do të mund të shkonte në interes të marshimit të jetës së këtyre mafiozëve dhe kriminelëve, të cilët janë instaluar në të gjitha poret e jetës në Kosovë. EPOKA E RE:Kush tjetër ka mbetur pa qenë i inkriminuar ? DEMAÇI: Vetëm ‘Vetëvendosja’. EPOKA E RE:Mendoni se është e zonja ‘Vetëvendosja’ të udhëheq... ? DEMAÇI: Po është e zonja... por shiko, në Kosovë ka edhe plot njerëz që janë të gatshëm të udhëheqin dhe të cilët kanë aftësi dhe kapacitete . EPOKA E RE: ‘Vetëvendosja’ po thonë se nuk e kanë synim pushtetin? DEMAÇI: Jo, jo ‘Vetëvendosja’ se ka synim pushtetin, por ka njerëz të tjerë jashtë ‘Vetëvendosjes’, të cilët janë këtu gjallë, të kualifikuar të ushtruar për të udhëhequr me proceset politike në Kosovë . EPOKA E RE: Kush janë ata që nuk po iu dëgjohet zëri ? DEMAÇI: Njerëzve të zotë e të vërtetë nuk iu dëgjohet zëri. Ata nuk shtyhen, sepse e dinë se deri këtu ka ardhur situata... që njerëzit s’po guxojnë as ta hapin gojën... po e sheh se si po ndodh një organizim kaq i guximshëm si ‘Vetëvendosja’ çka po i bëjnë... po sheh çfarë programesh po shohim nëpër media, krejt programet po bëhen për t’ua shpërlarë trurin njerëzve. Kështu që ka intelektualë të vërtetë të cilët mund ta qeverisin këtë vend. Jam i gatshëm të hidhem në krye të procesit... në qoftë se prej meje kërkon populli... EPOKA E RE: Ju personalisht, a jeni të gatshëm të hidheni në krye të procesit... ? DEMAÇI: Jam i gatshëm në qoftë se prej meje kërkon populli i vërtetë, por nuk jam i gatshëm të instalohem diku dhe të punoj me mafiozë... sepse me ta nuk mund të bëj asgjë. EPOKA E RE: Agim Çeku a është mafioz? DEMAÇI: Agim Çeku është viktimë e butësisë dhe dëshirës së vet që ta shpëtojë këtë popull, mirëpo më dhimbset shumë që ai nuk po sheh se ku është e tek është e me kënd po punon e tjera e tjera... EPOKA E RE: Hashim Thaçi a është mafioz ? DEMAÇI: Hashim Thaçi është mafioz i kulluar... EPOKA E RE: A ke fakte apo...? DEMAÇI: Fakti po tregon vetë, ai po qohet kundër një lëvizje e cila po lufton për t’i mbrojtur interesat e këtij populli... EPOKA E RE: Ramush Haradinaj, a është mafioz? DEMAÇI: Shiko, Ramush Haradinaj është një luftëtar i madh, por edhe ai ka ra viktimë e qarqeve të cilat e rrethuan dhe tash ai nuk ishte në gjendje ta kontrollojë situatën. Mirëpo, edhe Ramushi e ka përgjegjësinë dhe nuk mund të lahet... edhe Ramushi është i ndotur me lloj-lloj mafiozë me të cilët ka pasur punë dhe s’kam çka i bëj. EPOKA E RE: Veton Surroi a është mafioz ? DEMAÇI: Mafioz, mafioz i madh, ku i bëri Veton Surroi 90 milionë euro.. i ka vjedhur. EPOKA E RE: E Fatmir Sejdiu a është mafioz ? DEMAÇI: Fatmir Sejdiu, i shkreti është viktimë e butësisë së vet dhe politikës së vet që ishte mbrapa Rugove dhe i mbeti...kur erdhi në fuqi u mundu t’i largonte mafiozët... disa i largoi, kurse të tjerët dalëngadalë iu afruan, kështu që s’ka as ai me këtë punojë ndryshe, prandaj edhe e ka përgjegjësinë. EPOKA E RE: E Kolë Berisha ? DEMAÇI: Kola është një njeri i aftë, i cili nuk besoj se merret me mafiozllëqe, mirëpo politikisht nuk sheh shumë larg. Edhe ai mundohet ta vazhdojë njëfarë rruge, duke menduar se Rugova e ka pasur një politikë të drejtë.... EPOKA E RE: Ta lemë pak demonstratën anash... DEMAÇI: E lëmë... Të mirat dhe të këqijat e Pakos së Ahtisarit EPOKA E RE: A ka diçka që sheh të mirë në Pakon e Ahtisarit? DEMAÇI: Në pako shoh të mirë se Kosovës i jepet mundësia që të aderojë në organizatat ndërkombëtare, eventualisht edhe në OKB. Do me thënë se po bëhen përpjekje që Kosova të lirohet nga sovraniteti i Serbisë, që nuk është punë e vogël kjo, por brenda po e krijon përsëri një gabim të madh që u krijua në Dejton. Dhe Ahtisari nuk ka faj këtu, sa kanë faj disa qarqe të cilat e bënë Dejtonin, ato qarqe ende po na përcjellin. Po ashtu, faj kanë këta liderët tanë të cilët lejuan që Ahtisari të bie nën ndikimin e atyre qarqeve. EPOKA E RE: A kanë mundur qytetarët dhe kjo klasë politike të bëjë më shumë në këtë kohë për Kosovën? DEMAÇI: Qytetarët kanë mundur të bëjnë, po të ishin të vetëdijshëm dhe në demonstratën e 10 shkurtit e kanë dhënë maksimumin, kurse që po thua ti klasë, kjo nuk është kurrfarë klase, kjo është një bandë e njerëzve që luftojnë për t’u pasuruar, për të mbetur në pushtet. Pra, nuk janë në pushtet për t’i shërbyer këtij populli, por janë në për t’u pasuruar. EPOKA E RE: Si i sheh konsultat e ardhshme Prishtinë- Beograd, që do të mbahen në Vjenë? DEMAÇI: Evropa po insiston dhe po i detyron palët që të bisedojnë përsëri, të bisedojnë qengji me ujkun, të bisedojmë ne me Serbinë. Nuk shoh se çka kemi ne të bisedojmë... mundemi eventualisht që liderët tanë të shkojnë në Vjenë dhe të fillojnë t’i korrigjojnë gabimet, lëshimet që i kanë bërë nëse kanë mundësi në mënyrë që të korrigjohen ato pika kërkesa që kanë të bëjnë me kisha dhe manastire... EPOKA E RE: Këtë çështje e konsideroni si një nga pikat e dobëta të pakos...? DEMAÇI: Kjo është një nga pikat e dobëta, kurse pika më e dobët është se iu bëhet e mundur dy të tretave të deputetëve serbë që ta bllokojnë nxjerrjen e çfarëdo ligji... ka edhe pika tjera, siç është mundësia që Serbia të përzihet në mënyrë aq flagrante në Kosovë nën firmën e përkrahjes dhe ndihmës së serbëve të cilët jetojnë këtu. Ne jemi për atë që serbët ta kenë dyshtetësinë dhe të drejta të tjera, por të jenë lojal ndaj Kosovës. EPOKA E RE: A ju ka mbetur ndonjë fije shprese se Kosova do të pavarësohet? DEMAÇI: Unë e di që nuk ka fuqi që do të mund ta ndalë Kosovën që të pavarësohet, mirëpo kam frikë nëse Evropa do të tregohet e shurdhër ndaj kërkesave tona dhe nëse Evropa ende do t’i bëjë lëshime Serbisë, sepse do të rritet kostoja... kam frikë se këtu jo vetëm shqiptarët, por edhe serbët do të humbin... kam frikë sepse disa herë jemi mashtruar, disa herë Evropa nuk ka pasur vesh për t’i dëgjuar sa duhet kërkesat tona, kam frikë mos po na përsëritet ajo e keqe edhe njëherë. Por, në fund të fundit edhe kur e kam filluar luftën atëherë, para pesëdhjetë vitesh i vetmuar me një grup entuziastësh, kam qenë i bindur se do të fitojmë. Nuk kam menduar se do të pres ndonjë farë fitore... por kam qenë i bindur dhe kjo është edhe në programin tim të ’64 se Jugosllavia do të shpartallohet... unë kam shpresë se do ta pres edhe pavarësinë e Kosovës. EPOKA E RE: Faleminderit për intervistë dhe shëndet të gjatë... DEMAÇI: Gjithashtu. (FUND) _________________________________________ Flet Adem Demaçi për programin BBC në gjuhën shqipe ARSYET PËR TË PROTESTUAR JANË TË PANUMËRTA NË KOSOVË Bisedoi: Muharrem NITAJ Më 15 shkurt 2007 BBC:Si i vlerësoni cilësimet se protestat e Vetëvendosjes ishin të dhunshme sepse u filluan si të tilla? A.Demaçi:Vetë formulimi i shpejtë i vlerësimit se demonstratat e lëvizjes Vetëvendosja ishin të dhunshme, tregon se pushteti, edhe përfaqësuesit e pushtetit real dhe këta të pushtetit formal, që janë vegla dhe vasalë të tyre, kanë qenë të përgatitur për ta shkaktuar dhunën. Prandaj kanë pasur nevojë që këto protesta, më paqësoret të mundshme, t'i shpallin të dhunshme dhe të palejueshme dhe prandaj ne kemi vepruar kështu siç kemi vepruar. BBC:Po është vlerësuar se vetë thirrja e liderit të Lëvizjes "Vetëvendosja" që të vazhdohej marshimi i demonstruesve dhe të shpërtheheshin barrikadat e vendosura nga policia, ka qenë thirrje për dhunë? A Demaçi:Jo, kjo nuk ishte kështu. Ishte përpjekja për ta eliminuar dhunën që na imponohej neve. Këtu shihej se ata që janë bërë gadi dhe kanë pasur në kokën e tyre një mendim të shtrembëruar, që të na japin neve një leksion dhe që ne të mos guxojmë të marshojmë e të protestojmë rrugëve. Prandaj ata e kishin vendosur pritën në mes të rrugës "Nënë Tereza" dhe kanë dashur të kufizojnë lëvizjen tonë. Ata shpejt e shpejt e trilluan arsyetimin se gjoja ne kemi dashur të hyjmë në ndërtesat e qeverisë dhe parlamentit, mirëpo ky ishte një trillim shumë transparent, siç po thonë, dhe gënjeshtra doli e kulluar. BBC:Jeni parë të jeni në ballë të kësaj proteste. Në çfarë cilësie keni qenë pjesëmarrës? A Demaçi:Po unë jam anëtar i Lëvizjes Vetëvendosja. Kam qenë jashtë dhe kam ardhur enkas për të marrë pjesë në këto protesta. Kam marrë pjesë edhe në mbledhjen apo takimin final, ku ne ishim marrë vesh që të bënim një demonstrim krejtësisht paqësor. BBC:Thoni se nuk keni pasur për qëllim që ju të shkaktoni dhunë? A Demaçi: Aspak. BBC:Lidershipi dhe misioni i OKB-së, thonë se nuk ka pasur asnjë arsye të protestohej. A. Demaçi: Arsyet për të protestuar janë të panumërta në Kosovë. BBC:Njëri prej anëtarëve të Ekipit të Unitetit, Veton Surroi, ka kërkuar përgjegjësi për thirrjet e rrejshme të aktivistëve të Lëvizjes, por edhe nga policia që goditi në kokë demonstruesit. A Demaçi:Veton Surroi ka frikë siç kishin "Titistët" dikur, kur ne sulmonim rregjimin dhe diktaturën komuniste. Në këtë pozicion është sot edhe Vetoni, i cili nuk mendon për interesin e Kosovës, por mendon se ku po mbetet ai vetë. BBC:Po edhe presidenti i Kosovës, Sejdiu, ka pasur të njëjtin vlerësim. Ai i ka ftuar qytetarët e Kosovës që të kenë besim tek udhëheqja e vendit se nuk do të ketë zgjidhje të tjera që mund të jenë në kundërshtim me përcaktimin e popullit. A.Demaçi:Mua më vjen shumë keq. Fatmiri është një burrë shumë inteligjent. Por është për keqardhje se edhe ai mundohet të "shesë mjegull", sepse këto çfarë pamë, çfarë lexuam e dëgjuam nga pakoja e hapur të Ahtisaarit, po na e heqin Serbinë nga qafa, po e heqin sovranitetin e Serbisë mbi Kosovën dhe po na fusin nën sovranitetin e pakicës serbe, e cila do të jetë e lidhur drejtpërdrejtë me Serbinë dhe do të marrë instruksione prej saj. BBC:Kryeministri i Kosovës Çeku, ka deklaruar se i kupton shqetësimet e qytetarëve dhe të anëtarëve të lëvizjes "Vetëvendosja", mirëpo ka thënë se adresimi i këtyre shqetësimeve nuk mund të jetë rruga. A.Demaçi:Shikoni, ne nuk jemi anëtarë të parlamentit… BBC:A do të thotë kjo se ju i keni shfrytëzuar të gjitha mundësitë e tjera? A. Demaçi:Ne i kemi shfrytëzuar të gjitha mundësitë e tjera. Ju e dini se e kemi botuar gazetën Vetëvendosja për çdo javë. E kemi dhënë mendimin tonë kudo që na kanë dëgjuar dhe nuk kemi pasur rrugëdalje tjetër, përpos ta thërrasim popullin që të dali në rrugë që bashkë me të ta ngremë zërin dhe t'u tërheqim vërejtjen miqve tanë, të cilët nuk janë të paktë e të cilët nuk e dinë gjithë të vërtetën për Kosovën. Dhe e vërteta për Kosovën është kjo e Vetëvendosjes. E vërteta dhe zgjidhja është vetëvendosja, ku populli do të vendosë dhe jo të vendosë dikush tjetër nëpër kancelaritë e tyre dhe të mundohet të ndajë drejtësi "pak për neve, pak për ata", e të mos zgjidhet problemi. Kjo do të thotë që të mbetet rreziku që Kosova sërish të shndërrohet në një vatër të re të gjakderdhjeve. BBC:Zv.kryenegociatori i OKB-së, Steven Shuck, tha se Lëvizja Vetëvendosja kishte rekrutuar anëtarët e saj jashtë Kosovës… A.Demaçi:Po kush është Vetëvendosja, që të rekrutojë anëtarët e saj jashtë. Po ti nuk mund ta ndalësh popullin shqiptar që t'i ndihmojë njëri-tjetrit… BBC:Me sa po kuptoj unë, ata kanë ardhur nga shtete të tjera, por jo nga shtete… A.Demaçi:…Ata janë nga shtete tjera, por janë fqinjtë e Kosovës dhe dhimbjen tonë e kanë dhimbje të vetën, o, zotëri! BBC:Është spekulluar edhe me emrin e Daut Haradinajt i cili thuhet të ketë ndihmuar organizimin e protestës… A. Demaçi:Po e kanë marrë në qafë kot. Ky Hashimi vetëm trillon poshtë e përpjetë, andej e këndej dhe mundohet ta luajë rolin e një farë pacifikuesi e të një farë qetësuesi. Ai në të vërtetë i bën sherr këtij populli dhe atyre që mund të mendojnë se mund të ndihmojë si pacifikues. BBC:Është spekulluar shumë edhe me financimin e Lëvizjes Vetëvendosja dhe se kush qëndron prapa saj. Në fakt kush e financon këtë lëvizje? A.Demaçi:Ne e financojmë vetën tonë. Secili anëtar, i cili ka mundësi, i paguan nga 50 euro. BBC:A janë të mjaftueshme këto për organizimin që keni? A. Demaçi. Po, p.sh. neve gazetën na e boton "Kosova Sot" pa para. Të njejtën gjë e bën edhe "Epoka e Re". Kur mbetemi ngusht, na bëhen shërbime të ndryshme, bile nga ata biznesmenë që nuk i kanë punët edhe aq mirë. BBC:Strukturat udhëheqëse të Kosovës ju shohin përgjegjës për dy viktimat e demonstratave. A e shihni vetën sadopak përgjegjës për këtë? A. Demaçi. Përgjegjësinë e kanë ata që i kanë vrarë, o, vëlla! Ne që kërkojmë, liri e drejtësi, që kërkojmë drejtësi e barazi, nuk kemi përgjegjësi. Ne që kërkojmë, nga këta që kërkojnë përgjegjësi prej nesh, të heqin dorë nga marrëzitë dhe lëshimet që kanë bërë. BBC:Si i vlerësoni dorëheqjet e ministrit të policisë, Rexhepi dhe të Komisarit të policisë së Unmikut, Curtis? A.Demaçi:Këto dorëheqje janë një gjë pozitive që tregojnë se disa qarqe që e kanë pushtetin, sepse nuk ka dhënë Fatmiri e as Curtis dorëheqje vet, por i kanë shkarkuar ata që dijnë më shumë, do të ndalen një herë dhe do të thonë…po dale një herë, le ta dëgjojmë këtë farë populli…sepse ne tjetër interes përveç interesit të Kosovës nuk kemi. BBC:Qeveria e Kosovës, presidenti, grupi i Unitetit, BE, SHBA, e të tjerë, thonë se dokumenti i Ahtisaarit përfill vullnetin e shumicës për krijimin e një shteti të pavarur të Kosovës. A nuk janë të gjitha këto të mjaftueshme që ju të bindeni se nuk keni arsye të protestoni? A.Demaçi: Unë ju thashë se do të hiqet sovraniteti i Serbisë si shtet në Kosovë, mirëpo do të vendoset sovraniteti i pakicës serbe mbi shumicën shqiptare në Kosovë. BBC:Ju falënderoj që ishit në studion e BBC-së në Prishtinë, zoti Demaçi. A.Demaçi:Ju falendëroj edhe unë që ma dhatë mundësinë për ta thënë të vërtetën tonë për këto ngjarje, sepse po manipulohet shumë me të vërtetën pikërisht nga shumë media në Kosovë, të cilat janë bërë pjesë e interesave të ngushta. ADEM DEMÇI DHE DOSJET E SHKRIMTARËVE NË KOSOVË Myrvete & Begzad BALIU, Prishtinë Nëntor 2006 Prej dosjeve të mbyllura në Shqipëri, dimë vetëm majën e Ajsbergut Ka disa vjet që në Shqipërinë postkomuniste kanë filluar të fliten e përfliten dosje nga më të ndryshmet: dosjet partiake (të Partisë Komuniste të Shqipërisë a të Frontit Popullor) dosje institucionale (të Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë), dhe kryesisht dosje personale (të Enver Hoxhës, Mehmet Shehut, Ramiz Alisë), dhe sidomos dosje e ngjarje të disa prej krijuesve, (Ismail Kadaresë, Dritëro Agollit, Kasem Trebeshinës, Bilal Xhaferit, Fadil Paçramit, Vilson Blloshmit e Genc Lekës) të cilët me jetën dhe me veprën, me mendimin politik dhe letrar, kanë vazhduar të sulmojnë a të mbrohen prej dosjeve të institucioneve dhe dosjeve personale, prej dosjeve politike dhe prej dosjeve kulturore, prej sulmeve kryesisht politike të bashkëkohësve dhe prej sulmeve kryesisht morale të brezit më të ri. Mbi dokumentet e nxjerra nga arkivat kryesisht private, por edhe atyre të institucioneve kulturore, shkencore dhe madje atyre shtetërore, janë realizuar shumë tryeza dialogjesh në radio e television, janë bërë shumë dokumentarë radio e televizivë, janë botuar shumë vepra publicistike dhe janë mbushur me mija faqe shtypi ditor e javor. Por, nga dosjet e hapura deri tash, mbi të cilat është përfolur, si duket dimë vetëm majën e ajsbergut. Me dosje, e sidomos me dosjet e krijuesve të artit e të kulturës, kultura shqiptare do të merret shumë dhe do të merret gjatë. Nuk janë ato dosje të një nate, qoftë ajo edhe e vetëm një nate: natës së thikave të gjata. Shkrimi i tyre është bërë me muaj, me vite, gjendja e tyre është një dhe shumështresore, formimi i tyre ka zgjatë me dekada, kur me zjarmi e kur me hope, ato, në fund janë dosje të atij projekti gjysmëshekullor, në të cilin punuan shqiptarët nga brenda e ndërkombëtarët nga jashtë, për të ndritur një mesjetë bashkëkohore të gjysmës së dytë të shekullit XX. Me këtë temë, më në fund, kur më pak e kur më shumë ka filluar të merret dhe madje të merret me ngulm edhe “Ars”-i. Me të drejtë. Redaksia që nga fillimi e shquan në mënyrë të veçantë moralin e individit (në këtë rast krijuesit) dhe moralin e mendimit, si kusht për sendërtimin afatgjatë të mendimit kritik dhe si koncept prioritar të vetëdijes historike mbi kulturën dhe sidomos letërsinë, ishte dhe është e pamundur t’i ikim kësaj teme, e cila ka lënë dhe vazhdon të lërë gjurmë të thella në mentalitetin njerëzor dhe krijues të shoqërisë shqiptare. Angazhimi i krijuesve në këtë temë, sot më parë se sa guxim qytetar, tashmë i tejkaluar pas mënjanimit të ligjit mbi propagandën, do të duhej të quhej guxim intelektual dhe madje angazhim human. Le ta thonë të ‘vërtetën e tyre’ krijuesit duke botuar dokumentet e arkivave personale dhe shtetërore në këtë revistë, la ta thonë të ‘vërtetën intelektuale të tyre’ krijuesit duke rrëfyer për të kaluarën e tyre apo të krijuesve të tjerë që pësuan pranë tyre, dhe më në fund le ta thonë të ‘vërtetën e shpirtit’ për dhembjen që ua shkaktuan kolegëve të tyre ‘për shkaqet që vetëm ata i dinë‘. Adem Demaçi dhe dosjet e shkrimtarëve në Kosovë Kur na kanë treguar disa nga miqtë tanë në Tiranë dhe Shkodër për dosjet e shkrimtarëve dhe sidomos veprimet e disa prej krijuesve gjatë kohës së diktaturës në Shqipëri, nuk kemi besuar se letërsia ka mundur të bëhet në ato përmasa, madje nga brenda, doktrinë me kaq shumë ndikim politik, shoqëror, social dhe psikologjik në një popull të tërë. Prej dëshmive të tyre, sado pak të vërteta qofshin, prej kujtimeve me shkrim dhe me gojë, shkrimtarët që kishin kaluar nga njëra golgotë në tjetrën tregonin për diskutimet e akcilit shkrimtar të rëndësishëm sot apo të harruar me kohë, të cilët me diskutimet për ‘vlerat e dyshimta’, për ‘ndikimet borgjeze’, për ‘orientime pluraliste” të veprave të tyre, ua kishin bërë jetën skëterrë, jo vetëm atyre por edhe familjes së tyre. Kishte mjaftuar një varg i vetëm i përkthyer nga një krijues me koncepte të tjera letrare nga ato që mbretëronin në letërsinë shqipe, një ngjarje ndërndikuese, një psikologji personazhi, një ndërdije letrari etj., dhe autori të përjetonte ato që i kishin përjetuar krijues si Kasem Trebeshina, Frederik Reshpja, Bilal Xhaferri, Zyhdi Morava, Visar Zhiti etj. Gjatë diskutimeve për përvoja nga më të ndryshme të kësaj natyre, në Kosovë dhe në Shqipëri, fillimisht kemi menduar se në Kosovë, dosje të tilla jo vetëm nuk kishte po, as nuk kishte kushte politike dhe kulturore të krijoheshin. Në Kosovë, politika jugosllave, që nga viti 1952 i kishte tejkaluar problemet e rrymave dhe drejtimeve letrare në letërsi, prandaj nuk mund të pritej edhe diskutimi dhe mosmarrëveshjet mbi këto aspekte. Në Kosovë, natyrisht diskutohej për vepra letrare, për vlerat artistike, për ndikimet e rrymave dhe drejtimeve letrare, për gjuhën e tyre, dhe madje për mesazhin e tyre kur e kur edhe ideor, por deri sa përktheheshin Elyari, Dostojevski e madje edhe Ezra Paundi, nuk kishte pse të flitej për ndikime të jashtme dhe të papranueshme. Në Kosovë shkrimtarët kanë mundur të shkruajnë dhe të deklarohen për ose kundër realizmit në letërsi, në kontekst të një libri a të një problemi teorik, në interes të një metode a të një procesi shkencor-historik, madje edhe përmes ndonjë promemorieje të hapur, dhe të mos të mos kishe asnjë pasojë nga sistemi politik dhe shtetëror. Në Kosovë, gjatë gjysmës së dytë të shekullit XX, janë shkruar vepra letrare me koncepte të ndryshme ideore, filozofike, kuptimore dhe psikologjike, duke iu përmbajtur një rryme a një drejtimi tjetër, por liria e shprehjes në letërsi, nuk i ka lënë krijuesit letrar pa dosje. Nuk e kemi fjalën këtu për pjesëmarrjen e tyre të drejtpërdrejtë në jetën politike, pjesëmarrjen e tyre në dënimin e Lëvizjes Nacional Demokrate si dëshmitarë, si porotë, apo si procesmbajtës. Nuk e kemi fjalën për vrasjen e tyre (Fazli Grajçevcit, Rexhep Elmazit, Jusuf Gërvallës) dhe për shumë krijues të tjerë, emrat e të cilëve u mësuan pas vdekjes, për arsye se dënimi madje edhe vrasja e tyre u bë në emër të aktivitetit të tyre politik në Lëvizjen ilegale shqiptare. Fjalën e kemi për dëshimitë e botuara kohëve të fundit në veprën e Prof. dr. Hakif Bajramit, “Dosja Demaçi”, (Dokumente, tri proceset gjyqësore kundër Adem Demaçit), botoi Brezi '81, Prishtinë, 2004, vepër e cila e përgënjeshtron mendimin tonë për dosjet e krijuesve. Le të lexojmë vetëm disa prej dëshmitarëve, të cilët përveç që ishin shkrimtarë apo pretendonin të bëheshin, dëshmitë e tyre i ndërtojnë mes tjerash edhe mbi veprën letrare të Adem Demaçit: Dëshmitari i parë, kryeshkrimtar: Demaçi më ka thënë:Pushtetarët kompetentë ndalojnë botimin e veprave të disa shkrimtarëve shqiptarë, dhe përmend rastin e Gjergj Fishtës, me tezat e të cilit Demaçi pajtohet dhe përpiqej të më bindte edhe mua në drejtësinë e tyre. Në të vërtetë, Demaçi thotë se Fishta ka pasur plotësisht të drejtë kur thoshte se Kosmeti (më tej Kosova, v.j) është pjesë përbërëse e Shqipërisë dhe kjo është e drejtë historike e saj. Dëshmitari i dytë, shkrimtar dhe kulturolog: Ai (A. S., v. j.), më ka folur se Demaçi shkruan shumë bukur si shkrimtar dhe përmes veprave të tij alegorike e shpreh atë që mendon dhe në këte mënyrë ia përcjell ato popullit. Në lidhje me një tregim që e ka shkruar Demaçi, ai, ka biseduar me mua më se një orë. Demaçi më ka shpjeguar se si në atë tregim, përmes maces ka paraqitur ikjen e shqiptarëve nga Kosova, edhe pse ata e duan atdheun e tyre – Kosovën. Në këtë tregim përshkruhet ndarja e maces nga shtëpia dhe kthimi i saj. Maceja vështirë e braktis shtëpinë, ashtu si edhe shqiptarët atdheun e tyre. Dëshmitari i shtatë, që deshi të bëhej shkrimtar: Në bazë të gjithë kësaj kam përfunduar se Demaçi mendon se do të ishte mirë sikur në Shqipëri të ishte regjimi perëndimor, sepse perëndimi do t’ u ndihmonte shumë shqiptarëve për çlirimin e tyre dhe për bashkimin e Kosovën me Shqipërinë. E di këtë sepse më ka folur për këtë diku në vitin 1957, por nuk më kujtohet muaji. Dëshmitari i nëntë, kryeshkrimtar i pashallakut të tij:Intensivisht para meje ka filluar të shprehet armiqësisht pas burgimit të grupit të intelektualëve shqiptarë në Prishtinë. Atëherë ka pasë filluar të mbajë edhe ditarin personal “Ditari i shpirtit”. Në atë ditar i ka shënuar mendimet e veta intime politike. Më ka thënë se është ftuar nga UBD-ja në Beograd dhe se i është tërhequr vërejtja për grupin që është dënuar në Prishtinë, për çka ka qenë i frikësuar dhe e ka kallur ditarin, që të mos u bjerë në duar organeve të pushtetit. (…) Në periudhën 1957 - 1958 Demaçi u afirmua si shkrimtar i ri shqiptar në Kosovë, duke botuar romanin “Gjarpijt e gjakut”. Edhe unë merrem me shkrime dhe mund të them se në mesin e shkrimtarëve shqiptarë të Kosovës konsiderohet si shkrimtari më i talentuar. Ndërkaq, në këtë kohë, prej vitit 1957, veprimtaria e tij armiqësore fillon të marrë gjithnjë e më shumë formë të organizuar. (…) Më ka thënë se ai mendon që trupi udhëheqës i organizatës duhet të jetë nga shkrimtarët. Dëshmitari i dhjetë, shkrimtar që shkruante në frymën moderne: Për shkakun se unë shkruaj poezi lirike në frymën bashkëkohore, shumë herë jam kritikuar nga Demaçi, i cili më fliste vazhdimisht që të mos shkruaja në frymën moderne, por të shkruaj në frymën realiste për jetën e shqiptarëve në Kosovë. Pra, në Kosovë, ku kolegët nuk mund të akuzoheshin për ndikime të jashtme ideore dhe letrare, dëshmonin për anën përkatësisht frymën nacionale të veprave letrare, sado jo, thuhej, me recensione publike dhe anonime. Dyshimi bie edhe në këtë drejtim, sado që dosjet vazhdojnë të jenë të mbyllura. Ndryshe si të shpjegohen thashethemet në shtyp për dorëshkrimin ‘e ndaluar’ të Hivzi Sulejmanit “Njerëzit”, II, edhe pse mosbotimi i këtij dorëshkrimi tash e sa vjet e vë në dyshim ekzistencën e tij. Dihet se një numër veprash janë ndaluar për shumë vite, ndërsa disa të tjera përgjithmonë. Në vitin 1974 janë ndaluar për botim katër vepra në mesin e të cilave edhe romani i Jusuf Gërvallës “Dy florinjë të një dashurie” dhe ai i Musa Ramadanit “Romani pa kornizë“. Në vitin e madh, 1981, për një tregim të botuar në revistën “Fjala”, u dënuan me burg Arif Demolli dhe Sabit Rrustemi. Romani i Emin Kabashit, “Dimri i Drinisë” qe vlerësuar në konkurs anonim, por u ndalua me të kuptuar emrin e tij, ndërsa kusht për botimin e tij redaktorët e “Rilindjes” i kishin vënë ‘futjen në tekst të një personazhi serb, gjithësesi nga aspekti pozitiv’; shkrimtarit Zeqir Gërvalla, kusht për botimin e veprës së tij, i qe vënë ‘vendosja e një poezie kushtuar Titos(!), brenda përmbledhjes me poezi’; qe ndaluar antologjia tregjuhëshe e bashkim - vëllazërimit ”Lulet në ballkon” për shkak të dënimit, më vonë, të njërit prej autorëve të saj Mustafë Xhemajlit; qe ndaluar për shkaqe politike një antologji me krijues nga Ferizaji etj. A mund të ndaloheshin vepra të tilla përkohësisht apo përgjithmonë pa recensione të kolegëve të tyre shkrimtarë e kritikë, a mund “të merrte vendime Komiteti i Partisë Komuniste të Kosovës”, sikur thuhet tash për dorëshkrimet e ndaluara, nëse që më parë kolegët e tyre shkrimtarë dhe kritikë, nuk dërgonin recensionet e tyre kritike për vlerat e dyshimta dhe sidomos për përmbajtjet e ‘dyshimta’ të këtyre veprave? A mund të flitet edhe më tej për ‘dëshmitarë‘ të panjohur dhe injorantë(!) në redaksitë e “Rilindjes” (gazetës dhe shtëpisë botuese), të cilët me kaq perfiditet ndalonin veprat e njërit apo kolegut tjetër? Diskutimet e ndërprera Vite më parë, menjëherë pas fillimit të shthurjes së federatës jugosllave në shtypin e Kosovës pat filluar diskutimi në temën kush ka shkruar, përkthyer dhe madje redaktuar e korrektuar botimet politike të redaksisë së “Rilindjes”. Se, kush i kishte shkruar veprat e Sinan Hasanit, kush kishte përkthyer, dhe cilët ishin shtyrë me bërryla për korrektimin e veprave të Titos etj. Më vonë ndër koluare qe përshpëritur madje edhe për ‘përkthyesit e besuar’ të veprave të Enver Hoxhes në gjuhën serbokroate, për interesa të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Jugosllavisë, të cilët kujdeseshin që këtë ta bënin para përkthyesve qeveritarë të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Shqipërisë. Nuk mund të thuhet se qe thënë ndonjë gjë e rëndësishme për t’u përsëritur edhe sot, për disa arsye: -Autorët e këtyre teksteve, nuk patën sjellë ndonjë dëshmi të shkruar dhe ndonjë deklaratë për referencë të sigurtë. -Autorët e teksteve ‘problematike’ i takonin brezit të atyre krijuesve dhe gazetarëve të cilët si duket sado pak ishin prekur nga virusi i jugosllavizmës dhe nuk arritën të bëheshin bartësit e mendimit të ri në qarqet kulturore dhe letrare të Kosovës. -Autorët e këtyre teksteve në artikujt e tyre identifikuan emrat e disa prej redaktorëve të “Rilindjes”, të cilët kishin redaktuar e riredaktuar jo vetëm veprat e Sinan Hasanit, por edhe poezitë, prozat, dramat, ditarët, kujtimet dhe shkrimet kritike, pothuajse të të gjithë shkrimtarëve të Kosovës, të cilët në vitet ’50 e ’60 filluan të botonin në gazetën “Rilindja”, në revistën “Jeta e re” dhe më tej botuan edhe veprat e para të tyre në Redaksinë e botimeve “Rilindja”. Përtej idenitifikimit të disa prej emrave të shtyrë në moshë apo të vdekur decenie më parë, autorët e këtyre teksteve nxitëse për debat, bënë një gabim me vetëdije: nga tekstet e tyre nxorën emrat e brezit më të ri, të cilët në një mënyrë apo një tjetër kishin kontribuar për rrumbullakësimin e veprave të këtij politikani, i cili kishte arritur të hynte në institucionet më të larta shkencore, pra deri në Akademinë e Shkencave të Kosovës. Debati, ende pa filluar mirë, dhe me ndonjë rezultat të rastit, siç ishte ai për përvetësimin e një tregimi të Adem Demaçit nga Tajar Hatipi, qe mbyllur, kur veç tjerash u kuptua se në hartimin e veprës së Sinan Hasanit kishin marrë pjesë shumë historianë dhe letrarë anonimë, ndërsa i vetmi autor, i cili nuk ishte konsultuar për përdorimin e emrit, dhe i cili sikur kishte deklaruar, nuk kishte dhënë asnjë kontribut në shkrimin dhe përgatitjen e veprës së S. Hasanit, ishte poeti Rrahman Dedaj. E megjithatë emri i tij ishte përdorur si redaktor. Debate të këtilla natyrisht nuk mund të ishin pa rëndësi për zhvillimet kulturore në Kosovë. Por ato edhe kur u nxitën lidheshin kryesisht me kontekstet individuale. Bie fjala, një polemike në kontekst të angazhimit të Abdullah Zenelit në redaksinë e “Rilindjes” solli një fakt interesant. Ky i fundit, në kulmin e debatit, nxori gjithë korrektorët e veprave të Titos për të gjithë blejt e botuar dhe ata që duhej të botoheshin. Por, si të shpjegohet ngrirja e debatit për dosjet e shkrimtarëve në Kosovë? Kujtojmë se kjo lidhet me disa koncepte politike, kulturore dhe madje psikologjike, që kanë udhëhequr jetën kulturore dhe shkencore në Kosovë. Në Kosovë ky debat është luftuar hapur, por më shumë i është zënë prita nën rrogoz, me konceptin demagogjik: “Të mos merremi me grryerje biografish, të shohim ndërmjet gishtave disa aspekte individualedhe disa procese kulturore në shoqërinë shqiptare, t’i falim ata që janë penduar sepse të penduarit i fal edhe zoti, kemi punë më të rëndësishme që të merremi, në vend se të merremi me individë dhe individualitete”. Me këto koncepte aspak intelektuale dhe krejtësisht demagogjike, shtypi i Prishtinës shpesh i stërmbushur me artikuj dosjesh për pjesëmarrjen e shkrimtarëve të Shqipërisë në krimet shtetërore, ‘harron‘ mëkatet e Hivzi Sulejmanit në Kosovë; shtypi i Prishtinës, shumë i kujdeshëm ta botojë kontributin e Ismail Kadaresë në Frontin Popullor të Shqipërisë, ‘harron’ dhe nuk do ta identifikojë faktin se Ibrahim Rugova në jetën pluraliste ka hyrë nga simotra e Frontit Popullor të Shqipërisë në Kosovë, pra nga Lidhja Socialiste e Kosovës. Njohësit e Lëvizjeve demokratike në Kosovë (e kjo është një kohë e afërt, e cila na kujtohet secilit prej nesh), e dinë se në rrethin e parë të personaliteteve që u angazhuan në jetën pluraliste ishin Shkëlzen Maliqi e Veton Surroi në lëvizjen reformiste jugosllave që i solli ardhja e kroatit Markoviq, në krye të qeverisë, dhe Rexhep Qosja, Ibrahim Rugova e Agim Vinca në lëvizjen separatiste që në mënyra të ndryshme bartej nga Lëvizja ilegale shqiptare (Qosja e Vinca) apo që përpiqej të krijohej si një frymë e re (Rugova), si dhe Zekeria Cana në institucionet e të drejtave të njeriut. Nga të gjithë këta, krijues, filozofë e analistë, vetëm Maliqi e Rugova institucionalisht vinin nga rrethet politike të sistemit shetetëror dhe politik jugosllav, ndërsa Surroi identifikohej me to për shkak të trashëgimisë familjare. Mbase kjo është arsyeja pse nga Arkivi dhe biblioteka e Komitetit Krahinor të Lidhjes së Komunistëve të Kosovës u nxorën dhe ‘u asgjësuan’ dosjet dhe veprat që u ishin dhuruarar me nderim dhe nëshkrim disa prej drejtuesve të Partisë; ndoshta kjo është arsyeja pse dosjet e “Rilindjes” (si gazetë dhe redaksi e botimeve) qëndruan koridoreve deri në shpërndarje dhe tretje. Si duket, nëse pushteti serb kishte nevojë për dokumentet e kadastrit dhe të sigurisë prandaj me kohë i nxori nga Arkivi dhe i dërgoi në Serbi, ne kishim nevojë për eleminimin e dosjeve kulturore dhe individuale të krijuesve në Kosovë. Nuk ishte fjala për konceptet letrare, fjala ishte për njerëzoren, nacionalen.
|
