Kur shtrebërohet historia (

Kur shtrebërohet historia (!?!)

ORIGJINA SHQIPTARE E PIKTORIT GREK

NIKO EGONOPULOS

“Historia është e vërtetë atëherë kur mbështetet në fakte, përndryshe çdo gjë që thuhet apo shkruhet

nuk është histori”.

Tetovë, 24. 10. 2007

Kur Kryeministri i Shqipërisë z.Sali Berisha deklaroi që të rishikohet historia shumë historianë u gëzuan dhe shumë të tjerë u hidhëruan. Kjo për faktin sepse mundet të kemi një tronditje të historisë së pavërtetë që kemi mësuar nga sistemi komunist për rreth 50 vite në Shqipëri dhe më gjerë. Në Gazetën Shqiptare të datës 21 tetor 2007 në rubrikën e MILOSAO lexova një shkrim dhe letërkëmbim midis z.Dionis Qirzidhi dhe dr.Moikom Zeqos. Nga z.Qirzidhi nuk habitem, ai pas marrjes së shtetësisë greke dhe pas lejes të siguruar nga ministria e jashtme greke për të bërë kërkime nëpër arkivat e shtetit grek ka marrë një mision për të i injoruar dhe shtrembëruar faktet e vërteta të historisë shqiptare. Dionis Qirzidhis para disa muaj hodhi baltë edhe mbi figurën e ndritur të intelektualit shqiptar Eqrem Bej Vlorës. Por ai nuk njeh ndalje në shtrembërimet e vërteta të kontributit shqiptar në themelimin dhe zhvillimin e Greqisë nga raca shqiptare. Nuk mund të pranohen sot mohimet që disa njerëz të pavlerë të mohojnë ekzistencën e arvanitasve në drejtimin e Greqisë së sotme.

Por le të kthehemi tek shkrimi i botuar në Gazetën Shqiptare tek rubrika MILOSAO ku z.Qirzidhis dhe z.Zeqo këmbejnë letra dhe mendime. Z.Qirzidhis mohon origjinën shqiptare të njërit nga piktorët më të mëdhenj të Greqisë moderne Niko Egonopulos (1910-1985) dhe dr. Moikom Zeqo i jep përgjigje me një mbështetje të fortë se piktori Niko Egonopulos është arvanitas, pra me origjinë shqiptare.

Në dhjetor të vitit 1985 Lidhja e Arvanitasve të Greqisël botoi kalendarin e viti 1986 me biografitë e piktorëve të mëdhenjë grek me origjinë shqiptare, pra arvanitase siç njihen shqiptarët themeluesit të shtetit grek. Biografitë u sollën nënkujdesin e arvanitasit të madh tashmë të ndjerë Aristidh Kola. Në gusht të vitit 2000, miku im Aristidh Kola. më ofroi shumë dokumenta origjinale që flitnin për origjinën arvaniatase të shumë figura të ndrituar që kanë kontribuar në themelimin dhe zhvillimin e Greqisë Moderne, midis këtyre dokumentave ishin edhe biografitë e disa prej piktorëve të shquar grek që ishin me origjinë shqiptare ndër ta edhe piktori Niko Egonopulos. Biografinë e të cilit unë e kam botuar në disa revista dhe gazeta shqiptare që botohen nëpër botë si p.sh në revistën “EKSKLUZIVE”, Prishtinë, janar 2002, fq.72., në librin tim “Gjurmë të Letërsisë së Vjetër të shqiptarëve të Greqisë 1860-1889”, Tetovë, 2006, fq.20., në gazetën “FAKTI”, Shkup, 31 mars, fq.16. Ku sjellë dokumenta që ky piktor rrjedh nga familje arvanitase gjë të cilën e ka dëshmuar edhe vetë dhe vërtetohet në shkrimen e mëposhtëm të botuar vite më parë revistat dhe gazetat shqiptare.

Origjina shqiptare e piktorit grek

Niko Egonopulos (1910-1985)

Vitet kalojnë, gjuha shqipe që flasin arvanitasit në Greqi, traditat, zakonet dhe doket e bukura arbëreshe po harrohen dhe humbasin. Ndoshta, brezi i fundit që flet gjuhën shqipe dhe ruan karakteristikat e arvanitasve të Greqisë sa vjen e zhduket. Është, pra, përgjegjësi e madhe që institucionet kulturore mbarë shqiptare, të ruajnë dhe të regjistrojnë të dhënat kulturore të arbëreshëve kudo që ndodhen. Në mënyrë që brezat që vijnë të njohin qytetërimin e gjerë dhe kontributin e racës shqiptare për formimin dhe zhvillimin e shteteve të popujve të tjerë ku raca shqiptare jetonte bashkë me ta.

Mënyra e jetesës dhe veshja arvanitase ka tërhequr vëmendjen e shumë studiuesve të huaj që kanë vizituar Ballkanin në shekujt e mëparshëm. Shumë piktorë të huaj të frymëzuar nga lloj i mënyrës së jetesës dhe veshjes arvanitase mbushën tablotë e tyre me këto tema. Shumë tablo me portretin e luftëtarit arvanitas gjenden nëpër muzetë e mëdha të Europës dhe kanë tërhequr vëmendjes e vizitorëve të shumtë. Por në këtë përmbledhje të shkurtër që e mbikqyri historiani dhe studiuesi i njohur arvanitas Aristidh Kola. Kemi sjellë një biografi të shkurtër të piktorëve të mëdhenj të Greqisë së re që ishin arvanitas. Në këtë përmbledhje janë marrë parasysh deklarimet e prejardhjes arvanitase të tyre, dhe lidhjet e drejtpërdrejta të tyre me fshatrat e banuara me arvanitas në Greqi.

Kështu në këtë përmbledhje të shkurtër nuk janë futur dhe shumë piktorë të mëdhenj të Greqisë që janë arvanitas si p.sh. Gizi, Biskini, Buziani dhe të tjerë. Natyrisht, pothuaj të gjithë piktorët arvanitas të këtij studimi janë me prejardhje nga zona të banuara me shumicë dërmuese nga arvanitas si: ishulli Hidra, Eubea jugore, Atika etj. Që janë zemra e Greqisë së lashtë dhe që banohen sot nga arvanitasit. Meqë qëllimi ynë nuk është thjesht biografia e piktorëve arvanitas në Greqi, por është sjellja e dokumentit historik për vërtetimin e piktorëve të mëdhenj të Greqisë me origjinë shqiptare.

Niko Egonopulos 1910-1985

Niko Egonopulos lindi në një familje arvanitase. Këtë gjë e pohon dhe Stefano Bulaniqianis në “Fjalor i pikturës greke” MELISA. Nëna e tij ishte e mbesa e beut të Hidrës arvanitasit Gjeorgji Vulgari, (djali i tij Dhimitri ishte Kryeministër i Greqisë nga vitit 1855-1875), që u vendos në lagjen Plakë tëAthinës. Qyteti, Arbëria, Hidra, Evropa, të gjitha kaluan nga gjaku i Egonopulos.

Por edhe babai i tij kishte origjinë arvanitase. Familja e babait vinte nga Fanari i vjetër i Stambollit. Rrëfimet e babait të tij për Skënderbeun e madh nuk e lenë pa prekur shpirtin e Niko Egonopulo, për arvanitasit e Stambollit.

Niko Eglonopulo ishte një përfaqësues i shquar i rrymës Surealiste të pikturës në Greqi.

Shpirti i paqetë, siç, ishte, i ra anekënd Europës, por zemra e tij ishte e mbërthyer në Hidrën e lashtë që banohej nga arvanitasit. Shtëpia e tij kishte tre kënde: Shqipërinë – Hidrën - Stambollin (Kostandinopojën). Dhe nga dritaret e shumta shpirti i tij i shqetësuar shikonte gjithë botën. Veprat më të mira janë: “Skëndërbeu”, “Mërkur Bua”, “Aleksandri dhe grekët”, “Gjuetari në agim”, “Gjumë dhe vdekje”, “Lufta civile”, etj.

Niko Egonopulo kishte dajë ish-kryeministrin Dhimitër Vulgari (1801-1877) i cili lindi më 1801 në ishullin e Hidrës. Ishte bir i beut të Hidrës, Gjeorgjio Vulgarit i cli në moshën 17 vjeç u bë anëtar i Këshillit të Hidrës dhe më 1822, u zgjodh kryetar i përfaqësisë së Hidrës, u bë dhe drejtues i anijes luftarake në ishull. Më 1826 ishte prokuror i Hidrës dhe më 1848 u bë ministër i Ekonomisë. Ishte kryeministër nga viti 1855-1857, 1862-1864, 1868-1869, 1871-1872, dhe nga 1874-1875. Vdiq më 1877 në Athinë.

Po ashtu Niko Egonopulo kishte dajë dhe Petro Vulgari i cili kishte lindur në ishullin e Hidrës më 1884. Ishte oficer i Marinës në Luftrat Ballkanike dhe mik i ngusht i Kryetarit të Greqisë Pavlo Kunduriotit. U bë në periudhën 1926-1935, komandant i përgjithshëm i aviacionit të marinës, komandant i bazës së nëndetësve dhe më vonë atashe ushtarak në Ankara të Turqis. U bë ministër i Aviacionit në Qeverinë e Lindjes së Mesme, dhe nga 8-4-1945 e deri më 17-10-1945 u bë kryeministër i Greqis. Nuk pranoi kurrë shpërblimet për shërbimet si kryeministër, vdiq në Athinë më 1957.

Nga këto sa shkruajtëm më lartë nxjerrim përfundimin se piktori i madh Niko Egonopulos është arvanitas ose grek me origjinë shqiptare dhe historia është e vërtetë atëhere kur mbështetet në fakte, përndryshe çdo gjë që thuhet apo shkruhet nuk është histori.

Vërejtje: Në mbyllje dua të bëj edhe një sqarim përfundimtar për emërtimin e shqiptarëve të Greqisë me emrin arvanitas. Gjatë leximit të teksteve dhe librave të ndryshme nga autorë të huaj dhe ata shqiptarë, kam vërejtur se shqiptarët e Greqisë i quajnë arvanitas ose arbërorë. Mendimi im është se këtu hasim në kundërshtim me fjalorët Greqisht-Shqip dhe anasjelltas, nga autorët grek. Kur botohen librat në gjuhën shqipe, fjala arvanit dhe gjuha arvanitase përkthehen në gjuhën e njësuar shqipe, shqiptar dhe gjuha shqipe.

Ndoshta dikujt do t’i duket kjo e gabueshme! Por, mendimi im është i bazuar në fjalorët shkencorë Greqisht-Shqip, dhe Shqip-Greqisht të autorëve grekë. Kështu, çdokush që do të lexojë fjalorët në fjalë do të vërejë që fjala arvanitas përkthehet shqiptar. Në fjalorin më të madh Greqisht-Shqip që e ka bërë profesori i gjuhës greke në Universitetin e Tiranës Niko Gjini, fjalën arvanitasi e përkthen në gjuhën shqipe shqiptar i vogël, fjalën arvanitika e përkthen në shqip gjuha shqipe, dhe fjalën arvaniti e përkthen shqiptar.

Ndërsa, autori tjetër grek Kostandinos Papafili, që ka bërë dy fjalorë Greqisht-Shqip dhe Shqip-Greqisht, fjalën arvanitas e përkthen në gjuhën shqipe arbëresh. Kurse, në fjalorin Shqip-Greqisht, fjalën shqiptar e përkthen në greqisht arvanitas.

Në gjuhën zyrtare të shtetit italian, fjalën arbëresh italianët nuk e njohin, por arbëreshët që kanë emigruar në Itali nga Greqia dhe Shqipëria rreth shekullit XV i quajnë me të drejtë albanesi, që do të thotë në gjuhën shqipe shqiptar.

Pra, mendoj se gabimi trashanik që është bërë deri më sot nga studiuesit dhe shkrimtarët e ndryshëm, që arvanitasit në gjuhën shqipe i thërrasim arvanitasit ose arbërorët duhet të ndreqet dhe të zëvendësohet me emrin që u takon shqiptarët dhe të quhet gjuha shqipe.

Edhe unë, në këtë kumtesë, për qëllimin e mirë, i emërtova shqiptarët e Greqisë me emrin që njihen nga grekët arvanitas, por, siç u tha më lart bëhet fjalë për një degë të popullsisë së sotme shqiptare që jeton ndër shekuj në Greqinë e lashtë dhe flet në rrethin familjar gjuhën shqipe.

· Autori ëshët anëtar i Këshillit Shkencor të Institutit të Studimeve për

Çamërinë në Tiranë

Portreti i “SKENDERBEUT” pikturuar nga piktorii Niko Egonopulos

Shih portretin: KËTU

------------------------------------

„ARVANITASIT THEMELUESIT DHE DREJTUESIT E GREQISË MODERNE 1821-2005“

“KUSH E VRAU HASAN PRISHTINËN!?! NË ARKIVAT E SELANIKUT ZBULOHET MISTERI I VRASJES !