“SHQIPTARËT LUFTUAN QË TA BËJNË SHQIPËRINË-SHQIPËRI”

LUMI MORAVA KA RRJEDHË DHE KUPTIM NGA GJUHA DHE FJALA ILIRO-KELTE SIÇ E KA

EDHE BANJA E BUJANOCIT VRAJËS

DHE AJO E SIARINËS

Shkruan: Reshat AVDIU ( * ) Preshevë, 07. 12. 2010

Herodoti (i famshëm) fliste për dy lumenj të cilët derdheshin në lumin Danub: Angros, i cili siç thotë ai, vinin nga tokat ilire që pa dyshim ishin Morava e sotme Perëndimore me Ibrin, si dhe lumi tjetër-Brongos, i cili derdhet në lumin Danub, e që me gjasë ishte Morava Jugore, përkatësisht Morava e bashkuar (Morava e Madhe)1. Sipas K. Oshtunit Margus i kohës romake pëson ndryshime dhe quhet Morachuna, më pastaj Morafa dhe më në fund del trajta e sotme Moravë, Morava. Sipas K. Oshtunit rrënja lipset kërkuar nga gjuha iliro-kelte.2

Pastaj, edhe për Banjën e Vranjës është argumentuar se ka egzistuar qyshë nga kohrat e lashta dhe atë nga koha e iliro-romakëve ka qënë në përdorim dhe ka shërbyer si banjë shëruese, kështu mendonte edhe udhëpërshkruesi i njohur gjerman Feliks Kontiz3. Ky autor Banjën e Siarinës e konsideronte për banjë shumë të vjetër dhe për shkak të pranisë së madhe të shqiptarëve e quajti “Banja e shqiptarëve.” Po ashtu edhe Banja e Nishit, është shfrytëzuar qyshë nga koha e lashtë ilire, këtë banjë edhe romakët e kanë shfrytëzuar, ndërsa gjatë Mesjetës është shfrytëzuar nga turqit osmanlinj, e që ata e quanin me emrin Ilixha e Nishit. 4

Banja e Bujanovcit “Karaman Banja” ka rrjedhë nga fjala turke (banja e zezë) se popullata autoktone shqiptare me kohë ujin dhe lloçin (baltën) e saj termale e kanë shfrytëzuar për shërimin, e sëmundjeve ishijatike. ”Mandej në kohën e Turqisë, qyshë moti tregohet se në livadhet pitoreske të Rakocit vendbanimin e quanin “Vrellë” duke mos ditur asgjë për veçoritë e atij uji. Një ditë beut që kishte çifllëk në këtë katund i sëmuret ati dori. Thonë se ishte një kalë i përmendur për bukuri e shkathtësi jo vetëm në kuadër të fshatit por në tërë Moravicën. Për këtë arsye gjithë meraklinjtë e kuajve beut ia mbanin inat (zili).

Beu aq shumë e donte atin e tij saqë e ruante si dy sytë e ballit. Por një ditë kali sëmuret aq shumë saqë nuk u ngritë më dot në këmbë. Beu fort mërzitej për kalin dori saqë për shërimin e tij e ofron një pesëlirëshe “reshadije.” Ç’është e vërteta ilaçi për të nuk gjendej asesi. Kali nga dhëmbja dita-ditës dobësohej dhe shkrihej. Për të mos e shikuar me sy se si “kanakali,” po i ngordhte në ahër, beu një ditë me qerre e shpuri kalin te “Vrella” me ujë të ngrohtë duke i thanë me dhëmbje:“Unë nuk munda të të ndihmoja. Zoti të shpëtoftë”!

Mirëpo, një ditë ngjau ajo që s’e priste askush, ati i beut duke kullotur bari të shijshëm dhe duke u larë në ujët e ngrohtë të Vrellës u shërua plotësisht. Barinjtë shqiptar të Rakocit duke i kullotur delet e shohin atin e beut dhe e përhapin lajmin se uji i ngrohtë i Vrellës e shpëtojë kalin e beut nga ngordhja e sigurtë. Në fillim në këtë banjë për mjekim vinin turqit, prandaj edhe banjën e quajtën “Banja e turqve.” Duke u larë dhe duke u lyer me lloç (baltë), sepse edhe lloçi ishte shërues njerëzit dukeshin si buaj të zi ndaj edhe rrjedhë edhe emërtimi i banjës “KARAMAN BANJA”. 5

Më vonë shqiptarët këtë vend me ujë të ngrohtë, e lloç shërues e quanin “LLoçi i Bujanocit”. Ndërsa serbët (të ardhur në këto vende me shumicë si kolonizator nëpër tokat dhe pasuritë e shqiptarëve autokton diç më parë se të fillonte tërheqja e ushtrisë osmane nga këto treva gjatë tetorit të vitit 1912. v. a.). Ata këtë vendbanim e quanin “Bivoleška Banja” sepse njerëzit kur lyheshin me lloçin e banjës nga larg dukeshin si buaj. Në bazë të rezultateve, të analizuara kimike dhe analogjisë së ujit termal të banjës së Bujanocit me ujërat e ngjajshëm në vend dhe në botë është konkluduar se ky ujë mund të klasifikohet ne radhët e ujërave më të çmuar në Europë, për çfarë mendimin e vetë e kanë dhënë ekspertët më eminent. Mundësitë shëruese të banjës së Bujanocit janë gati magjike.

Edhepse pjesa më e madhe e pacientëve në këtë banjë janë shqiptar, personeli mjeksor dhe ai shërbyes janë të gjithë serbë.5 Sipas hidronomikëve sllavë fjala Moravë rrjedhë dhe ka domethënie nga sllavistika more det, se dikur në kohën tektonike të pleocenit ky vend paska qenë det dhe atë e tërë Lugina e Vranjës dhe Fushëgropa e Shkupit paskan qënë nën ujë. Dhe se me lëvizjet tektonike të shkëbinjëve qenka bërë errozion dhe përbytje të mëdha dhe se deti qenka derdhur-zbrazur, përmes Grykës të Jankut apo të Hunijadit në lumin Tunë-Danubin e sotëm për në Detin e Zi.

Siç tham edhe më lartë fjala Moravë ka rrjedhë nga gjuha dhe fjala iliro-kelte, se Lumi ndonjëherë dinte të bëhej nga të reshurat e mëdha të shiut i tërbuar dilte nga shtrati i tij dhe ua vërshonte të mbjellurat e popullatës që zakonisht vendosej dhe banonte rreth lumenjëve si ata të Maqedonisë gjegjësisht të fisit të sajë ilir Paionët që banonin rrëth Bardharit nga ilirishtja Bardhar d.m.th. lum i bardhë apo VAR. Porse edhe pjesa tjetër e popullatës Paine të Iliro-Dardanëve banonte rrëth Moravës dhe shpesh herë lumi dinte të tërbohej nga ujërat e shumta dhe dilte nga shtrati i tij dhe ua vërshonte të gjitha të mbjellurat banorëve të saj. Ata fillonin t’i luteshin me fjalët mo-ore mos na i prishë të mbjellat tona, o pjesë e shpirtit dhe e jetës sonë ilire je ti, mo-ore mos na i prish kasollat tona, mo-ore mos na i shkatrro vreshtat tona, mo-ore mos na i mbytë bagëtitë tona, t’i more je Zoti dhe shpresa jonë.

Sipas ilirollogut ndër ne shqiptarët deri më tani i njohur si arbresh i Zarës së Kroacisë Aleksandër Stipçeviq, në librin e tij të botuar më 1968 në Zagreb “Gli Ilira”(Mbi ilirët).Thotë se me ardhjen e sllavëve të Jugut dhe të Lindjes në Ballkanë nga malet e Karpateve në shekullin e VII,.të erës sonë nga Rusia. Për ilirët njerëz të një kulture mjaftë të lartë njerëzore, fillon një ndjekje dhe persekutim i pa parë deri atëherë nga hordat e egra karpatjane. Ata në fillim, ua dogjën dhe plaçkitën të gjitha të mirat matriale që i posedonte popullata ilire.Dhe se ata ilirët tanë me kohë i kishin zbutur si bagëtitë e trasha njashtu edhe të imtat si: lopët, qetë dhe ato të imtat dhentë dhitë etj. Kështu, ilirët paraardhësit tanë arritën ta shumonin dhe mbanin bletët nëpër zgjojet e tyre të punuara enkas për këtë insek fitim prurës. Përveç se mjaltin e saj që e përdorni si ilaç mjekeus, pastaj nga mjalti e prodhonin birrën mjaft të mirë Ilire. Parmendën e kishin ndërtuar dhe qetë i shfritëzonin për ta lavruar tokën dhe kultivur atë me të lashtat e nevojshme për jetën e tyre. Shigjetari i egër karpatjan me ushtën e tij ia vritte fshatarit ilir edhe qetë e parmendës dhe ia grabite bagëtitë tjera dhe se në çdo vend nëpër shtetit Ilir, kishte persekutime, grabitje djegie dhe përdhosje të vlerave më sublime të popullatës ilire nga bishat e egra e të pa civilizura karpatjane. Duke u ndodhur ilirët para kësaj katrahure makambre ikën dhe i lëshuan vendet e tyre të ulta që ishin mjaft pjellore dhe fitimprurëse. Ku pastaj do ta fillonin një jetë të vështirë nëpër masivet malore për ta shpëtuar disi jetën e tyre dhe të familjëve të tyre.

Këtë barbari të bishave karpatjane në njërin nga emisionet e veta të TV. Beogradit gjatë kohës së luftës në Kroaci më 1992. Njëfarë shoveni çetnik i SAP Krainës Serbe të Kroacisë Jovan Rashkoviqi, patë deklaruar se ne sllavët e Jugut dhe të Lindjes nuk jemi kafshë të cirkut që Bashkësia Ndërkombëtare tenton t’na vejë në lojën e tyre të cirkut! Siç ka vepruar polaçoja i cirkut me luanin, tigrin ariun elefantin etj. Se ne kur jemi nisur nga vendi ynë i lindjes nga malet e Karpateve të Galicisë së Rusisë, kemi ardhur në Ballkan si horda të tërbuara me kokat e ujqëve të ngulura nëper shtizat tona. Dhe se kur është shumë acar i madh edhe ujqit ashtu si ne sllavët e Karpateve, që sot jemi në zgrip nga Bashkësi Ndërkombëtare. Mblidheshin rreth kaçubave (žbunje) dhe fillonin të ulurinin nga të ftohti dhe i ftonin edhe ujqrit tjerë nga mali që t’u bashkoheshin edhe ata. Dhe se për ata ujqrit e tërbuar kinse qenka praktik e tyre nga uria dhe acari me dhëmb ta shkualin nga një rrënjë nga kaçuba dhe të shpërdaheshin nëpër pyje. Se një ditë prapë do të bashkohen në të njëjtin vend për t’u marrë veshë për (kusaritë e mëtutjeshme nëpër vendet dhe pasurit e popujve tjerë v.a). Dhe sipas Zotriut në fjalë, kurra-kurrës njeriut palaço të cirkut nuk i paska shkuar ndonjëherë për dorë ta zbus ujkun dhe ta vejë në lojën e tij të cikut siç ka vepruar me kafshët tjera, gjithashtu sipas J.Rashkoviqit as B. Ndërkombëtare nuk do t’i shkojë për dorë që popullin sllave të karpateve ta vejë në lojën e tyre të cirkut.

Me mbjelljen´e farës e së keqe karpatjane, për ilirët parardhësit tanë filloi siç tham edhe më lartë një jetë tejet e vështirë dhe me përplot sakrifica dhe vuajtje të rënda të papara deri atëherë për ta. Pastaj të gjitha toponimet, patronimet, antroponimet, hidronimet që quheshin gjer atëherë vendet ilire do të zëvendësoheshin dhe emërtoheshin me gjuhën e ujkut-sllavishtë. Dhe për këtë vet zotriu i Krainës Serbe nga Kroacia e kishte dëshmuar këtë me krenari dhe devotshmëri, për kusarin e bishave të uritura sodomiste karpatjane ndaj tokave dhe popullatës iliro-pellazge.*

* ) Autori është i burgosur politikë, njëherit edhe kryetar i “Shoqatës së Muhaxhirëve të Preshevës”.

1. K.Jeriçek,vep.të cit.1.fq.14

2. K.Ostun.Illyro-Thrakisches,na Arhivi za arbanasku starinu…,knj.I.Beograd 1923, str.118.

3. Mihajlo Kostic,Tomislav Trajkovic,vep..,cit...,fq.129-139 Leskovac 1969.

4. Dr. Mihajlo Kostic.Niška Banja,Zbornik radova sv.V.Boegrad 1958 fq.115

5. Xhahit Ramadani JEHONA -Dhjetor 1993-Bujanoc.

6. Vranjski glasnik. Libri Nr.II, fq. 364.

RESHAT AVDIU:

KU SHTRIHEN KUFIJTË E KOMBIT SHQIPTARË?

…