Fjalori multietnik i EULEX’it!

EULEX-i I NXIT KONFLIKTET NË RAJON (IV)

Shkruan: Prof.Dr.Hysamedin Feraj * Tiranë, 05. 11. 2009

__________________________

Fjalori multietnik

Sot shumë veta dëshirojnë ta harrojnë, dhe shumë dëshirojnë ta fshehin faktin, se Milosheviqi në karrierën dhe veprimtarinë e vet politike është shfaqur si internacionalist, kozmopolit, si mbrojtës i multikulturalizmit dhe si kundërshtar i nacionalizmave në ish Jugosllavi. Por të dhënat janë ndryshe: ligjërimi i tij drejtohej në radhë të parë kundër nacionalizmit dhe irredentizmit shqiptar; më tej, kundër nacionalizmit kroat dhe slloven; dhe më vonë kundër nacionalizmave edhe të popujve të tjerë të ish Jugosllavisë; gjithë veprimtarinë e vet politike dhe në të gjitha shfaqjet publike Milosheviqi e legjitimonte me përpjekjet për "ruatjen e fryteve të LANÇ" dhe "fryteve të revolucionist socialist", në radhë të parë të vallazërim-bashkimit të kombeve e kombësive të ish Jugosllavisë, shoqërisë multikulturore, multifetare dhe multietnike jugosllave përballë nacionalizmave të ndryshëm që po i rrënonin këto vlera dhe fryte të luftës dhe revolucionit socialist; ('trenat e paqes'). Milosheviqi nxiti dyshimin dhe besimin se burokracia dhe gjithë administrata publike e krahinave dhe republikave ishte përshkuar nga nacionalizmi, dhe mobilizoi serbët në lëvizjet për çlirimin e burokracisë nga nacionalizmat dhe rivendosjen e një administrate multietnike, multikulturore dhe internacionaliste në republikat dhe krahinat e ish Jugosllavisë ('revolucionet antiburokratike').

Edhe EULEX-i i përmbahet gjërësisht një fjalori multietnik, ndërtimit të një administrate dhe burokracie multientike në Kosovë, çlirimit të saj nga nacionalizmat dhe rritjes së tolerancës ndërmjet kulturave të ndryshme në Kosovë. Mirëpo, veprimtaria e Milosheviqit është dëshmi se nacionalizmat e skajshëm mund të zhvillohen nën veshjen gjuhësore të internacionalizmit, multikulturalizmit, multietnicitetit etj.

Prandaj definimi dhe këmbëngulja për ta definuar Kosovën si shtet multietnik nuk përbën asnjë garanci se nën këtë veshje gjuhësore nuk janë duke u fryrë nacionalizmat ekstremë. Vetë këmbëngulja për ta përkufizuar shoqërinë dhe shtetin kosovar si multietnik, pavarësisht përbërjes së popullsisë dhe pavarësisht se nuk u është kërkuar shteteve e shoqërive të tjera në rajon, është një nxitës i frustrimeve, fyerjeve dhe mosbesimit nga paragjykimi. Kjo këmbëngulje për Kosovën është një tjetër dëshmi e paragjykimit të shqiptarëve, dhe prandaj e përforcimit të klisheve të vjetra te të gjithë popujt e rajonit. Mbajtja ndezur në rajon e paragjykimeve të vjetra, e klisheve të vjetra ballkanike, ka shumë të ngjarë të mbajë, forcojë dhe shtyjë prirjet drejt konfliktimit.

Nga vështrimi i Serbisë

EULEX-i është shëmbëlltyrë e shkeljes dhe moszbatimit të ligjit edhe nga kënvështrimi i Serbisë, dhe nuk është shëmbëlltyrë e zabtimit të ligjit sipas qëllimit të shpallur me fjalë e formalisht. EULEX-i është vendosur në Kosovë edhe me miratimin e Serbisë në bazë, dhe siç e kërkon Rezoluta 1244, e ne vijim të saj dy aktet e veprimit të përbashkët. Por kjo Rezolutë "ripohon angazhimin e të gjitha shteteve anëtare (të OKB-së, H.F.) ndaj sovranitetit dhe integritetit territorial të Republikës Federative të Jugosllavisë dhe shteteve të tjera në rajon, siç është vendosur në Aktin Final të Helsinkit dhe aneksit 2". Mbas shkëputjes së Malit të Zi, vijuese e të gjitha detyrimeve dhe të drejtave të Republikës Federale të Jugosllavisë, me letrën e 3 qershorit 2006 dërguar Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së dhe të pranuar prej tij, mbetej Serbia. Mbi këto baza Serbia, por edhe Rusia, Sllovakia dhe aleatë të tjerë të Serbisë presin nga EULEX-i të zbatojë Rezolutën 1244, e cila përfshinë edhe garantimin e sovrantietit dhe tërësisë territoriale të Serbisë, duke përfshirë, Kosovën brenda territorit dhe sovranitetit serb, kthimin e personelit serb siç parashikohet në anekset 1 dhe 2 të kësaj rezolute, përfshirjen e Serbisë në procesin e dhënies e garantimit të autonomisë substanciale të Kosovës, përfshirë Marrëveshjen e Rambujesë etj.

Fakti që EULEX-i nuk vepron pozitivisht në këto drejtime, nga njëra anë, krijon frustrime tek serbët sikur u bëhet padrejtësi, sikur u mohohet një e drejtë që ia njohin vendimet ndërkombëtare në fuqi. Po ashtu, kjo e paraqet EULEX-i, siç u tha, si shëmbëlltyrë të moszbatimit të ligjit (ndërkombëtar) dhe të bazave të veta legale me të cilat është vendosur në Kosovë. Nga ana tjetër, qenia në fuqi e Rezolutës 1244 deri sa të miratohet ndonjë rezolutë tjetër, vendosja në Kosovë e EULEX-it mbi bazën e kësaj rezolute etj., mban gjallë shpresën e Serbisë për kthimin e Kosovës brenda territorit e sovranitetit të vet, dhe legjitimon kërkësat e saj për respektimin e sovranitetit e të tërësisë territoriale. Kjo mban gjallë gjithë pritjet nacionaliste dhe nxitë veprimtaritë kundër njohjes së pavarësisë së Kosovës. Kjo mban gjallë, trimëron dhe nxitë pritjet, sjelljet dhe praktikat nacionaliste serbe.

Këtu nuk është vendi për paraqitjen më të zgjeruar të pikëpamjes serbe (ruse etj.), por u përmend vetëm sa për të ilustruar dyshimin se EULEX-i me filozofinë e vet dhe me veprimtarinë e vet është duke nxitur pakënaqësi në gjithë rajonin, e jo vetëm tek shqiptarët. Sigurisht pakënaqësia serbe i bën të lumtur shqiptarët, dhe pakënaqësia shqiptare i bën të lumtur serbët. Por nxitja e pakënaqësive të gjithanshme në rajon, trimërimi herë i njërit dhe herë i tjetrit nacionalizëm, rritja e pakënaqësisë së përgjithshme në rajon, bazojnë druajtjen e të gjithë mbështetësve të paqes, stabilitetit dhe zhvillimit rajonal. Siç u tha, nuk është hera e parë që politika evropiane në këtë rajon ka dështuar dhe ka çuar jo vetëm në luftëra lokale, por edhe më gjërë. Mbajtja gjallë dhe trimërimi i nacionalizmave agresivë në rajon është dëshmuar si burim konfliktesh e destabilizimi.

* * *

Këto janë vetëm disa nga të dhënat dhe argumentimet mbi bazën e tyre, që shqetësojnë të gjithë mbështetësit e paqes, sigurisë dhe ligjshmërisë në Evropën Juglindore; janë vetëm disa nga të dhënat dhe argumentimet mbi bazën e tyre se si qasja e sotme e BEsë ndaj rajonit, veçanërisht siç praktikohet nga EULEX-i, është duke çuar më shumë drejt acarimit dhe konfliktit sesa drejt ligjshmërisë, paqes dhe stabilitetit. Le të jetë ky një kontribut i cili të lexohet drejt në shqetësimin e vet si nga njerëzit në rajon, ashtu edhe nga EULEX-i dhe BE-ja, si një shqetësim dhe kontribut për përmirësimin e qasjes ndaj paqes dhe sigurisë në rajon, ndaj ligjshmërisë dhe drejtësisë për të gjithë. Le të jetë edhe gjuha e drejtpërdrejtë, e ndershme dhe e hapur, në dukje "politikisht jokorrekte", një kontribut i sinqertë për paqen, ligjshmërinë dhe stabilitetin në rajon. Fakte dhe përvoja të shumëta provojnë gati në formën e një ligjshmërie të sigurt se një nga faktorët e krizave, konflikteve dhe luftërave politike, është gjuha "politikisht korrekte".

* Autori është Përgjegjës i Departamentit të Shkencave Politike në Universitetin e Tiranës.

P.S: Ky artikull është leksion i mbajtur në edicionin e vitit 2009 të Universitetit Ndërkombëtar Veror të Vlorës, me temë: “Zgjerimi i Bashkimit Evropian dhe NATO-s; Demokracia dhe Paqja e Qëndrueshme në Ballkan, Evropë dhe më gjerë”. Leksioni është pjesë e një studimi më të zgjeruar mbi Perspektivat e Paqes dhe Sigurisë në Evropën Juglindore.

F U N D