Dėshmorit tė betejės
sė Lumės KONTRIBUTI I PATRIOTIT IBRAHIM ZEQIRI NĖ BETEJĖN E LUMĖS NĖ VITIN 1912 Shkruan: Metush SKEJA - Kukės, 20. 03.
2009 _______________________________ Radomira,
si pjesė e zonės sė Kalasė sė Dodės, pėrbėhet nga pesė fshatra; Kullas,
Ujėmirė, Rade, Sterdok e Tejes. Shtrihet nė gjatėsinė e pėrroit tė Veleshicės
nga 600 deri nė 1200 m mbi nivelin e detit. Kjo zonė, ėshtė shumė e pasur me
burime ujore, me pyje, bjeshkė tė bukura alpine, qė mbėrrijnė deri nė afėrsi
tė Gostivarit. Zoti, veē bukurive tė rralla natyrore, pyjeve dhe kullotave tė
pafundme, kėsaj zone tė mrekullueshme i ka falė edhe pasuri tė tjera tė
larmishme nėntokėsore dhe mbitokėsore. Gjeologėt kanė zbuluar xeherorė tė
hekurit, plumbit, zinkate, ar etj. Nė
periudhėn e pushtimit tė perandorisė osmane, kjo zonė ishte shumė e pasur me
blegtori. Nė atė kohė kishte mbi nėntėdhjetė mijė krerė dele. Edhe sot e
kėsaj dite banorėt Si e tillė, kjo zonė nuk mund tė
qėndronte kurrė anash zhvillimeve kombėtare, sidomos kur kombi ka qenė nė
situata tė vėshtira pėr shkak tė lakmive tė pushtuesve tė ndryshėm.
Pėrkundrazi, nė respekt tė fakteve historike dhe tė ngjarjeve tė gjalla, kjo
zonė ėshtė ndodhur sa herė nė qendėr tė kėtyre ngjarjeve, duke dhėnė
kontrubutin e vet tė ēmuar pėr liri e prosperitet kombėtar. Kalaja e Dodės ka
marrė pjesė pandėrprerė nė luftrat antiosmane duke dhėnė kėshtu rol tė
vlefshėm nė evenimentet e rėndėsishme tė vendit tonė. Nė vitin 1878 kjo trevė
e paepur dhe e mbrujtur me atdhedashuri pat zgjedhur Ismail Skejėn si
pėrfaqėsues tė saj nė Lidhjen Shqiptare tė Prizrenit, nė atė kuvend tė
rėndėsishėm historik, nė tė cilin shqiptarėt kėrkonin shkėputje nga Turqia
dhe aspironin formimin e shtetit tė vet tė pavarur, shtet i cili do tė
pėrfshinte tė gjithė viset shqiptare ku banonin e flitej shqip. Lidhja
Shqiptare e Prizrenit formoi tė parin shtet etnik nė gjithė historinė e
Shqipėrisė. Nė
njė familje tė pasur e atdhetare, e proekupuar me tė gjitha shqetėsimet
kombėtare, lind e rritet edhe Ibrahim Zeqiri (Gjorgji), patrioti dhe
veprimtari i ardhshėm i kėsaj zone. Pas brumosjes sė tij me bazat e
partiotizmit dhe tė krenarisė sė tė qenit shqiptar nė shtėpinė e vet,
shkollohet nė medrese dhe atje edukohet e frymėzohet nga ngjarjet e Lidhjes
Shqiptare tė Prizrenit qė po ndodhnin para syve tė tij. Kėto ngjarje tė
vrullshme historike sigurisht qė ndikuan nė formimin e tij atdhetar dhe e
poqi si burrė tė fjalės me vend nė oda burrash e kuvende, si prijėsin
popullor tė vendosur qė me zgjuarsi dinte se si ti udhėhiqte trimat e tij.
Personaliteti i tij ishte i shumėanshėm dhe i fuqishėm me shumė ndikim, jo
vetėm nė zonėn ku lindi, por edhe nė Lumė, Dibėr e mė gjerė. Nė vitin 1912,
vit kur pėrpjekjet e shqiptarėve do tė kurorėzoheshin me shpalljen e
pavarėsisė, Ibrahim Zeqirin e gjen rreth moshės 30 vjeē, periudhė e cila
karakterizohet nga rritja e pandalshme e aktivitetit tė tij patriotik e
organizues. Me meritė ai ishte shndėrruar nė njė tribun popullor qė i
dėgjohej e respektohej fjala, sepse kurrė nė jetėn e tij nuk u ngut, nuk e
hodhi fjalėn nėpėr kuvende pa e menduar e peshuar mirė, pa e diskutuar atė me
burrat e Radomirės dhe jashtė kėsaj zone dhe pastaj gjente mirėkuptimin e ēka
ishte mė e mira pėr popullin e krahinės e atė shqiptar nė pėrgjithėsi. Nė fillim tė vitit 1912, pasi u pa se
lufta ishte nė pragun e derės, merr pėrsipėr organizimin e popullit tė
Radomirės nė luftė kundėr pushtuesit serb. Ndėrsa hasmi shekullor hartonte
planet nė Prizren se si duhej ta nėnshtronte Lumėn e Kuqe nėpėr tė cilėn do
tė kalonte, atdhetari Ibrahim Zeqiri zhvillon me ngut disa mbledhje tė
rėndėsishme me banorėt e pesė fshatrave qė pėrbėjnė Radomirėn. Nė pėrfundim
tė tyre Pėrgaditja
e luftėtarėve popullorė radomiras kishte marrė fund dhe gjithēka ishte gadi
pėr nisje nė drejtim tė Rrafshes sė Lumės ku do tė ndodhte mė e pėrgjakshmja
betejė nė historinė tonė tė re, betejė tė cilėn shumė studiues e kanė
krahasuar dhe quajtur si beteja e Termopileve. Ibrahim Zeqiri (Gjorgji), i
hipur mbi kalė Rrugėn e kanė pėrshkruar pėr pesė orė
deri nė Qafėn e Kolesjanit, nga ku shihet si nė pėllėmbė tė dorės Rrafshja e
Lumės nga ku do tė futej ushtria armike. Unė kam patur fatin tė bisedoj pėr
betejėn e Lumės tė vitit 1912 me pjesėmarrės tė drejtpėrdrejtė nė front dhe
tė mė dėshmojnė vendosmėrinė dhe trimėrinė e secilit pjesėmarrės nė kėtė
luftė. Gjithashtu dėshmitarėt okularė mė kanė treguar se solidariteti e
bashkimi si nė atė kohė kurrė nuk ishte parė nė mesin e shqiptarėve. Ky
solidaritet e ky bashkim dėshmoi qartė se tė bashkuar e tė organizuar nuk ka
armik qė ti mundė shqiptarėt. Luftėtarėt
radomiras nė rrugėtimin e tyre pėr tiu bashkangjitė luftėtarėve lumjanė, kanė
mbėrritė nė Qafėn e Kolesjanit ditėn e betejės, me katėr orė ditė. Moti ka
qenė i mirė deri nė darkė, - tregon njė nga bashkėluftėtarėt e Ibrahimit
pjesėmarrės nė kėtė betejė tė pėrgjakshme. Mė pas koha ėshtė pėrkeqėsuar dhe
gjatė gjithė natės ka ra njė shi i rrėmbyeshėm qė rrallėherė ėshtė parė nė
kėto anė. Kėshilli
komandues i luftės i vendosur nė Tabe sapo mori vesh ardhjen e trimave tė
Ibrahim Zeqirit nga Radomira, ka dėrguar njė pėrfaqėsues tek prijėsi i
trimave tė Radomirės, Ibrahim Zeqiri. Qėllimi ishte pėr tu marrė vesh pėr
koordinimin e veprimeve, fillimin e sulmit dhe planet pėr tė dalė me sukses. Kėshilli kishte vendosur qė lufta tė fillonte ditėn e nesėrme. Por pas
isistimit tė Ibrahimit qė sulmi duhej tė niste sa mė parė sepse sipas tij
ditės sė nesėrme nuk i dihet, edhe nga Kėshilli komandues u ra dakord qė tė
mos bėhet asnjė vonesė nė kėtė drejtim. Nė
kėtė kohė Ibrahim Zeqiri mbledh shokėt e tij dhe u thotė qė luftėn kundėr
armikut do ta fillonin sot sipas edhe planit tė pėrcaktuar me
Kėshillin komandues. Nesėr ėshtė vonė dhe serbėt na zėnė
pozicione tė avancuara. Kush vritet ėshtė dėshmor, kush jet gjallė
ėshtė kazi, - u thotė ai luftėtarėve radomiras. Niset vetė i pari i ndjekur
nga treqind luftėtarėt nė drejtimin e forcave armike. Situata ishte shumė e
tensionuar. Pushka e parė e Ibrahimit e ndezi luftėn. Kaq ėshtė dashtė e
lumjanėt sulmojnė serbėt nga tė gjitha anėt duke lėnė nam nė historinė e njė
prej epokave mė tė lavdishme tė Shqipėrisė dhe nė tė njėjtėn kohė, njė prej
betejave mė tė pėrgjakshme qė ėshtė zhvilluar ndonjėherė. Historia
nuk bėhet me supozime por me veprime energjike
konkrete. Falė lumjanėve trima, prijėsve tė asaj periudhe si Islam Spahia,
Ramadan Zaskoci, Ibrahim Zeqiri e shumė tė tjerė, kjo betejė e pėrgjakshme
pėrfundoi me fitore. Nė kėtė betejė e cila zgjati vetėm tre ditė, nė gjysmėn
e dytė tė Nėntorit tė vitit 1912 (15-18 Nėntor) lanė kockat e tyre mbi 12 mijė ushtarė serb.
Disfastė tė tillė kurrė nuk kishte parė ushtria e krajlit. Mė sė miri nė kėtė
luftė u shpalos shpirti liridashės i shqiptarit,
aftėsia e tij pėr tė mbrojtur territoret e veta. Me kėtė betejė shqiptarėt
treguan para armikut, por edhe para gjithė botės se nuk mund tė luash me dinjitetin e kėti kombi tė lashtė. Nė
luftė e sipėr, dhėmb pėr dhėmb me armikun, ra si
trimat prijėsi i luftės Ibrahim Zeqiri. Ky trim i Radomirės heroike ėshtė
dėshmori i parė i kėsaj beteje, por jo vetėm kaq; ai
ishte njė prijės i shquar dhe njė nga organizatorėt e kėsaj lufte qėndrestare
mbarėpopullore. Ai gjeti rastin mė tė mirė qė bashkė me trimat e tij ta ndezė
luftėn. Treqind trima janė shumė nė luftė, kur ato janė tė vendosur e tė
organizuar. Ndėrsa
kėnga popullore kushtuar kėtij patrioti thotė: Kush ėshtė
burrė, kush ėshtė ma trimi Le ta nisė luftėn e pari Se nuk vdes, nuk vdes shqiptari, o hej... Populli
i Lumės, Dibrės, Prizrenit, Opojės pas kėsaj ngjarje e ka quajtur Radomirėn
bajrak tė parė. Shumė studiues tė nderuar tė betejės sė Lumės, pėr shkak tė
mungesės sė dokumentave e kanė pėrmendur pak patriotin Ibrahim Zeqiri.
Shkenca, sidomos ajo e historisė ka tė bėjė me fakte. Ēdo punimi historik, do
ti jepte mė shumė vlera duke e vendosur dėshmorin
Ibrahim Zeqiri nė vendin qė i takon pėrkrah udhėheqėsve tė tjerė lumjanė.
Herojtė e atdheut ndihmojnė nė formėsimin e ndėrgjegjes kombėtare. Njėri prej
tyre ėshtė Ibrahim Zeqir Radomira. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
|