Komente rreth Draftit final për Strategjinë e  Energjisë së Kosovës

STRATEGJIA E SHTHURJES SË KEK’ut, NUK ËSHTË

STRATEGJI E REFORMAVE „MODERNE“ , POR STRATEGJI

E FALIMENTIMIT DHE E ZHDUKJES SË SAJ!

Unë kam qenë, jam dhe do të jem kundërshtar i pakompromis i kësaj strategjie fatale për Kosovën! Kjo strategji është në interes ekskluziv të klaneve të huaja dhe vendore për përvetësimin e pasurive dhe resurseve ekonomike të Kosovës, për futjen e Kosovës në borxh pa rrugëdalje, siç u veprua me marrjen e borxheve të ish-Yugosllavisë kolonialiste pas anëtarësimit (si borxhli!) të Kosovës në Bankën Botërore! Strategjia e shthurrjes së KEK-ut, nuk është strategji e reformave “moderne” dhe rimbëkëmbjes financiare, por strategji e falimentimit dhe e zhdukjes së KEKut, strategji e zhdukjes së çdo reference vendore, për zhdukjen e pronësisë së Kosovës ndaj resurseve të veta! Strategjia për Shthurrjen e KEK’ut dhe projekti TC Kosova e RE 2000 MW, me gjithë mungesën e transparencës dhe argumentimit shkencor të interesit ekonomik dhe problemet përcjellëse investuese, nuk është strategji as për interesa të zhvillimit ekonomik të Kosovës, por skenar (“me një të rame dy të vrame”), për shpërbërjen dhe zhdukjen e KEK-ut, në një anë, dhe, për të penguar ngritjen e kapaciteteve të nevojshme dhe të arsyeshme, në anën tjetër, ato që i duhen Kosovës, siç do të ishte TC Kosova B III 300 - 600MW!

Shkruan: Fatos Aliu * Prishtinë, 28. 01. 2010

Z.Fatos Aliu komenton Draftin për SEK’un:

STRATEGJIA E ENERGJISË SË KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2009 - 2018

Megjithë respektin për përpjekjet e individëve të MEM-it që kanë marrë pjesë në rishikimin e Strategjisë së Energjisë, duke marrë parasysh se nuk kam qenë as në grup punues për rishikim (?!), po shpreh pikëpamjet për Dokumentin në fjalë, pa paragjykime dhe pretendime, përderisa të mos ballafaqohen opinionet e tjera, për të arritur tek varianti sa më i mirë dhe i argumentuar i SEK-ut. Shpresoj që komentet të mos kalojnë në heshtje dhe në rrethe të mbyllura, por në shoshitje dhe debat të hapur, së pari brenda MEM-it, përndryshe do të konsideroheshin si metodë për mbulimin e qëllimeve ogurzeza për Kosovën, për interesa të caktuara përfituese të grupeve të caktuara të interesit.

C: Të përgjithshme:

Përmbajtja është shumë e gjërë dhe e koklavitur (më voluminoze se shumica e strategjive në rajon e më gjërë!), me përsëritje kapitujsh, P.Sh. - Teksti i Pjesës së II, kapitujt 9, 11, 13, i gjen edhe në Pjesën e I. (ku edhe duhet të jenë), me formulime. Arkitektura e përmbajtjes do të pësonte përmirësim, konkretizim dhe thjeshtim, nëse do të eliminoheshin përsëritjet e sipërcekura. Poashtu do të thjeshtohej teksti nëse kapitulli 8 në Pjesën II, Parashikimet e kërkesës do të përmblidheshin më shkurt e detajet të kalonin në Aneks.

Në vijim po i jap disa nga komentet karakteristike për dokumentin, me shpresë për një debat të hapur dhe më gjithëpërfshirës profesional.

C. 1 Përmbajtja: Mungon numërimi i faqeve!

C. 2 faqe.3: Tashmë i miratuar

C. 3 faqe 4:

Mendoj që teksti në tabela duhet të jetë jashtë tabelave si tekst primar, ndërkaq përshkrimet në tabela, si tekst sekondar, ose, edhe më mirë, fare në aneks (që do të ulë vëllimin e materialit, shkarkojë ngarkesën dhe qartësojë qëllimin dhe koncentrimin në kryesoren)

C. 4 faqe 4

VIZIONI dhe OBJEKTIVI kryesor i përgjithshëm do të duhej qartësuar duke i dhënë theks me rëndësi në këto aspekte kryesore orientuese Konceptit të Ri Strategjisë së Zhvillimit të Sektorit të Energjisë, duke marrë parasysh formulimet e miratuara evropiane, për masat e zbatimit të Politikave Esencialisht të Reja në fushën e energjisë, drejt një ekonomie të riorientuar, për përdorimin efiçient të energjisë dhe ulje të emisioneve karbonike.

( Lexoni dokumentin: “Securing energy future: Commission presents energy security, solidarity and efficiency proposals” Ref. IP/08/1696 date 13/11/2008, Brussels”, mbi prioritetin e identifikuar nr.1 të Strategjisë së II të Rishikuar të politikave të Këshillit Evropian për caqet strategjike 20/20/20 ).

Për të dalë në trasenë e re konceptuale dhe të interesit krucial të vendit, esencialisht do të duhej orientuar tek:

1. Promovimi i politikave të decentralizimit të energjisë, inkurajimi i zbatimit të sistemeve të decentralizuara të energjisë. Këtu është fjala për inkurajimin dhe strategjinë e zbatimit të EE&BRE, të Sistemeve të Reja të Decentralizuara të Energjisë, rritjen e EE dhe reduktimin e CO2 emisioneve dhe të kostos së prodhimit (me zvoglimin e humbjeve të shpërndarjes së energjisë në distanca të largëta).

2. Sigurimi i furnizimit të energjisë në bazë të zhvillimit të qëndrueshëm dhe kujdesit mjedisor. BE thërret për diversitetin e burimeve të energjisë dhe zhvillimin e vetësuficiencës (vetëmjaftueshmërisë)

3. Promovimi i racionalizimit të menaxhmentit të energjisë, të konsumit, dmth. Reduktimi I nevojave për energji përmes nismave të rregullimit të konsumit (promovimi i menaxhmentit Racional të Energjisë dhe EE)

4. Lufta kundër ndryshimeve klimatike dhe Ngrohjes Globale (deri në 2020):

-  20% reduktimi i emisioneve

-  20% rritja e konsumit nga BRE

-  20% kursimi (gjegj, rritja e EE sipas masave të zbatimit)

C. 5 faqe 4

Në parim, është në Interes të Kosovës, dhe në harmoni me synimet strategjike evropiane, që Prioritetet Strategjike edhe tek ne të qartësohen decidivisht dhe të koncentrohen në 3 shtylla kryesore:

1. Zhvillimi i Qëndrueshëm Ekonomik gjegj. për Ardhmëri të Qëndrueshme Ekonomike (Në harmoni me Strategjinë e Zhvillimit Ekonomik!)

2. Aftësia Konkuruese (Hapje sipas fuqizimit të Sektorit, sipas Interesit dhe Niveelit të Investimeve në Sektor, Reforma të Qëndrueshme, Përfituese, Konkuruese, dhe Zhvillimore)

3. Siguria e Energjisë (në funksion të Zhvillimit Ekonomik të Vendit dhe furnizimit të konsumatorëve me Efiçencë, për Investime adekuate në Sistem dhe Infrastrukturë adekuate energjetike, për Investime nëLinja Interkonektive, dhe Orientimi për Sisiteme të Reja dhe Prodhim të Decentralizaur të Energjisë)

C. 6 faqe 6

Periudha e pasluftës prej qershorit 1999, ishte nisja nga nën’ZEROJA, për të filluar me rimëkëmbjen filllestare të rehabilitimeve dhe aktivizimit të prodhimit, e përcjellë me mungesë të mbështetjes institucionale dhe juridike!. Performanca negative i përket tërë periudhës së deritashme, por shkaqet janë të natyrës politike të ndërhyrjeve nga jashtë (UNMIK’u në radhë të parë), ato teknike dhe menaxheriale (Kujtoni deklaratat nga Shtylla IV e UNMIK_ut që në fillim të ardhjes së këtij misioni, për të MOS U PAGUAR ENERGJIA ELEKTRIKE (!).

KEK-u ka mundur dhe mund të jetë profitabil kur mirret parasysh kjo dhe vetë fakti që pa KEK-un nuk ka dritë Kosova, tregon për rëndësinë e forcimit të KEK-ut si ndërmarrje publike e Kosovës, dhe vetëm arkitektët e shpërbërjes nuk e dëshirojnë këtë, sepse duan të jenë të lirë për ta zbatuar strategjinë destruktive, për t’ia ulur sa më shumë vlerën dhe ta shesin sa më lirë pronën e popullit të Kosovës.

C. 7 faqe 7

Të dhënat e rezervave për Dukagjin nuk janë të sakta, por diku të përgjysmuara, të mirret saktë nga Departamenti i Strategjisë gjegj. i Minierave.

C. 8  faqe 19

Lokacioni adekuat, si dhe zgjërimi i kapaciteteve të reja - si vazhdim i TC Kosova B, si varianti më i përshtatshëm dhe i supozuar me kohë. Por, për këtë duhet studim tjetër për të konstatuar koston reale të investimeve, si dhe madhësinë e gjenerimit, për një sistem sa më stabil dhe fleksibil, krahas kostos dhe kohës më të vonuar të ndërtimit në lokacion të TC Kosova A.

C. 9.  faqe 19

Sistemet e propozuara janë të kohës së fillim shekullit XX (të investiguar nga Studimet ESTAP të BB), PATEL, Komiteti Drejtues etj., por që dhe tani në fund të decenies do të duhej investiguar dhe krahasuar progresin e sistemeve dhe teknologjive të reja dhe tregun e sistemeve më të avancuara të gjenerimit në botë, me efikasitet më të lartë dhe fleksibilitet më të rritur të ndërlidhjeve të sistemeve alternative të ngritjes së koeficientit të shfrytëzimit përgjatë transformimit të energjisë primare në eksenergji dhe termoenergji. Së fundi, vlera e qymyrit në të ardhmen, nuk do të ulet, përkundrazi, sidomos me daljen në skenë të New Energy Tech dhe zhvillimeve të reja industriale, aplikimeve dhe përdorimeve me perspektive të zhvillimit të sektorëve të ndryshëm në Kosovë...

C.10  faqe 19

Nuk e shoh të nevojshme listimin e direktivave...!

C.11  faqe 20

Akoma nuk ka Plan/Program të zhvendosjes së popullatës, por vetëm Plan të Zgjërimit për shfrytëzim të qymyrit.

C. 12  faqe 26

Për të pasur pasqyrë më të qartë të trendeve “të performancës” financiare, teknike, të prodhimit dhe menaxhimit, ndër vite 1999-2009, do të duhej të kemi paraqitjen e parametrave kryesore që i determinojnë këto trende dhe përmes krahasimeve dëshmojnë për rezultatet  në periudhat e caktuara. Paraqitja e shkëputur dhe e pjesshme nuk tregon realitetin e zhvillimeve, por mundëson interpretime spekulative sipas levërdive të menaxhmenteve në fuqi. Duhet ditur psh. Sa ka qenë Importi në vitin 1999, e sa në vitin 2009, dhe cilat janë kostot, si edhe të gjitha tjerat parametra përkatës. P.sh, nga përvoja ime, sipas kërkesës së Departamentit të Energjisë, për MEM më 2006, kam ba analizën e Raportit Financiar dhe Buxhetit të KEK-ut, sipas Modelit transparent të Performancës, me çka është dëshmuar puna e dështuar e ESBI.

C.13  faqe 27

Projekti TC “Kosova e Re” - Pyetje të ngelura pa përgjegje:

Cilat janë të dhënat dhe dokumentacionet se cili do të ishte interesi financiar i Kosovës nga TC “Kosova e Re”?

-  A ka vlerësim të aseteve likuide?

-  A ka vlerësim të pajisjeve termo dhe elektroenergjetike?

- A ka vlerësim të patundshmërisë?

- A ka vlerësim të pronave (private)?

- A ka vlerësim të taksave ndaj shtetit?

- A ka vlerësim të taksave të resurseve të energjisë primare, lëndëve djegëse, lignitit, etj?

- Cilat janë apo cilat do të ishin transakcionet financiare?

- A do të kishte dhe cila do të ishte pjesmarrja e aksionerëve të Kosovës?

- Cili do të ishte evaluimi i Interesit të Kosovës, a ka një të tillë sipas modeleve të njohura dhe kompetente financiare të vlerësimit të projekteve kapitale, apo ka vetëm llogaritje filloriste matematikore?

- Cilat janë Hyrje-Daljet e mjeteve financiare (Cash Flows), për të vendosur për një projekt kapital si TC Kosova e Re?

- A mund të ndodhë që kostoja e krediteve të blera të CO2 për kompenzim të ndotjes të jetë më e madhe se levërdia e prodhimit, për të cilat diktojnë Protokollet e ardhshme të nënshkruara nga Kosova krahas interesit për të qenë pjesë e integruar e Evropës?

- Cila do të jetë teknologjia garantuese “ekologjike” e për të arritur efiçencën e cila do të mbulojë koston dhe të na nxjerrë përfitime?

-  Pse të mos fillojmë me TEC - B 3, 300 deri 600MW, brenda një periudhe më të shkurtër, dhe me pjesmarrje të investitorëve vendore, në vazhdim të infrastrukturës ekzistuese të TC Kosova B?

-  Pse të mos ruhet, stabilizohet dhe fuqizohet KEK-u?

- Pse duhet të shkohet kah zhdukja e tij përmes gjoja reformimit-shthurrjes!!!), dhe tërë infrastrukturës përcjellëse me interes referent vendor?

- Apo për këtë po bëhet-synohet shthurrja, që të tjetërsohen totalisht resurset e Kosovës, që të mos ketë Kosova asgjë pronë të veten, të shtetit, të popullit?

- A ka vlerësim të privatizimit, të Avatazheve dhe Disavantazheve sipas varianteve të ndryshëm të interesit?

- Kur bëhet privatizimi, në ç’bazë ligjore legjitime?

- Si veprohet në USA për investime të reja, cilat janë praktikat dhe teknologjitë?

- Si bëhet në Evropë?

- Si konsulltohen ekspertët e vendit dhe të huaj, si vendoset në bazë të ligjit dhe referendumit qytetar, pasi të kalojë të gjitha shoshitjet, argumentimet shkencore dhe financiare, argumentimet e interesit të vendit dhe mirëqenjes qytetare.

C.14  faqe 28

Duket e tepërt të citohet Teksti i Traktatit, as te jepet në form tabelare, do të kishin kuptim vetëm të dhënat e caqeve konkrete që dalin nga objektivat e afatizuara evropiane, për të qenë në harmoni me to.

C.15  faqe 29

Njësoj si me Traktatin e Energjisë, potencohen vetëm të dhënat e synuara konkrete.

C.16  faqe 34

Material kryesisht për “transfer” në Aneks! (përpos një përmbledhjeje të shkurtër me theks në IE - Intenzitet të Energjisë), shih më poshtë pse.

C.17 faqe 34

Kjo është ku jemi nga të dhënat që posedojmë, por çështja strategjike është: ku do jemi, objektivi sipas skenarëve të ndryshëm të zhvillimit ekonomik, parashikimit (strategjisë) së zhvillimit ekonomik të Kosovës, por, para së gjithash sipas skenareve të masave që do të mirreshin dhe impakteve që do të dilnin me zbatimin e eficiencës së energjisë në të gjithë sektorët e ekonomisë (?). Objektiv strategjik është çfarë parashikohet nga analiza dhe rezultatet e dala nga Studimi enkas për këtë çështje, për të përcaktuar e qartësuar objektivat reale të zvoglimit të Intensitetit të Energjisë (IE) në Kosovë, konform MASAVE KONKRETE të zabtimit të efiçencës në sektorë të ekonomisë! Pra, në Dokument Strategjik do të duhej precizuar, konstatuar, synuar e potencuar masat që do të mirren, në një kapitull të veçantë Objektivat dhe Masat Strategjike për Uljen e IE (në bazë të parshikimit të Konsumit - material që do të mund të qëndronte në Aneks si dokument mbështetës për arrijten e objektivave strategjike e jo vetë objektivi strategjik!), në periudhat ASH, AM dhe AGJ.

NËSE NUK E BËJMË STRATEGJINË E MIRË TANI, NË VEND QË TË HAPIM DO TË MBYLLIM DERËN E ZHVILLIMIT TË SEKTORIT, PAS MIRATIMIT EVENTUAL NË KUVEND TË NJË DOKUMENTI STRATEGJIK EVENTUALISHT TË GABUAR!

C.18  faqe 35

Me interes do të ishte parashikimi i trendeve-diagramit të IE nëpër vite deri më 2018, apo 2020 siç e parsheh Strategjia Evropiane periudhën e I, ose edhe të II-të gjer më 2030.

Me interes do të ishte parashikimi:

- i trendeve të zbatimit të eficencës dhe refleksionet e impakteve të emisioneve CO2, sipas viteve,

-  lëvizja e  pjesëmarrjes së burimeve të ndryshme të energjisë, BRE, Gasit, LDL, etj, sipas viteve

-  lëvizja e çmimeve të energjisë, sipas viteve.

Poashtu, si fund, një tabelë për tërë konsumin, ndërsa për parashikimet e bëra për sektorë veç e veç, është Aneksi, jo vetëm për të mos ngarkuar Dokumentin Bazë Strategjik, por nga praktika e veprimeve të vendeve tjera...

Prandaj:

Strategjia e shthurrjes së KEK-ut, nuk është strategji e reformave “moderne” dhe rimbëkëmbjes financiare, por strategji e falimentimit dhe e zhdukjes së KEKut, strategji e zhdukjes së çdo reference vendore, për zhdukjen e pronësisë së Kosovës ndaj resurseve të veta! Strategjia për Shthurrjen e KEK’ut dhe projekti TC Kosova e RE 2000 MW, me gjithë mungesën e transparencës dhe argumentimit shkencor të interesit ekonomik dhe problemet përcjellëse investuese, nuk është strategji as për interesa të zhvillimit ekonomik të Kosovës, por skenar (“me një të rame dy të vrame”), për shpërbërjen dhe zhdukjen e KEK-ut, në një anë, dhe, për të penguar ngritjen e kapaciteteve të nevojshme dhe të arsyeshme, në anën tjetër, ato që i duhen Kosovës, siç do të ishte TC Kosova B III 300 - 600MW!

Unë kam qenë, jam dhe do të jem kundërshtar i pakompromis i kësaj strategjie fatale për Kosovën! Kjo strategji është në interes ekskluziv të klaneve të huaja dhe vendore për përvetësimin e pasurive dhe resurseve ekonomike të Kosovës, për futjen e Kosovës në borxh pa rrugëdalje, siç u veprua me marrjen e borxheve të ish-Yugosllavisë kolonialiste pas anëtarësimit (si borxhli!) të Kosovës në Bankën Botërore!

Fakti se nuk kemi rrjet me kapacitet as për gjendjen ekzistuese të transmetimit dhe as sistem korrekt të menaxhimit/rregullimit/ të rrjedhave të energjisë ( KOSTT, SCADA etj ), është indikacion se, edhe në rast të investimeve të ardhshme në sistem dhe rrjet transmisioni (sidomos në rast “të investimeve” të natyrës si me TC “Kosova e Re”!) kjo të bëhet për interesa ekskluzive private të shitjes së energjisë dhe tjetërsimit të sistemit në fjalë.

Interesi i Kosovës është që, projektet e tilla të studjohen më mirë,  në mënyrë që, krahas ristrukturimit dhe korporatizimit efektiv për rimëkëmbjen dhe financiare të KEK-ut, ruajtjes së identitetit të tij me interes nacional, të punohet rreth përgatitjeve për ndërtimin e TB Kosova B.III 300 + 300 MW, përmes strategjisë së përbashkët dhe investimeve të përbashkëta strategjike me Shqipërinë, për ngritjen e kapaciteteve të reja në Kosovë, në rrjet dhe lidhje interkonektive të 400 kV, ashtu siç e kërkojnë performancat e funksionimit efikas të sistemeve tona kompatibile.

* Autori është ekspert i energjitikës dhe Drejtues i parë i KEK’ut pas luftës.

Letër e hapur e 19 ekspertëve tanë - drejtuar institucioneve të

Kosovës, më 06 Korrik 2009

TË NDERUAR UDHËHEQËS TË KOSOVËS, MOS T’IA

CENOJMË ARDHMËRINË FËMIJËVE TANË - AMAN!