Si u coptuan trojet shqiptare?

 

TROJET SHQIPTARE SHTRIHESHIN NGA

PREVEZA NĖ TIVAR E DERI MBI NISH

 

Shkruan: Isuf B. Bajrami - Gjilan, 04. 08. 2010

 

“S’ka komb tjetėr tė jetė marrė nėpėr kėmbė kaq pamėshirshėm nga shtetet fqinjė” Bajroni

 

     Njė nga ēėshtjet pėr tė cilat nuk ėshtė folur e nuk po flitet ėshtė:

·        Sa e ka dėmtuar copėtimi i 1913’ės edhe pjesėn qė ka mbetur gjoja e lirė brenda kufijve tė shtetit ekzistues shqiptar?

·        A ėshtė me tė vėrtetė e lirė kjo pjesė e kombit?

Nuk ėshtė fjala se duhet vetėm pėr t’i ditur kėto gjėra, por pėr ta realizuar njė lėvizje sa mė tė gjallė kombėtare. Duhet tė buēasin tė gjitha mjetet e informimit, duhet tė botohen studime dhe libra, pėr t’i pohuar shkencėrisht tė vėrtetat qė na janė mohuar e po na mohohen aq padrejtėsisht edhe sot. Problemi kryesor mė i ngutshmi ėshtė qė duhet ta dimė dhe t’i tregojmė me hollėsi vetes dhe botės se sa e si janė tejdėmtuar Shqipėria dhe shqiptarėt nga ndarjet dhe vendosjet e kufijve tė dhunshėm mes neve. Zhgėnjimi i madh ndaj fqinjėve, pėr tėrė atė gjak qė derdhėn shqiptarėt nė altarin e lirisė sė tyre, tė bėn tė rikujtosh gjithnjė fjalėt e Bajronit pėr Shqipėrinė: “S’ka komb tjetėr tė jetė marrė nėpėr kėmbė kaq pamėshirshėm nga shtetet fqinjė”. (1.”Korrespondence de Lord Byronė”,Paris,1825).

·        Ku janė trojet autoktone tė shqiptarėve?

·        Cilat janė trojet e vėrteta shqiptare?

Autorė tė ndryshėm dhe specialistė tė gjeografisė kane shpjeguar me tė dhėnat e tyre pėr madhėsinė e trojeve shqiptare.

Sami Frashėri thoshte se: “Shqipėria ka njė sipėrfaqe prej 70.000 km2. (2. Sami Frashėri, ”Dheshkronja”, Bukuresht, 1886 ). Studiuesi francez L. Uelavitch thotė se: ’’Madhėsia e sipėrfaqes sė Shqipėrisė ėshtė 75.000 km2’’. (3. L. Uelavitch, ”L’Albania”, Paris, 1902). Studiuesi tjetėr shqiptar T. Selenica na jep njė “sipėrfaqe tė Shqipėrisė prej 80.000 km2”. (4. T. Selenica, ”Shqipėria nė vitet 1927”, ”Nezioni geografiche sul Albania”, Roma, 1902, fq.5).

 

 

Brenda kėtyre kufijve ndodhet Shqipėria, e cila shtrihet nė jug - perėndim tė siujdhesės Ballkanike, mbi brigjet detare tė Adriatikut dhe tė detit Jon, nga jugu nė veri prej Prevezės e nė Tivar, nė lindje tė Vrajės deri mbi Nish. (5. ”Kosova” (OSHAPK.), Tiranė nr.20,8 dhjetor 1991, fq.1). Me luftėrat Ballkanike dhe Konferencėn e Londrės mė 1913 i plotėsuan ėndrrat e tyre shtetet fqinje, Greqia, Serbia dhe Mali i Zi dhe u vendos kufiri i sotėm qė pėrmbledh mė pak se gjysmėn e Shqipėrisė sė vėrtetė. (6. Dr. Muhamet Pirraku, ”Ripushtim i jugosllav i Kosovės”,fq.7). Shqipėria etnike para ardhjes sė turqve nė Ballkan zinte njė sipėrfaqe prej rreth 110.000 km2 (7. Dr. Muhamet Pirraku, ”Kultura kombėtare Shqiptare deri nė Lidhjen e Prizrenit”, Prishtinė 1979, fq.11-20,). Nė periudhėn e pavarėsimit tė shteteve tė Serbisė, Malit tė Zi dhe Greqisė, Turqia u ‘’fali’’ kėtyre shteteve rreth 5.000 km2 tė tokės Shqiptare. (8. ”Dielli”, nr.21/27,1979). Pas luftės sė vitit 1876 - 1877 me Rusinė, Turqia i dhuroi nė interes tė popujve ortodoksė tė Ballkanit rreth 25. 500 km2 tė tokave Shqiptare. (9.Mr.Kolė Krasniqi, ”Roli i fesė nė ruajtjen e identitetit dhe tė harmonisė kombėtare te shqiptarėt”,Vjenė 1996, fq. 56-58 ). Nė fund tė shekullit XIX Toka e Shqipėrisė etnike do tė tkurrej nė 80.000 km2 me 2.5 milion banorė (10. Ahmet Hamiti, ”Ēėshtja shqiptare”, Koha, nr. 14 / 1991, fq. 26), ndėrsa Konferenca e Paqes qė u mbajt nė Versajė mė 1919 - 1920 do tė pranonte se tokat shqiptare nė vitet 1912-1913 zinin njė sipėrfaqe prej 90.270 km2 me rreth 3 milion banorė. (11. Liman Rushiti, ”Stradanja albanskog Naroda na Kosovu “1912-1918, Zagreb 1991, fq. 24). Pėrkundėr kėtyre pohimeve kjo Konferencė lejoj vendimet e Traktatit tė “Paqės” tė Londrės (1913) duke shkėputur nga trungu etnik shqiptar rreth 80.000 km2 qė iu shpėrndau shteteve fqinje, kėshtu qė Shqipėrisė i mbetėn vetėm rreth 28.700 km2 (12. Dr. Muhamet Pirraku, ”Kultura kombėtare Shqiptare deri nė Lidhjen e Prizrenit”, Prishtinė 1979, fq.6). Ndėrsa sipas Vjetarit Shtetėror Statistikor tė Shqipėrisė sipėrfaqja nė km2 e Shtetit shqiptar ėshtė 28. 748 km2. (13.Vjetari Statistikor i Shqipėrisė, 1991, fq.12 ).

 

 

Pėr mė tepėr lexoni:

 

KU SHTRIHEN TROJET SHQIPTARE