“Periudha e ngrohtë në mes dy vendeve!!”

KUR GREKËT PROPAGANDONIN PËR MIQËSI TË

SINQERTË GREQI-SHQIPËRI

Periudha më e ngrohtë midis dy vendeve ka qenë në fillim të viteve 1980 e deri nga fundi i vitit 1990. Nga dokumentet historike të këtij dhjetëvjeçari (1980-1990) të gjetura janë interesante faktet se disa intelektualë grekë në shkurt të vitit 1980 morën përgjigje pozitive nga gjykata e Athinës për aprovimin e kërkesës së tyre për themelimin e shoqatës miqësi Greqi-Shqipëri.

Shkruan: Prof. Arben LLALLA *

Marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Greqisë kanë njohur periudha të luftërave të heshtura, të miqësisë së mirë dhe të marrëdhënieve të ngrira. Janë ende të freskëta marrëdhëniet e ngrira të dy vendeve në vitet 1994-1995 pas provokimeve greke në jugun e Shqipërisë dhe arrestimet e pesë minoritarëve grekë nga policia e Shqipërisë me akuzat për tradhti në dëm të shtetit shqiptar.

Në vitin 1949 ushtria e Greqisë afroi forcat e saja për të hyrë në Shqipëri, atëherë pati shumë provokacione dhe të vrarë nga të dy palët dhe në historinë shqiptare këto ngjarje njihen si provokacionet e gushtit të 1949. Në vitin 1967 marrëdhëniet midis Tiranës dhe Athinës arritën deri në një luftë të hapur pas pretendimeve greke për aneksimin e jugut të Shqipërisë. Atë vit Greqia grumbulloi forca të mëdha ushtarake në kufi për të sulmuar, por përgjigjja e Tiranës nuk vonoi, kryeministri Mehmet Shehu u tha grekëve se për pak orë ushtria shqiptare do të pijë kafenë në Janinë, prandaj bëjuni gati tu shërbeni shqiptarëve.

Periudha më e ngrohtë midis dy vendeve ka qenë në fillim të viteve 1980 e deri nga fundi i vitit 1990. Nga dokumentet historike të këtij dhjetëvjeçari (1980-1990) të gjetura janë interesante faktet se disa intelektualë grekë në shkurt të vitit 1980 morën përgjigje pozitive nga gjykata e Athinës për aprovimin e kërkesës së tyre për themelimin e shoqatës miqësi Greqi-Shqipëri. Në kryesinë e kësaj shoqate bënin pjesë Pandeli P. Pandeleon kryetar, dhe anëtarët të kryesisë Kosta J. Dhrosaqi, Jani Gj. Glikofridhi, etj. Nënshkrimet për themelimin Shoqatës e Miqësisë Greqi-Shqipëri e kishin hedhur edhe shumë personalitete të mëdha të jetës politike dhe kulturore të Greqisë së viteve 1980. Kështu figuronte firma e deputetes së PASOK-t me origjinë shqiptare Melina Merkurit, ministre e Kulturës, kryetarit të Bashkisë së Pireos G. Kiriaharakos, Kryetari i Bashkisë së Thivës K. Kurkutis, Aristidh Kola, e shumë ministra dhe kryetarë të Bashkive të Greqisë. Nënshkrimet për themelimin e kësaj shoqate miqësore mbajnë datën e 28 marsit të vitit 1980. Themelimin e shoqatës e përshëndeti edhe Kryetari i Federatës së Përgjithshme të Punëtorëve të Greqisë Jorgos Ravdopulos.

Në qershor të vitit 1984 kjo shoqatë nxori në qarkullim edhe numrin e parë të revistës së saj me emrin “Shqipëria e Re”(I NEA ALLVANIA) e cila u botua deri në numrin e katër të saj. Nisma e parë e shoqatës miqësore Greqi-Shqipëri ishte kërkesa për heqjen e ligjit famëkeq të luftës midis Greqisë dhe Shqipërisë që ishte miratuar nga Kuvendi i Greqisë më 10.11.1940 dhe vazhdonte të ishte ende në fuqi. Çudia ishte se shumica e nënshkruesve për themelimin e shoqatës dhe kërkuesit për heqjen e ligjit të luftës kur bëheshin ministra e harronin shoqatën dhe kërkesën e parë të tyre për heqjen e ligjit të luftës midis dy vendeve, ligj që ende është në fuqi dhe qëndron mbi kokat e marrëveshjeve të shumta miqësore midis Greqisë dhe Shqipërisë që firmosen formalisht nga qeveritë e këtyre shteteve fqinje.

Kryetari i shoqatës Pandeli P. Pandeleon për të arritur qëllimet e shoqatës, trokiste në çdo derë qeveritari deri tek kryeministri i Greqisë të atyre viteve Andrea Papandreu. Bashkëpunëtorët më të ngushtë për botimin e revistës Shqipëria e Re ishin arvanitasi Jorgo Maruga kryetar i Lidhjes së Arvanitasve të Greqisë dhe shqiptari nga Voskopoja i cili në vitet 1950 ishte arratisur nga Shqipëria për në Greqi Kristo Zhakarlliu dhe shkruante me pseudonimin VOSKOPOJARI. Kjo revistë bënte një propagandë të madhe në të mirë të Shqipërisë. Ndër to ajo reklamonte edhe librat që lexuesi grek duhet të lexonte në lidhje me Shqipërinë dhe shqiptarët, veçojmë reklama për librin me titull: “Shqipëria vendi i trimave” i autorit Ilia Hroni.

Kur doli numri i parë i kësaj reviste më 1 qershor të vitit 1984 Pandeli P. Pandeleon shkoi në ambasadën e Shqipërisë në Athinë për tu dhuruar disa kopje. Punonjësit e ambasadës shqiptare pasi lexuan revistën mbetën të kënaqur nga shkrimet që ishin botuar dhe diplomati shqiptar Ksenofon Nushi i premtoi se për çdo numër do mund të blinin 200 kopje me dy dollarë copën. Ato vite shpenzimet e për botimin e çdo numri të revistës Shqipëria e Re kushtonte vetëm 200 dollarë. Pas pak ditësh ambasada e Shqipërisë në Athinë në shenjë mirënjohje e ftuan Pandeli P. Pandeleon të bëjë një vizitë 15 ditore në Shqipëri. Nga vizita 15 ditore që bëri nëpër vendet më të bukura të atyre viteve në Shqipëri Pandeli P. Pandeleon mbeti shumë i gëzuar dhe kur u kthye në Athinë nxitoi të botonte numrin e dytë të revistës që drejtonte në emër të shoqatës së Miqësisë Greqi-Shqipëri.

Pas daljes së numrit të dytë Pandeli P. Pandeleon me 200 copët e revistës vrapoi për në ambasadën e Shqipërisë për ti dhënë revistat sipas premtimit që kishte marrë nga diplomatët shqiptar. Por këtë herë diplomatët shqiptar refuzuan blerjen e revistës duke i thënë se nuk mund të blinim këtë revistë. Pas kësaj befasie të papritur Pandeli P. Pandeleon u largua nga ambasada i zhgënjyer dhe i pashpresë. Por zhgënjimin më të madh e mori kur nga Ministria e Kulturës greke mori refuzimin për mos financimin e revistës me pretekstin se një botim i tillë nuk ishte brenda kuadrit Kushtetues.

Borxhet e shumta të shoqatës dhe të revistës bënë që shoqata e Miqësisë Greqi-Shqipëri të mbyllej dhe të mos dëgjohej më për të dhe njeriun miqësor Pandeli P. Pandeleon. Megjithëse jetën e shkurtër Shoqata e Miqësisë Greqi-Shqipëri dhe revista Shqipëria e Re hynë në historinë e përpjekjeve të disa njerëzve për të ndërtuar një miqësi të mirë dhe të vërtetë midis dy vendeve fqinje..

Kush ishte iniciatori i themelit të shoqatës miqësi Greqi-Shqipëri

Iniciatori për themelimin e Shoqatës së Miqësisë Greqi-Shqipëri ishte Pandeli P. Pandeleon, një arvanitas i cili nuk kishte ndonjë arsimim të lartë. I lindur në fshatin Perahora që banohet nga arvanitasit të krahinës së Korinthit ishte krenarë për prejardhjen e tij shqiptare dhe ndiente një dashuri të madhe për Shqipërinë. Ai mori pjesë në luftën antifashiste dhe luftoi për çlirimin e Greqisë disa vjet nëpër male. Pas çlirimit për idetë e tij majtiste u internua për 20 vite me radhë duke bredhur nga njeri ishull në tjetrin. Sipas shënimeve të Kristo Zharkalliut, Pandeliu sa më shumë e rrihnin aq më i urtë dhe i vendosur bëhej dhe kur e qëllonin në kokë me ndonjë dru, i kujtoheshin gjërat që kishte harruar prej kohësh. Ndërsa arvanitasi Jorgo Maruga për Pandeliun thoshte: Pandeliu kishte ngrënë kaq dru, se sa bukë në jetën e tij.

Me rënien e diktaturës së kolonelëve në vitin 1973 Pandeliu filloi aktivitet e tija për afrimin e dy popujve fqinjë me njëri-tjetrin duke themeluar Shoqatën Miqësi Greqi-Shqipëri dhe revistën Shqipëria e Re.

Iniciatori i këtyre përpjekjeve Pandeli P. Pandeleon vdiq në vitin 1999 në harresë dhe në varfëri të plotë, por ai tashmë kishte lënë gjurmë në historinë e dy vendeve. Historia e themelimit të Shoqatës Miqësi Greqi-Shqipëri dhe botimi i revistës Shqipëria e Re sot na duket diçka e çuditshme kur dihen marrëdhëniet midis Greqisë dhe Shqipërisë, marrëdhënie që shpeshherë nxehen nga një dashuri e zjarrtë dhe shpeshherë ftohen, ngrijnë, për të arritur më tej deri në hakmarrje të grekëve ndaj emigrantëve shqiptarë që jetojnë dhe punojnë prej disa vitesh në Greqi duke u grisur pasaportat dhe lejet e qëndrimit.

Sistemi i Enver Hoxhës promovon miqësi me grekët

Diktatori i Shqipërisë Enver Hoxha për të treguar një afrim të mirë me Greqinë në vitin 1978 kishte bërë edhe një vizitë në Dropull, zonë ku banon minoriteti grek. Në fshatin Grapsh ai foli greqisht dhe u shpreh për afrim të dy vendeve. Po ashtu pak vite më vonë shef i Shtabit të Përgjithshëm i Ushtrisë të Rebublikës Popullorer Socialiste të Shqipërisë u emërua një minoritar grek i quajtur Kiço Mustaqi i cili në vitin 1990 u bë edhe ministër i Mbrojtjes.

Ndërsa kryeministri i Shqipërisë në vitin 1983 Adil Çarçani do të deklaronte në Kuvendin e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë më 15.1.1983 për miqësinë e dy vendeve fqinje: “Gëzohem nga lajmi se edhe Qeveria dhe populli grek dëshirojnë forcimin e miqësisë me vendin tonë”.

Po ashtu u hap edhe pika e re kufitare midis Greqisë dhe Shqipëri në Kakavijë, shiritin e hapjes së kësaj pike doganore e prenë ministri i jashtëm grek Karolos Papulias dhe ai shqiptar Muhamed Kapllani të shoqëruar atëherë me manifestime të përbashkëta festive shqiptaro-greke në dy anët e kufirit. (Vetëm pak ditë më parë me propozimi të kryetarit të Bashkisë së Gjirokastrës, Flamur Bime Kryetari i Republikës Greke Karolos Papuliasi u shpall “Qytetar nderi” i Gjirokastrës me motivacionin: “Personalitet i shquar dhe politikan që i ka shërbyer harmonisë së marrëdhënieve midis dy vende fqinjë”. Duhet thënë se Kryetari Karolos Papuliasi është me origjinë çame nga fshati Voshtian e krahinës së Çamërisë).

Pak kohë para se të vdiste udhëheqësi i Shqipërisë Enver Hoxha botoi librin “Dy popuj miq’, një vepër që u botua në vitin 1985 nga shtëpia botuese “8 nëntori”, Tiranë. Me këto veprime të afrimit të miqësisë me Greqinë, qeveria që drejtohej nga Enver Hoxha ndoshta donte të tregonte se rreziku grek për Shqipërinë nuk ekzistonte, por Shqipëria mund të rrezikohej nga Serbia.

· Autori është Historian

Dokument:

Faksimil i revistës SHQIPËRIA E RE (I NEA ALLVANIA) numri i parë, në foto kryeministri i Greqisë Andrea Papanderu dhe kryeministri i Shqipërisë Adil Çarçani. Kliko KËTU