KONVERTIMI ME DHUNË I SHQIPTARËVE NË FENË ORTODOKSE NË

KAPËRCYLLIN E SHEKUJVE XIX/XX

· “Kishte shqiptarë muslimanë që, posa kryqëzoheshin, vraponin në ndonjë lumë dhe i fërkonin ato pjesë të trupit, te cilat ua kishte prekë Popi dhe i fërkonin aq shumë me rërë gjersa u dilte gjaku”

Shkruan: Dr. Ramiz ZEKAJ

15. II. 2008

Vendosja e administratës ushtarake nga qeveria serbe kishte për qëllim, nga njëra anë, sigurimin e shtetit serbomalazez, kurse nga ana tjetër, dëbimin në masë të shqiptarëve prej trojeve të tyre autoktone me anë të shtypjes së vazhdueshme dhe të zbatimit të masakrave të përgjakshme mbi popullsinë e pafajshme.

Prej shtypit të kohës bëhej e ditur se në Ponoshec të Rekës së Gjakovës, malazezët kanë mbytur e vrarë 165 veta, në mes të cilëve gjendeshin edhe gra e fëmijë. Malazezët, pasi e kanë mbaruar këtë vandalizëm, “familjet që kanë mbetur të shkreta i kanë përzënë jashtë kufirit”

Me anë të ndërrimit të detyruar të emrave të njerëzve, të vendbanimeve të tyre e të përkatësisë fetare dhe duke përdorur për këtë qëllim mjetet më të egra, pushtuesit serbo-malazez u përpoqën që të krijonin një gjendje të padurueshme për popullsinë shqiptare. Në radhët e këtyre pushtuesve përfshiheshin, përveç ushtarëve edhe nëpunës civilë, çetnikë, popë ortodoksë e të tjerë. Të gjithë së bashku u vunë në lëvizje dhe duke përdorur terrorin e detyronin popullsinë shqiptare të rrethit të Pejës e të Gjakovës të kaloj në fenë ortodokse përkatësisht të sllavizohej.

Sipas të dhënave nga burimet arkivore me 10 mars 1913, në Lugun e Baranit, 68 familje shqiptare të konfesionit musliman u kthyen në fenë ortodokse. Ndërkaq, në fshatrat e rrethit të Pejës: Brestë, Novosellë, Treboviç, Dubovë, Drenoc, Lloqan, Carrabeg, Leshan, Dredhëz, Petriq, Zajmovë, Prelep, Jabllanicë, Krushevë, Isniq, Strellc, Raushiq, Gllogjan e Kriticë u konvertua në fenë ortodokse tërë popullsia shqiptare e konfensionit musliman.

Familjeve shqiptare, në radhë të parë meshkujve, u  ndërroheshin emrat me ceremoni nga prifternjët ortodoksë apo nga kumbarët e caktuar prej ushtrisë malazeze. Ky pagëzim i përgjithshëm i popullsisë shqiptare u bë kryesisht në Plavë, Guci e vise tjera…. Në këtë process konvertimi Ukshini u bë Vukashin, Rama - Rade, Selimi - Sime, Tahiri - Tihomir, Ramadani - Radivoj, Sadiku - Dika, Bajrami - Bllagoj, Sheqeti - Shqepan, Milaimi - Millorad etj. Ky akt u ruajt edhe në këngët e podgorit:

Haj medet për Lug t`Baranit

N`kamë u çue Savë Llazari

Don shqiptarët me i shkombtarizue..

Për pa u gri, për pa u coptue.

Shqiptarë jemi, s`kemi fenë me e ndrrue.

Haj medet, shpatën n`qafë ja ka nue

Deri në tokë gjaku i ka shkue

Mos u çartë Hazir, fenë duhet me e ndrrue!

Hazir Alia trim koka qillue

Përpjet gishtin e ka que

Du me u gri e me u coptue

Tybe n`Zotin fenë s`muj me e nrrue

Na shqiptar jemi qillue

Vorret e t`parëve smumë m`i turpnue

Popullata shqiptare muslimane e mbetur nën pushtimin serbomalazez ose atë grek, pas Luftës Ballkanike, u privua nga organizimi i mëtejshëm arsimor i besimit në gjuhën shqipe dhe institucionet arsimore kulturore të tij. Personalitete të tij. Personalitete të shquara të kulturës islame shqiptare, hoxhollarë të përmendur, ylema të ditur, çamë, kosovarë e dibranë etj., u detyruan të marrin rrugën e mërgimit ose t`i nënshtrohen ndjekjeve antinjerëzore: vrasjeve, burgimeve, bastisjeve, diskriminimeve, grabitjeve, etj. Një pjesë tjetër u detyrua të konvertojë.

Terrori malazez mbi popullatën shqiptare në Dukagjin e sidomos akti i dhunës, që u ushtrua mbi popullatën e Lugut të Baranit për ndërrimin e fesë, s`ishte tjetër veç një përpjekje për realizimin e programit serb sipas Naçertanjës së Grashaninit për shkombtarizimin e shqiptarëve, përkatësisht për kolonizimin e Kosovës. Ky akt si dhe krimet e papara të Sav Batarës në rajonin e Dukagjinit, bënë bujë të madhe në qarqet ndërkombëtare. Shtypi austro-hungarez, ai Italian dhe turk i kushtuan vëmendje të madhe akteve malazeze në Dukagjin, si dhe rezistencës së shqiptarëve për të mos ndërruar fenë.

Ndërrimi i fesë nga ajo muslimane në ortodokse slave nënkuptonte sllavizmin e plotë të shqiptarëve. Veprimet apo skena trishtuese të shoqëruara me krime, që ranë mbi shqiptarët e të gjitha moshave e gjinive gjatë fundit të shekullit XIX e fillim të shekullit XX, nuk arritën të thyejnë qëndresën e tyre për të mbajtur kombësinë e fenë e tyre!

Këngëtari popullor e përshkruan kështu këtë qëndresë:

Krisi pushka e dajaku,

Rrugët e shehrit i mbuloj gjaku

Sali Bajraktari u bërtet

Ou, bini vllazen n`shahadet

Edhe një gisht cone përpjetë

Në çdo fshat burrat janë besatue

Me u gri e me u copëtue.

E kurrë fenë mos me ndërrue

Kishte shqiptarë muslimanë që, posa kryqëzoheshin, vraponin në ndonjë lumë dhe i fërkonin ato pjesë të trupit, të cilat ua kishte prekë Popi dhe i fërkonin aq shumë me rërë gjersa u dilte gjaku!

· Këtë studim në pashtriku.org e ka dërguar Sadat Musa, i cili e ka shkëputur me disa shkurtesa nga Libri “Zhvillimi i Kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX” - Dr. Ramiz Zekaj