Federata Serbi-Kosovė nė 14 pikat e treshes Ishinger-Wisner-Harēenko! JO FEDERATĖ ME SERBINĖ! Projekti i
Treshes ShBA, BE, Rusi, skiconte nė vija tė pėrgjithshme njė federatė sui generis
midis Serbisė dhe Kosovės. Kjo Treshe ishte pajtuar qė nukleus i kėsaj
federate tė ishte Rezoluta 1244. Pėrmes njohjes sė Kosovės si shtet sovran
dhe i pavarur u bė njėfarė decentralizimi i kėsaj federate. Mirėpo pėr tė
baraspeshuar kėto dy rryma gėrryese ndaj njėra-tjetrės, arkitektėve iu desh
njė dokument i ri (nė kėtė rast Dokumenti 6 pikėsh i Ban Ki Moon-it), qė do
tė shėrbente si ind lidhjeje mes kėtyre dy rrymave. Njė ndėr kėto inde
lidhėse me Serbinė qė i parathotė dokumenti 14 Pikėsh i Ishingerit
, janė
lidhjet rrugore. Shkruan: Salih
Mehmeti - Burgu i Dubravės, pavijoni 2,
krahu jug, qelia nr.3 _________________________________
Partitė politike nė Kosovė vijnė nė
pushtet mė shumė nga oferta qė u bėjnė ndėrkombėtarėve sesa nga ajo qė u ofrojnė
zgjedhėsve tė tyre. Bie fjala, nė zgjedhjet e kaluara tė pėrgjithshme dhe
lokale nėn patronatin e UNMIK-ut, planprogrami i partive poltike ishte serioz
sall nė njė pikė: nė gatishmėrinė e ndezur pėr tė bėrė jetėsimin e kėrkesave
ndėrkombėtare ndaj Kosovės. D.m.th., tėrė planprogrami i tyre ėshtė pak a
shumė njė kopjim i ndonjė dokumenti a urdhėri tė ndėrkombėtarėve. Tekembrama,
a nuk janė kėto autoritete supreme ato qė u japin njė trohė pushtet,
zakonisht pushtet joekzekutiv? Mu para zgjedhjeve surrogate nė fund tė
vitit 2007 u pat brumosur Dokumenti 14
pikėsh i treshes negociatore Ishinger-Wisner-Harēenko, ky orakull
fatthėnės pėr atė ēka Kosova do tė pėsonte mė vonė. Siē dihet, ky dokument
ishte njė sintezė midis qėndrimit intrasigjent tė Beogradit dhe qėndrimit
kompromisaxhi tė Prishtinės, qė prapseprapė nė fund tė fundit ishte
zyrtarizim i qėndrimit tė Serbisė, kėsaj rradhe duke pasur vulėn
ndėrkombatare. Vetėm zhvillimi i derisotėm i ngjarjeve e bėri tė ditur
fizionominė e kėsaj federate tė skicuar nė po atė dokument.
Mėnyra mė e saktė e tė shpjeguarit tė
statusit politik tė Kosovės sė sotme qėndron nė dallimin e domethėnies sė
federates dhe konfederatės. Rėndom nė literaturėn dhe praktiken politike,
konfederata nėnkupton njė bashkim jo kushedi sa detyrues midis dy ose disa
njėsive tė barabarta politike qė gėzojnė tė drejtėn e shkėputjes. Tė mosqenit
subjekt nė raport me Serbinė, e pabarabartė politikisht, si dhe mospasja e sė
drejtės pėr shkėputje, e pėrjashton konfederatėn. Madje ėshtė e nevojshme pėr
tė pėrkujtuar se as nė Deklaratėn e Pavarėsisė sė 17 shkurtit 2008 asnjėherė
nuk u pėrmend shkėputja nga Serbia. Shkėputja nuk u pėrmend mu pėr shkak se
nuk pat kurrfarė shkėputje. Nė Fjalorin Politik tė Oksfordit tė Iain
McLean-it, jepet ky pėrkufizim i thukėt i domethėnies sė
konceptit tė quajtur federalizėm: term qė thotė
se tė gjithė mund tė jenė tė kėnaqur (dhe askush gjithmonė i pakėnaqur) nga
gėrshetimi i drejtė i interesave kombėtare dhe rajonale/territoriale nė njė
sistem tė ndėrlikuar kontrrolli tė ndėrsjellė midis njė qeverie tė
pėrgjithshme, ose kombėtare ose federale nga njėra anė, dhe njė shumėsie
qeverish krahinore nga ana tjetėr
metodė e rregullimit tė qeverisjes
territoriale dhe tė pajtimit tė interesave tė ndryshme territoriale qė nė tė
njėjtėn kohė shmang si rrezikun e centralizimit tė tepruar tė sistemeve
unitare, ashtu edhe decentralizimin e skajshėm tė konfederatės.
Statusi i tanishėm i Kosovės ėshtė deri diku
njė federatė e njė lloji tė veēantė, njė federatė e zhdrejtė. E zhdrejtė pėr
arsye se formacionet shtetėrore tė Serbisė dhe formacionet e Kosovės janė tė
pabarabarta politiksht; formacionet e sė parės janė formacione tė plota
shtetėrore me ingerenca po ashtu tė plota, kurse ato tė Kosovės janė
shtetėrore pėr nga emri, por jo edhe nga pėrmbajtja, sepse janė shterpė.
Qeveria e Serbisė edhe me Rezolutėn 1244 edhe me kushtetutėn e saj, e ruan
sovranitetin mbi Kosovės dhe kufijtė e saj qė e pėrfshijnė Kosovės brenda
saj, dhe tė cilėt vazhdojnė tė njihen nga bota. Kufiri Kosovė-Serbi ėshtė
etabluar si kufi administrativ dhe joshtetėror, qė do tė thotė kufi federal.
Qeveria e Serbisė cilėsohet si qeveria qendrore, paternale dhe fuqiplotė e
kėsaj federate tė padukshme, kurse Qeveria e Kosovės mbetet nė rolin e tė
qenurit qeveri krahinore. Duket qė deri mė tani, mamitė qė ia prenė kėrthizėn
kėsaj federate, pra ShBA dhe BE, kanė ditur tė luajnė pėr bukuri me krijesėn
e tyre, duke i baraspeshuar dy dukuri tė kundėrta: ·
centralizimin dhe ·
decentralizimin. Si ta shpjegojmė mė thjeshtė kėtė? Projekti i Treshes ShBA, BE, Rusi,
skiconte nė vija tė pėrgjithshme njė federatė sui generis midis Serbisė dhe
Kosovės. Kjo Treshe ishte pajtuar qė nukleus i kėsaj federate tė ishte
Rezoluta 1244. Pėrmes njohjes sė Kosovės si shtet sovran dhe i pavarur u bė
njėfarė decentralizimi i kėsaj federate. Mirėpo pėr tė baraspeshuar kėto dy
rryma gėrryese ndaj njėra-tjetrės, arkitektėve iu desh njė dokument i ri (nė
kėtė rast Dokumenti 6 pikėsh i Ban Ki Moon-it), qė do tė shėrbente si ind
lidhjeje mes kėtyre dy rrymave. Njė ndėr kėto inde lidhėse me Serbinė qė i
parathotė dokumenti 14 Pikėsh i Ishingerit
, janė lidhjet rrugore. PDK-ja e vitit 2007 e pat hetuar
ēelėsin e fitores, ndaj ajo menjėherė e mishėroi dhe e pėrshtati kėtė
dokument nė planprogramin e saj politik. Hashim Thaēi me kompaninė e tij e
shpalosnin me bujė e poterė tė madhe planin ambicioz tė ndėrtimit tė
autostradave. Njė prej kėtyre autostradave ishte vazhdim i autostradės qė
lidh Durrėsin dhe Prishtinėn, ndėrsa dy autostradat e tjera ishin shtojca tė
kėsaj autostrade drejt Serbisė: ·
njėra drejt Leposaviqit, ·
tjetra drejt Merdares. Kjo dėshmon pėrkushtimin e qeverisė sė Thaēit ndaj dokumentit tė
Ishingerit: dy autostrada nė drejtim tė Serbisė kundruall njė autostrade nė
drejtim tė Shqipėrisė. Ky raport numerik simbolikisht pėrfaqėson faktin e
hidhur se lidhjet e Kosovės me Serbinė janė nė pėrpjestim tė drejtė me
zvogėlimin e lidhjeve tė Kosovės me Shqipėrinė. Ndėrtimi i autostradės kolosale
Durrės-Prishtinė me plot tė drejtė quhet si nyje bashkimi shumėdimensional tė
shqiptarėve andej e kėndej kufirit. Mirėpo, pėr fat tė keq, vazhdimi i
panevojshėm i autostradės nė Merdare, pra puqja e kėsaj autostrade me Nishin,
do tė thotė relativizim i rėndėsisė dhe bereqetit tė autostradės
Prishtinė-Durrės. Pikėrisht nė ditėn kur nė kulmin e entuziazmit e haresė u
pėrurua hapja e tunelit nė Kalimash, Rada Trajkoviq u ngut qė ta pėrshėndeste
me finokėri si akt evropian, por sipas saj, Prishtina do tė duhej tė bėnte
vazhdimin e kėsaj autostrade prej Prishtinės gjer nė Merdare. E qartė: Rada
Trajkoviq nė veēanti dhe Serbia nė tėrėsi, e pėrshėndesin kėtė akt vetėm kur
janė tė sigurt pėr nyjetimin e kėsaj autostrade me Nishin, sepse Serbisė
akoma nuk i ka dalė nepsi qė tė ketė njė liman nė Adriatik. Duket, qė qeveria e Kosovės nuk i
regjistron kėto ngjarje sepse dehja nga vetėkėnaqėsia e vetėmjaftueshmėria e kanė
vdekur pėr sė gjalli. Ajo mė shumė parapėlqen qė tė jetė qeveri krahinore ose
qeveri nėn diktatin e huaj. Bartėsit e kėsaj qeverie e gėnjejnė veten nėse
mendojnė se janė tė larė nga pėrgjegjėsia historike duke dhėnė e thėnė
kundėrshtime e JO tė lehta qė nuk i merr parasysh askush, sepse njė qeveri qė
nuk ka shpirt ndėrrmarrėsie prej sovrani ėshtė e thėnė qė do tė kapitullojė. Kurrėn e kurrės nuk e pranojmė
6 Pikėshin, thonin. Siē thotė Stefan Cvajgu: historia
na e ka treguar jo rrallėherė se ēdo tė thotė kjo kurrėn e kurrės nė gojėn
e mbretėrve, tė politikanėve dhe tė gjeneralėve: pothuajse gjithmonė ato
fjalė shėnojnė preludin e njė kapitullimi.
|