Nė 69- vjetorin e
lindjes sė atdhetarit tė palodhur Abdyl Krasniqi dhe 37 vjetorin e nxjerrjes
sė eshtrave tė Azem Galicės ABDYL
KRASNIQI - FRYMĖZUES BREZASH
Shkruan: Bedri
TAHIRI E vėrteta dhe drejtėsia janė mbi tė gjitha se vetėm prej tyre varet madhėshtia e kombit. (Emil Zola) ________________________________________________ Llapusha,
me pesėdhjetė e gjashtė fshatrat e saj, e gjendur ngjitur mu me zemrėn e
Drenicės, pėrherė u pėrcėllua ashpėr nga flakėt e luftės dhe tė betejave tė
pareshtura. As vetė nuk qe pa lisa tė mėdhenj, tė pushkės e tė mendjes. Kulla e Sadik Ramė
Gjurgjevikut dhe Oxhaku i Ramadan Shaban Kijevės rrezatuan atdhedashuri e mėnēuri nėpėr mote e vite.
Dyert e kullave tė kėsaj ane gjithmonė qenė tė hapura pėr trimat dhe
luftėtarėt e lirisė. Azem Galica ska tė njehur sa e sa konaqe bėri atje pėr tė gjallė, andaj edhe
pas rėnies, ato male besnike ia siguruan varrin mė tė thellė nė botė... Lis rrėnjėthellė Ndėr
vendbanimet e hershme e me zė tė kėsaj treve heroike ėshtė edhe Drenoci. Sa
emėr i bukur! Vendėsit e lidhin me praninė e madhe tė drerėve e drenushave.
Treqind e ca shtėpitė e tij, tė shpėrndara si me dorė tė lirė, nėpėr lagje tė
ndryshme, krijojnė mozaik me shije artistike. Shtėpia
e Selim Sadrisė, ngritur mbi kurrizin e dalė tė njė kodrine vezake, qė gjason
nė samar breshke, tymonte thik pėrpjetė, sepse gėzonte autoritet tė madh kėtu
e mė larg. Pragu dhe nderi i saj kurrė sishin shkelur as koritur. Tehun e
mbarė ia lanė tė parėt, burrat me nam, qė nuk e shmangen asnjėherė vijėn
kombėtare. I ati, Sadriu, ishte nip i atdhetarit tė madh, Prof. Imer Berishės nga Gjurgjeviku i
Madh (1912-1946). Pėr tė qenė, edhe vetė ishte lis me rrėnjė tė thella e
tė forta, dajė e kishte trimin e njohur, Alush
Smajl Javorin e Llazicės (1899-1946). Ky
burrė babagjan jetonte i qetė dhe nė harmoni me tė shoqen, Fatimen nga
Lubizhda dhe me dy fėmijėt: Abdylin dhe Ajshen. Abdyl
Krasniqi u lind mė 1 maj 1939 nė Drenoc tė Malishevės (atėbotė i takonte
Klinės). Mėsimet fillestare i mori nė Carrallukė e tė mesmet nė Normalen e
Prizrenit. Studimet pėr histori-gjeografi i kreu nė SHLP nė Gjakovė, ndėrsa
Fakultetin e Historisė nė Tiranė. Pėr disa vite shpėrndau rrezet e diturisė
nė Ujmir, Malishevė e Drenoc. Por shkurt, se shpejt ia hoqen ditarin nga
dora. Tė arrestohet irredentisti me bindje nacionaliste Abdyl Krasniqi!-
shkruhej nė urdhrin e dalė nga zyrat e UDB-sė jugosllave. Mirėpo,
sot, nxėnėsit e tij, tė cilėve ua
mėsoi historinė tonė tė pėrvuajtur e qė mbajnė tituj tė lartė shkencor, e
nderojnė dhe e respektojnė denjėsisht profesorin e tyre tė paharruar.. Historiani qė vetė u bė histori
Secila
kohė i ka heronjtė e vet. Kėshtu ėshtė thėnė denbabaden, dhe kjo ėshtė mėse e
vėrtetė. Pėr vepra tė mėdha sikur janė tė pėrcaktuar njerėzit qė mė parė. Kėshtu pėr nxjerrjen e eshtrave tė
kryetrimit tė Drenicės e tė mbarė shqiptarisė, pėr ēvarrosjen e mitit, fati e
kishte pėrcaktuar mėsuesin dhe atdhetarin e Drenocit tė Malishevės, Abdyl
Selim Krasniqin. Ai kėtė mision tė shenjtė e kreu nė moshėn 35 vjeēare, moshė
kjo qė pėrkonte me moshėn sa kishte jetuar kryetrimi. Kėtė ide e kishte pasur
kaherė nė kokė, por rrėfimet e dajės e frymėzuan edhe mė duke ia ngriten nė
njė ideal tė pashuar jetėsor. Siē
rrėfen vetė Abdyli, moment vendimtar pėr ta ndėrmarrė kėtė akt heroik ishte
biseda me dajėn e vet, Kadri Imer Berishėn nga Gjurgjeviku i Madh. ...Njė
ditė Kadriu kishte vajtur te Abdyli. Dajė e nip po e dėgjonin Radio
Prishtinėn, emisionin: Urime dhe pėrshėndetje. Aty u kėndua njė kėngė pėr
Azem Bejtė Galicėn. Kadriut filluan
ti rrjedhin lotėt nga mallėngjimi. Abdyli e kishte vėrejtur dhe pas pak e
kishte pyetur pse po qante? Ai pa njė pa dy iu kishte pėrgjigjur: - Si
mos tė qaj o nip, Azem Bejtėn e kam pasur, jo vetėm udhėheqės por edhe shok e
vėlla. Ai jo vetėm se ishte trim, por edhe i vlefshėm pėr popullin tonė...E
sot...kur po e kujtoj se varri i tij sgjendet kund, sepse me duart e mia e
kam lėshue kufomėn e tij nė shpellė... Fill
pas kėsaj Abdyli iu rrek punės. Bėri planet e duhura dhe formoi ekspeditėn
prej mė se pesėdhjetė vetash nga fshatrat pėrreth: Drenoc, Kijevė,
Gjurgjevik, Rigjevė, Gllarevė, Pėrēevė... Mė 22
maj 1971, nė orėn 9 tė mėngjesit, iu afruan grykės sė shpellės Ēuku qė kėrset . Duke e menduar
shpellėn shumė tė thellė me vete kishin marrė litarin e gjatė 100 metra.
Abdyli i pėrgatitur mirė, shpirtėrisht e fizikisht, nisi tė lėshohej gurmazit
tė asaj shpelle enigmatike, nėpėr tė cilėn pos Azemit tė pashpirt skishte
kaluar askush. Me vete kishte maskėn dhe llambėn e karbitit, tė cilėn e
kishin siguruar nė xehroren e kromit nė Zatriq tė Rahovecit. Litarin e mbanin dajė
Kadri Imer Berisha dhe i unxhi Sadri Krasniqi.
Bashkė me tė nė shpellė u lėshua edhe Cenė Gashi nga Pėrēeva. Nė thellėsinė prej
40 metrash llamba u fik dy herė. Aty, nė atė zonė bėnte shumė ftohtė. E
shkundin litarin pėr ti tėrhequr lart. Pasi vishen mė trash lėshohen
pėrsėri. Nė gjysmė tė shpellės ndalet Cenė Gashi pėr ta drejtuar litarin, se
hyrja e shpellės ishte zigzage. Me tė u ndal edhe Rexhep Krasniqi. Abdyl
Krasniqi sakaq u gjend nė fundin e shpellės sė errėt enigmatike. Zuri tė hjek
gurė e dhe, qė pėr 47 vjet kishin rėnduar mbi skeletin e legjendės, nė kėtė
thellėsi prej 73 metrash. Pas nėntė orė pune tė pandėrprerė, me shat e
lopatė, me kujdesin mė tė madh u grumbulluan eshtrat e trimit tė pavdekshėm, Azem
Bejtė Galicės. Pasi i vendosi nė njė ēarēaf tė bardhė (me kohė e kishte
menduar kėtė gjė), i vuri nė gjoks, dhe e lėkundi litarin pėr ta tėrhequr
lart. Sakaq shpella zu tė buēiste fuqishėm nga zėri i Abdyl Krasniqit:O pritne Azem
Galicėn, se edhe nga toka po fluturon.
Dhe,
kryetrimi doli nė dritė, mori frymė lirshėm. Akt rrėqethės ky, i cili u la me
lot mallėngjimi si nga bashkėkohanikėt e tij ashtu edhe nga tė tjerėt qė
ishin tė pranishėm... Akt frymėzues Zemra
e atdhetarit, qysh kur preku me dorė eshtrat e kryetrimit, u entuziazmua dhe
klithi: Ngritu burrė Azem Galica
lart tė pret e gjithė Drenica! Dhe,
atje nė thellėsi, nė errėsirė, zhvillohet njė dialog i imagjinuar mes tyre: -Ku ėshtė Kosova? A ėshtė
Drenica? Kanė
ende Plisa? apo kanė vu tzezat kapica? Ku janė
shokėt? A ėshtė Qyqavica? A e kam,
vallė kullėn? Si qėndron GALICA?! Shpirti poetik i atdhetarit i
pėrgjigjet: E tani, TI, Azem Bejta,
jeton shumė lart: Simbol tė kemi pėr Atdhe: dritė shpėrndan, si yll i
zjarrtė si i famshmi S k ė n d e r b e. Rivarrimi i eshtrave nė Galicė Pasi
u nxorėn eshtrat dhe u vendosėn nė vend tė sigurt, nė arkėn e odės sė Cenė Gashit,
u nisėn lajmėtarėt pėr nė Galicė. Vendlindja e kėtij trimi kėtė sihariq e
priti me gėzim. I madh e i vogėl u ēuan nė kėmbė pėr
ta pritur birin e tyre, i cili pas 47 vjetėsh po kthehej nė vendlindje pėr
tu prehur aty ku kishte lindur. Vėrtet,
njė javė pas ngjarjes sė bujshme, mė 27 maj 1971, njė delegacion nga fshatrat
Pėrēevė, Gllarevė e Drenoc i Vlashit erdhėn nė Galicė. E lajmėruan fshatin
dhe e kėrkuan ndonjė mė tė afėrm tė Azemit. U takuan me
Adem Sahitin dhe bashkė shkuan nė Klinė tė Poshtme, pėr ta lajmėruar vajzėn e
kryetrimit, AZEMINEN. Pėrsėri tė gjithė bashkė kthehen nė Galicė. Galicasit e
thėrrasin Kuvendin dhe e vendosin qė rivarrimi i
eshtrave tė bėhet nė vendin ku ishte zhvilluar beteja e fundit, aty ku e
kishte kullėn. Po
atė natė nė komunėn e Vushtrrisė ėshtė formuar komisioni pėr bartjen e
eshtrave me kėtė pėrbėrje: Adem Sahiti, Qamil
Hajdari dhe Branko Vojinoviqi. Nga Prishtina ėshtė paralajmėruar se sa mė
shpejt duhet bėrė rivarrimin, sepse ka intenca tė dėrgohen eshtrat nė Beograd
pėr ekspertizė mjekėsore. Edhe nga Vatikani pati interesime tėr kėta eshtra. Tė
nesėrmen, nė orėn 07:00, me automobilin e komunės sė
Vushtrrisė janė nisur pėr rrugė. Nė Kijevė u ka ra ndėrmend porosia e Azem
Bejtė Galicės qė dora e shkaut nuk bėn ta prekė as pėr sė vdekuri dhe e kanė
zbritur Branko Vojinoviqin. Prej Kline i ka shoqėruar edhe kerri i policisė
(vetė komandanti me dy policė). Nė malin e Pėrēevės, te
shpella Ēuku qė kėrset ishte rregulluar vendi si pėr dasmė. Ishte pastruar
terrenin pėrreth shpellės, ishin prerė shkurret dhe ishin shtruar qilima e
sixhade. Rreth 50 burra kishin dalė nė pritje. Pas njė ceremonie tė shkurtėr
tė gjithė janė nisur pėr nė shtėpinė e Cenė Gashit, nė Pėrēevė. Te
dera e kullės, ku ruheshin eshtrat, bėnin roje dy burra tė armatosur. Eshtrat
kishin qenė nė njė arkė prej druri e arka e futur nė dollap tė mbyllur me dyer. Edhe aty u bė njė ceremoni e shkurtėr dhe janė
nisur tė gjithė pėr nė Galicė. Delegacioni tashmė ishte rritur shumė. Rrugės
vazhdimisht bashkangjiteshin njerėzit. Erdhėn nga Klina, Prishtina, Vushtria,
Mitrovica e nga Skėnderaj. Nė
Galicė, edhe pse nuk ishte lajmėruar, po grumbulloheshin njerėz. Varri ishte
hapur. Njerėzit po prisnin nė heshtje. Ishte njė varrim i pazakonshėm. Po
rivarrosej biri mė i madh i tyre, heroi i Drenicės, i Kosovės dhe i mbarė
Shqiptarisė, kryekomandanti i ēetave
kryengritėse tė viteve 1915 - 1924. Po rivarrosej Azem Bejtė Galica, pas 47
vjetėsh, nė vendlindjen e vet. Herėn e parė ishte varroshur nga 4-5 veta nė
Varrin-Shpellė, tė thellė 73 metra, e tash po e varrisnin qindra e mijėra
vetė, nė varr tė zakonshėm. Shumica
e njerėzve kishin dalė te xeherorja e Magnezitit, pranė Zyrės sė vendit dhe
po e pritnin delegacionin me eshtrat. Dikur, pasdite
arritėn. Brenda nė zyrė e bėnė pėrgatitjet e nevojshme. Aty hynė Adem Sahiti,
Abdyl Krasniqi, Cenė Gashi, Fevzi Dėrvari dhe mjeku nga Prespa, Sako Sakoja,
drejtor i atėhershėm i Shtėpisė sė Shėndetit nė
Vushtrri. Pasi u nxorėn eshtrat nga arka dhe u radhitėn nga mjeku i
lartpėrmendur nė arkivolin e ndėrtuar nga punėtorėt e NP KOSOVA, tė cilin e
mbuluan me flamurin kombėtar, dolėn nė oborr. Prej
aty arkivoli bartet nė duar, sipas zakonit deri nė Galicė. Pas shkonte
kortezhi i gjatė i njerėzve dhe i nxėnėsve. Te varri prisnin tė tjerėt.
Aty kishte ardhur edhe bashkėluftėtari i Azemit,
Emin Lati i Prekazit (babagjysh i Tahir Mehės), i cili dridhej nga pleqėria.
Ai kėrkoi patjetėr tia zbulojnė arkivolin. U afrua, i lėmoi eshtrat me dorėn qė i dridhej dhe iu drejtua me kėto fjalė: Azem, vėlla, ma bān halalh se kur jemi nda
pėr herė tė fundit nuk jemi pėrshėndetun! Disa pika lotėsh i rodhėn faqeve.
Mezi i fshiu dhe iu drejtua masės: Mė falni vllazėn, se jemi djeg e jemi vra
e skemi kajt, por tash jam plakun dhe mė mallėngjeu shoku i luftės. Pasi u kryen ceremonitė
dhe ritet e zakonshme, u bė varrimi i eshtrave. Pra,
mė 28 maj 1971, nė orėn 18:30 minuta, u rivarrosėn eshtrat e Azem Bejtė
Galicės aty ku e kishte zhvilluar betejėn e fundit, Epopenė e lavdishme mė 15
korrik 1924. Pra, pas shumė peripecive, kryetrimi vajti nė gjiun e vet, nė
Galicėn trime, pranė themeleve tė
kullės se tij tė dashur, aty, ku mė 15 korrik 1924, kishte zhvilluar
betejėn e tij tė fundit, Epopenė e Arbėrisė sė Vogėl. Jetish Kadishani ishte
pjesėmarrės, anadaj atė ditė e pėrshkruan kėshtu:Mė
28 maj 1971 nė malin e Pėrēevės, pranė Shpellės sė Azemit, u mbajt njė
mbledhje komemorative pėr trimin Azem Galica dhe po nė tė njėjtėn ditė
eshtrat e tij udhėtuan pėr tu varrosur e prehur pėr jetė nė vendlindjen e
tij tė dashur, nė Galicėn trime, ku morėn pjesė qinda e mijėra qytetarė,
udhėheqės komunalė e kosovarė, historianė, nxėnės e arsimtarė tė shkollave tė
Kosovės qė mbajnė emrin e Shote e Azem Galicės.
Lajmi qė mori dheun Vepra madhėshtore e Abdyl Krasniqit jehoi shumė larg. Pėr tė dėgjuan edhe organet e pushtetit. Dora e tyre e gjatė arriti
edhe nė shkollėn ku punonte mėsuesi Abdyl. Mė 21 shtator 1971 iu dorėzua
vendimi pėr largim nga puna, si i dyshimtė dhe i papėrshtatshėm
. Kėshtu kaluan plot 8 vite e 19 ditė pa punė. - Ah, i mallkuar, po ēna bėre, na e ngjalle nacionalizmin dhe na e
dhe flakėn!- ēirreshin bishat e tėrbuara, kur lodheshin duke ushtruar torturė
mbi trupin e tij granit. - Mos u ēeltė agu tė gjallė dhe u daltė flaka, o shpirtshitur!- ua
kthenti ai, duke qėndruar burrėrisht. Ra nė
19 seanca gjyqėsore, derisa mė nė fund u kthye nė punė si i pafajshėm. Ishte
kjo rrugė e gjatė e me pasoja, veēan pėr fėmijėt e tij, tė cilėt hoqėn tė
zitė e ullirit dhe kurrė nu panė ditė tė bardhė... Akti
madhor dhe heroik i nxjerrjes sė eshtrave tė Azem Galicės pushtoi faqet e
gazetave e tė revistave shqipe. Nebil Duraku shkroi nė gazetėn RILINDJA,
Selim Gashi nė gazetėn Flaka e Vėllazėrimitetj. Ėshtė mjaft interesante
edhe letra e Ramė Tupanit (Rifat Kukajt), dėrguar revistės Thumbi tė datės
1. 07. 1971, me titullin Kjo nuk ėshtė pėr tu
qesh, po as pėr vaj nuk kemi nevojė, nė tė cilėn, pasi, nė
mėnyrė poetike, e zhvillon njė dialog tė imagjinar me kryetrimin, nxjerr edhe
disa pėrfundime: ...Isha duke kaluar nėpėr fshatin Galicė, dhe sikur
dėgjoja zėrin e Azem Bejtės (ndjesė pastė)...Dita qe e bukur. Pa asnjė re nė
qiell. Njė varr i ri, modest. Pa kurrfarė pllake pėrkujtimore. Njerėzit e
botės, gati prej kurrėgjėsė krijojnė diēka, pastaj asaj diēkaje i kėndojnė
oda, i bėjnė mrekulli, e zbukurojnė. Bėjnė histori. E ja ku flenė eshtrat e
trimit tė madh, e burrit tė urtė, i cili i deshi shumė njerėzit, dhe nuk ka
asnjė pllakė (kemi piktorė e
skulptorė, e poetė qė do ti shkruanin diēka nė atė pllakė). As bust nuk kishte! As pėrmendore!! Athua, pyesim, i meriton!!! Flenė Azem Bejta, por jo edhe ndėrgjegjja ime. Mora vesh
se dikush paska thėnė tia kishin kthyer eshtrat nė shpellė! Ai qė i tha kėto, gjithė ēmund tė them pėr tė- mė vjen
keq pėr tė. Me kėto qė tha mė bindi se nuk e ditka tė kaluarėn e kombit tė
vet, e duke mos e njohur nuk guxon tė krenohet me thesarin qė ka, e duke mos
ditur tė krenohet, nuk ka guxim, e guximi ėshtė ēelėsi i trimave... Mirėpo
jehonė mė tė madhe pati shkrimi i Nebil Durakut me titullin simbolik Varri 73 metra nėn tokė, i botuar nė
gazetėn kroate VUS nr. 997, mė 9. VI. 1971, qė, siē thoshte prozatori
tjetėr i shkėlqyer, Mehmet Kajtazi, artikulli ishte pėrkthyer nė shumė
gjuhė...Kjo e gėzonte pa masė shkrimtarin tonė tė madh, Nebil Durakun, i
cili, me zemrėn mal pėrfundonte se ska prozator tė mirėfilltė sot nė Tiranė
qė nuk ia ka kushtuar sė paku njė tregim Shotės (Mehmet Kajtazi:
Njėqindvjetori i lindjes sė Shotė Galicės, fejtoni nr. 15, Bujku, Prishtinė,
17 janar 1995). Edhe
Ajet Haxhiu nė librin SHOTA DHE AZEM
GALICA (Tiranė,1976, f. 280) i bėri nder kėtij akti historik, duke
shkruar:Gjysmė shekulli ka kaluar nga viti 1924, kur Shotė Galica me
bashkėluftėtarėt e saj e lėshuan trupin e Azemit, nė shpellėn historike tė
katundit Pėrēevė. Plot 47 vjet heshti toka, heshtėn edhe bashkėluftėtarėt e
bijtė e Drenicės, duke ruajtur nė fshehtėsi atė shpellė. Shqetėsimi mos
armiku do ti keqpėrdorte eshtrat e
tij kurrė atyre nuk u dha qetėsi e besim. Shpėrblim tjetėr mė tė mirė,
veē besnikėrisė ndaj porosisė qė Azemi u pati lėnė, bashkėluftėtarėt nuk
patėn mundėsi ti siguronin prijėsit tė tyre famėmadh. Por
njė ditė bijtė e Drenicės, me atė Guximin dhe iniciativėn qė i ka
karakterizuar gjithmonė, bėnė tė veten. Nga shpella e thellė e Pėrēevės
nxorėn skeletin e kryetrimit Azem Galica....
Amaneti i Azem Galicės
Atdhetari sypatrembur, Abdyl
Krasniqi, tė gjitha i pėrballonte, kur e dinte se kishte realizuar njė qėllim
tė lartė kombėtar, kishte kryer amanetin e kryekomandantit tė ēetave
ēlirimtare, Azem Bejtė Galicės.
Azem Galica u
lind mė 10 dhjetor 1889. I rritur nė njė familje me tradita luftarake e
atdhetarie, qė nė fėmijėri u pėrcaktua nė rrugėn e lavdisė. I ati, Bejtė
Galica, ishte ndėr luftėtarėt mė tė njohur tė Drenicės, i cili ra heroikisht
nė betejėn e njohur kundėr satrapit Shemsi Pasha, mė 1907, nė mes Rezallės
dhe Deviēit. Bejta kishte edhe tre djem tė tjerė:
Seferin, Zenelin dhe Ademin, por Azemi ishte mė i dalluari. Ishte i zgjuar,
besnik dhe shumė i shkathėt. Ende pa i mbushur njėmbėdhjetė vjet, me pushkėn
e dajės sė vet, Kurt Selacit, nė Selac, vret kriminelin serb, Stojanin. Gjatė viteve 1910-12 shpėrthyen
kryengritjet e pėrgjithshme pėr pavarėsinė e tokave shqiptare. Mė 5 maj 1912
Hasan Prishtina doli nė Drenicė, nė kullėn e Ahmet Delisė, mbathi opingat dhe
dha kushtrimin pėr njė luftė mbarėkombėtare kundėr Perandorisė osmane. Edhe
trimi 20 vjeēar radhitet nė ēetat e Drenicės dhe merr pjesė nė betejėn
legjendare tė Merdarit. Megjithatė, me theqafjen e Turqisė, mbi trojet tona tė molisura u
vėrsulėn bandat kriminale serbe. Luftėtarėt e lirisė u ndoqėn, u vranė dhe u burgosėn. Edhe Azem Galica
bashkė me dy vėllezėrit arrestohet. Pėr disa muaj vuajti nė baltėn e Runikut,
ku ishte formuar kampi famėkeq e rrėqethės. Drenicasit nuk duruan shumė. Njė
ditė e sulmuan dhe tė burgosurit u liruan. Mirėpo xhandarėt u vunė nė
ndjekjen e trimit, derisa e zunė dhe e dėrguan nė thellėsi tė Serbisė, nė
Zajeqar, gjegjėsisht nė Pozharevc. As prangat e rėnda nuk e penguan shpirtin e etur
pėr liri. Nė pranverėn e hershme tė vitit 1915 Azem Galica u gjend nė
Drenicė. Kryekomandant i ēetave ēlirimtare Kthimi
i tij ngjalli shpresat pėr ditė mė tė mira. Pa
humbur kohė formoi ēetėn luftarake, e cila mė vonė do tė bėhet NĖNA E
ĒETAVE. Ato ditė nė Kosovė u ndėrruan edhe pushtuesit, nė vend tė serbėve
erdhėn austrohungarezėt dhe bullgarėt. Pushkėt e lirisė nuk e ndalė n kėngėn
e tyre. Shaqir Smaka me kohė kishte formuar ēetat
ēlirimtare dhe luftonte pa pushuar. Tashmė Azem Galica nė Ēetėn
e tij kreshnike kishte edhe shoqen e jetės e tė pushkės, kishte Nusen e
Maleve- SHOTĖ GALICĖN, me tė cilėn qe fejuar
para se tė binte nė burg. Kėta dy bashkėshortė e bashkėluftėtarė u bėnė tmerr
pėr armikun e pėr ata qė i bėnin argatė dreqit. Njė ditė, kur Azemi mungonte,
forca tė shumta austriake ia mėsyejnė Galicės. Pas njė lufte tė rreptė, dy
vėllezėrit e tij, Seferi dhe Zeneli, vritėn nė malin Gamna. Betejėn mė tė njohur kundėr kėtyre pushtuesve e zhvillojnė
nė Abri, mė 6 mars 1917, ku plagoset pėr vdekje edhe vėllai i tij i vogėl,
ADEMI. Pos tjerash nuk duhet harruar as aksioni i suksesshėm nė Pėrrua tė
Keq, kur me pak trima zuri mbi 2000 ushtarė
austrohungarezė dhe tė gjithė i dorėzoi nė Mitrovicė, te komnadanti francez
Balshe. Mė
1918 formohet Mbretėria SKS, qė
populli e quajti Serbia e Dytė, e cila edhe mė rėndoi ēizmėn mbi tokat tona
tė shkretuara. Nė anėn tjetėr as shqiptarėt nuk qėndruan duarkryq. Po kėtė
vit, intelektualėt shqiptarė nėn udhėheqjen e Hoxhė Kadri Prishtinės formojnė
Komitetin MBROJTJA KOMBĖTARE E KOSOVĖS me
seli nė Shkodėr. Ky Komitet, pėr tu ardhė nė ndihmė kryengritėsve hartoi PROGRAMIN
prej 10 pikėsh dhe Azem Galicėn caktoi kryekomandant tė ēetave ēlirimtare, tė
cilat numėronin mbi dhjetė mijė luftėtarė. Dhe, nė pranverėn e vitit 1919, pikėrisht mė 6 maj,
shpėrtheu kryengritja e pėrgjithshme, duke pėrfshirė mbarė Drenicėn dhe
Dukagjinin. Ajo u shua me gjak, por pati jehonė tė madhe. Serbia u
pėrpoq ti zėrė udhėheqėsit e saj.
Azemi e Shotė Galica ranė nėpėr shumė gracka, por dolėn faqebardhė. Luftėrat
dhe betejat e tyre nuk kishin tė ndalur. Bishat serbe tėrė mllefin e shfrenin, duke u hakmarrė mbi tė paarmatosurit. Nė janarin e vitit
1920 dogjėn Kollėn, kurse mė 1921, nė malet e Dubovcit e pushkatuan nėnė
Sherifen me bija e mbesa. Zjarrit i shpėtoi vetėm Rahimja pesė vjeēe... Por tė gjitha kėto veprime kriminale i paguanin me kokė. Kėshtu, fill
pas kėsaj, Shota me vėllezėr e me shokė, hyn nė Mitrovicė dhe naēellnikut
fytyrėzi ia numėron plumbat nė lule tė ballit. Nė dhjetorin e vitit 1921 formohet edhe Zona e lirė e Junikut ku kaluan
shumica e luftėtarėve tė lirisė. Ata, herė pas here dilnin edhe nė Shqipėri,
sidomos nė Shkodėr, ku merrnin udhėzimet pėr veprime tė mėtejme. Zona e lirė
e Drenicės Serbia, duke mos ia dalė me luftėra e me armė, zuri tė
pėrdorė taktikė tjetėr, atė tė mashtrimit, duke zhvilluar bisedime me
prijėsit e ēetave. Nė ndėrkohė u
formuan edhe dy zona tė lira: ajo e Dumnicė, nė krye me Mehmet Konjuhin dhe
ajo e Drenicės, nė krye me Azem Galicėn. Zona e lirė e Drenicės, qė mė shumė njihet si ARBĖRIA E VOGĖL, nė fillim
pėrfshinte tė gjitha fshatrat e komunės sė atėhershme tė Prekazit: Galicėn,
Lubovecin, Mikushnicėn, Prekazin, Dubovcin, Beēiqin, Krasaliqin, Tėrnavcin,
Kuēicėn dhe Stėrmcin. Prej janarit tė vitit 1924 ngushtohet, duke u kufizuar
nė tri fshatra: Galicė, Lubovec dhe Mikushnicė. Kjo bėrthamė e shtetit
shqiptar, pėr ca vite rrezatoi atdhedashuri mbi tė gjitha trojet shqiptare
dhe frymėzoi luftėrat pėr liri... Ėshtė
e rrugės tė ceket sė Hasan Prishtina e ēmonte shumė Azem Bejtė Galicėn, saqė
e krahasonte me Skėnderbeun dhe, kudo qė shkonte e takohej me kosovarėt tė
ikur nė Shqipėri, thoshte:I vetmi trim i Ballkanit ka mbėrri me armė nė dorė
e pa pėrkrahje, tė paktėn morale, tė ndonjė shteti evropian, nė zemėr tė
Ballkanit, nė Drenicė, me krijue autonomi mbi disa copė katunde dhe me ia
shti tmerrin qarqeve ushtarake dhe politikanėve hegjemonistė tė
Karagjorgjeviqėve(Ahmet Maloku: Hasan
Prishtina me Azem Bejtėn, Zani, Prishtinė, 1968). Rrethimi
-A durohet kjo, shteti nė shtet?! O shėn
Savė, Azem Galica po na ēmend fare! Edhe fėmijėt nė djepa po e shohin ėndėrr,
ēirreshin ministrat e oficerėt serbė, nėpėr
zyrat e Beogradit. -Do ta djeg shkrumb e hi mbarė Drenicėn
e mallkuar,- shfreu i tėrbuar kral Aleksandri. - Ah, jo, ore tė keqen, jo, e zbuti
mjekėrbardhi tinėzar, Pashiqi. Unė tė mėsoj ndryshe, qė, edhe do ta heqim
qafe atė tė mallkuar Azem Galicė, edhe
Evropa nuk do tė hidhėrohet... Dhe, dita e 15 korrikut e vitit 1924
gdhiu fare ters. Forca tė mėdha nga garnizoni i Shkupit, mbi 1200 veta, tė
pėrcjellė edhe nga artileria e rėndė e pėrbėrė nga shtatė topa e shumė
mitraloza ia kishin mėsyrė Drenicės. Gjarpri i zi zvarritej drejt Arbėrisė sė
Vogėl, e popullata e Mitrovicės nuk merrte vesh gjė. As xhandarėt vendės nuk
kuptuan dot deri te Leskova, afėr Lubovecit, kur koloneli Stojanoviq, nė
prani te Zhupanit tė madh te Shkupit, lexoi urdhėresėn se shkonin pėr ta
rrethuar Azem Galicėn. Sulmi duhej tė ishte i bėftė dhe i furishėm... Kur kėndoi gjeli i parė, tė tri
katundet: Galica, Luboveci dhe Mikushnica u gjenden tė rrethuara shumėfish. Plagėt mortore
Hėna kishte tretur diku pas resh e rojat i kishte
mashtruar gjumi i ėmbėl i mėngjesit. Edhe kulla qėndresė flinte nė heshtje.
Dje kishte pasur festė. Mbarė vendi kishte qenė pėr ta pėrgėzuar kapedanin.
Kishin lozur, kishin kėnduar dhe kishin qėlluar shenjė. Tė sfilitur ishin
shpėrndarė tė gjithė, edhe trimat e ēetės. Aty skishin ngelur veēse
dymbėdhjetė luftėtarė. Zoja, gruaja e dytė e Azemit, i kishte hetuar pa
krisur topi i parė. U zgjua edhe kryetrimi dhe dha kushtrimin, qė sfidoi edhe
krismat e topave. Djajtė u futen tė gjallė nė dhe. Beteja u ndez ashpėr. Nė
ēdo frėngji njė grykėhollė lirie. Askush nuk i druante mortjes. Vargonjtė e
rrethit tė parė zunė tė shkriheshin nga gjaku i valė i Bajram Tėrnavcit e i
Hys Popovės. - Kujdes gratė dhe fėmijėt e katundit, oj Shotė
Galica!- tha kapedani dhe ēau si vetėtima nėpėr flakė pushkėsh. Kapitenit
serb, i cili kishte guxuar te afrohet pranė kullės, i ngeli shpata nė gardh.
Ushtarėt serbė i mbyllnin sytė dhe i lėshonin armėt nga dora. Livadhi i
Frashrit zu tė skuqej nga gjaku qė shkonte rrėke. Halit Bajrami lėshohej
rrokullimė me trimat sypatrembur gashianė. Nė anėn tjetėr, Bekė Hyseni
fluturonte nga Suka e Madhe. Shpatulla e majtė e kryetrimit rridhte gjak
curril. Vallė, ecte apo fluturonte?! Me kėmbė i shkelte zuzarėt e palmuēur qė
nuk bėzanin. Kur po e kapėrcente rrethin e tretė, njė plumb tinėzar e kapi nė
kryqėza. Oh, sa keq! Plasėn fishekėt e vet nė rrethatore dhe e dėmtuan rėndė.
Edhe nga supet e Halil Avdisė, Smail Shabanit e Kamer Llaushės gacatorja e
tij besnike shitonte papra. Oso Kuka i Lubovecit (Qerim Shashi) kishte ngulur
kėmbė nė Qafėmal... -
Hiē mos keni frikė, hiē- mundohej ti qetėsonte fėmijėt e lebetitur plaku
mjekėrbardhė, Shaban Tahiri, por breshėria e plumbave ia ndali fjalėn nė
grykė. Tė tjerėt, nė krye me dadėn Shotė, morėn drejt Qyqavicės. Nėse njė
fije floku i mungon dikujt, ju do tė pėrgjigjeni para Azemit!- i kėrcėnonte
ajo xhandarėt qė i takonte rrugės. Tė tri
katundet kishin marrė flakė. Armiqtė, kur morėn vesh se dragoi shpėtoi i
gjallė, u tėrbuan fare. Si ujqėr tė uritur u lėshuan mbi tė pafajshmit. Vranė,
pushkatuan, masakruan dhe dogjėn gra, pleq e fėmijė. Hasimes nga Mikushnica
me thikė ia nxorėn ferishten nga barku... Takimi nė Qyqavicė
Buzėmbrėmje e trishtė korriku. Lugu i Qyqavicės
zhurmonte dhimbshėm. Vaje fėmijėsh, rėnkime plakash, shtrydhje tė
plagosurish. Midis tyre, i shtrirė nė vig, qėndronte kapedani i plagosur.
Veten e kishte harruar, i qante zemra pėr tė tjerėt. Me sy i vidhte ata qė i
mungonin. Tutje flaka shkonte deri nė qiell. As tė mallkuarit nuk kishin
shpėtuar lehte, jo. Me lėkurė e paguan, lanė mbi njėqind tė vrarė e shumė tė
plagosur, e ngushėllonte veten...: - O, ku je, o Azem Galica! Ēohu nė kėmbė, he
burrė i dheut ti bėjė pėr hair varret e lavdisė. Ty ska ēka tė bėn plumbi i
shkaut. Ngrihu ndeze njė cigare tarabosh se shokėt pėrreth tė duan tė fortė e
nė kėmbė. Veē dushmani tė do tė lodhur e tė shtrirė. Ēohu dhe gėzohu se ke
njė djalė!- foli Shota, qė posa kishte arritur. Trimi
i dha zor dhe u ngrit pakėz nė bėrryla. Pasi ua hodhi njė sy tė gjithėve,
ia ktheu Shotės. -Mos u tall moj Shotė, se mė ligsht jam sot se
atėherė kur u plagosa nė Arbėri. E di qė Zoja ende nuk ka fėmijė, por emrin
tim e lė peng pėr fėmijėn qė do tė lind: Azem, nėse ėshtė djalė, Azemine,
nėse ėshtė vajzė. Tash merri dhe shpėrndaji kėto familje, se armikut nuk i
besohet... O, prite Azem Galicėn prite, more!
Lajmi pėr Epopenė e Arbėrisė sė Vogėl, apo
Betejėn e Galicės, siē u quajt mė vonė, u pėrhap si mė krah. Mehmet Konjuhi
dhe Shyt Bajqinovci, me ēetat e tyre, fill arritėn nė Qyqavicė. Mehmeti, kur
e pa kryetrimin shtrirė, zu tė qaj me zė. Azemi i dha zor dhe u ngrit pėr ti
pėrshėndetur. Pasi u bėmė bashkė me Mehmetin skanė ēka na bėjnė shtatė
kralat!- tha ai i gėzuar. Dhe, pas njė jave, karvani i luftėtarėve marshonte
drejt mėmės Shqipėri. Rrugės ia sjellin edhe Allēin (kalin, qė para betejės
ia kishte dhėnė Shaban Palluzhės). Pėr ca kohė pushojnė edhe nė kullėn e
Sadik Ramės nė Gjurgjevik. Me ta bashkohen edhe dy ēeta, ajo e Mehmet Delisė
dhe e Met Imerit. Nė
malet midis Pėrēevės dhe Gllarevės, Azemi lodhet shumė. Nusja e Maleve dhe
Plaku i Ēetės, Bekė Hyseni, i qėndronin te koka. Kur u tubuan tė gjithė,
trimi mblodhi fuqinė e fundit, u ngrit ca dhe me gjysmėzėri tha: -Vėllezėr! Amanet atdheun, ruajeni dhe luftoni tė
bashkuar pėr lirinė e tij. Tė palgosurit dhe fėmijėt jetima i pėrcillni nė
Shqipėri. Ti Shotė, mos iu ndajė ēetės. E di qė kurrė ske me e korit emrin
dhe trimėrinė tėnde. Lamtumirė vėllezėr! Kosova dhe ju mė dhatė fuqi, zemėr e
krah lufte. Edhe i vdekur kam dėshirė me luftue bashkė me ju. Prandaj trupin
mė ma djeg ose mė ma qit nė njė pus tė pafund. Armiku nuk duhet ta marrė vesh
vdekjen time. Trimat nuk kanė kohė tė pėrlotėn. Shtrėngoni fort armėt, lufta
nuk duhet ndėrpritur... Fjala i ngeli nė gjysmė. E lėshoi shpirti nė
prehrin e Shotės. Trimat pėrreth ulen kokat dhe nuk u pėrmbajtėn dot. Edhe
trimėreshės i shpėtuan dy pika loti. Ah, jo, bjeshka po lotonte nė heshtje... Atė ag tė mugėt tė 25 korrikut 1924, nga gurmazi
i thellė i shpellės Ēuku qė kėrcet jehoi kushtrimi: O prite Azem Galicėn
prite, more! Nusja
e Maleve kryeson Ēetėn Me
vrasjen e Azem Galicės pothuajse mori fund edhe Lėvizja Kaēake e Kosovės. Ato
pak ēeta tė mbetura luftonin aty-kėtu nėn thirrjen e njohur O, PRITE, PRITE,
AZEM GALICEN! Ende nuk dihej pėr vrasjen e tij. Ajo kishte mbetur enigmė, jo
vetėm pėr armikun, por edhe pėr shumicėn e popullsisė shqiptare. Armiku
interesohej pėr ta marrė vesh vdekjen e tij. U paguan njerėz pėr tė hulumtuar
nė terren. Pyetnin kudo dhe pėrgjigjet ishin tė ndryshme: disa po, disa jo,
e disa nuk dimė gjė. Edhe krimineli i njohur nga Istogu, ēetniku Miliq
Kėrstiqi e kishte ndalur, kur po shkonte tė bluajė nė Istog Ajet Paliqin e
Qubrelit dhe e kishte pyetur: A u vra Azem Bejta? Ky ia kishte kthyer: Mė
shumė janė asi qė po thonė nuk u vra se asi qė u vra. Shotė Galica, pasi qėndroi disa ditė
nė Shkodėr dhe pati takime me Hasn Prishtinėn, Bajram Currin dhe anėtarėt
tjerė tė Komitetit tė Kosovės, u kthye nė Kosovė pėr ta vazhduar rezistencėn
e armatosur kundėr pushtuesve serbė. Pėr ta dėrguar nė vend amanetin e Azemit
dhe pėr ta pėrfocuar bindjen se ai nuk ka vdekur, ēeta e saj bashkė me ēetėn
e Mehmet Delisė (Mehmetit tė Vogėl) e zhvillojnė njė luftė tė ashpėr nė
Prekaz, nė lagjen Mehaj. Aty i zėnė ngushtė edhe vetė naēallniku i Deviēit
ishte trishtuar dhe kur e shpėtoi kokėn pohonte se me sy e kishte parė Azem
Bejtė Galicėn qė e udhėhiqte betejėn. Kėto fjalė patėn efekt te armiku dhe
ngjallėn tmerr e panik. Nė muajin janar 1925 ajo me ēetėn e vet e ndihmoi Bajram
Currin nė bjeshkėt e Dragobisė. Luftėn
e fundit Shotė Galica me ēetėn e vet e zhvilloi nė Llaushė, mė 1926. Shota
plagoset rėndė, por qėndron. Asaj rruge, pasi i mori disa fėmijė tė shokėve
tė vrarė, niset pėr nė Shqipėri. Po shkonte pėr tė mos u kthyer mė kurrė.
Ishte kjo lamtumira e saj e fundit pėr Kosovėn e dashur, pėr kėtė tokė qė
dymbėdhjetė vjet e mbrojti me pushkė nė dorė. Fund i tmerrshėm Kur kaloi nė Shqipėri, nė fillim u vendos nė Shullaz e mė
vonė nė Derven tė Fushė-Krujės, nė njė shtėpi pėrdhese. Me vete e kishte
Allēin e Azemit dhe armėt e tij qė ia pati hequr kur e varrosėn nė shpellė.
Aty pranė i mbante edhe disa fėmijė jetimė, pėr tė cilėt mezi siguronte bukė.
Plaga e rėndė qė e mori nė betejėn e Llaushės, mėrzia pėr Kosovėn e robėruar
e tė lėnė nė mjerim, dhembja pėr jetimėt kosovarė, qė po hiqnin tė zitė e
ullirit e dobėsuan shumė. Gishtat e dorės sė djathtė ia prenė mjekėt se iu
kishin ngrirė nėpėr male duke e mbajtur pushkėn. Ta shikoje kėtė luaneshė tė
dikurshme qysh ishte tretur, tė prekte nė zemėr. Ishte bėrė asht e lėkurė dhe
po pėrjetonte ēaste tė vėshtira. Mezi e siguronte kafshatėn e bukės pėr vete
dhe pėr jetimėt qė i rriste. Nga skamja u detyrua ta shes edhe pasurinė e
fundit qė e kishte, kalin e Azemit. Edhe nipi i Azemit, Bejtushi (djali i
Seferit) qė gjatė sundimit nolian e kishte regjistruar nė shkollė, nė Tiranė,
njė kohė i sėmurė nga malarja qėndroi te Shota (edhe ai vdiq pak pas saj). Ditėt e fundit tė jetės i kaloi nė Derven, nė atė shtėpinė
e vogėl pėrdhese. Ishte lodhur dhe dobėsuar shumė. Kishte mbetur kockė e
lėkurė. Mė 10 korrik 1927, nė moshėn 32-vjeēare, nė gjendje tė
mjerueshme, i mbyll sytė njėherė e pėrgjithmonė heroina shqiptare Shotė
Galica. Kur po jepte shpirt, te koka i qėndronin: fėmijėt jetimė qė ajo i
kishte mbajtur, e qė nė heshtje po qanin, dy vėllezėrit e saj dhe disa
kosovarė tė tjerė. Varrimi i saj nuk u bė nė heshtje, siē dėshironte qeveria
e Ahmet Zogut. Nė pėrcjelljen e saj tė fundit erdhėn shumė njerėz nga rrethe
tė ndryshme. Sipas porosisė sė saj varrimi u bė nė Fushė-Krujė. Nderimi dhe
pėrjetėsimi Nė vitin 1962, Shteti Shqiptar ia ngriti lapidarin nė
Fushė-Krujė, duke e nderuar edhe me titullin e lartė HEROINĖ E POPULLIT. Njė
tjetėr pėrmendore i ėshtė ngritur edhe nė qytetin e Kukėsit, punuar nga
skulptori i njohur Kristaq Rama. Edhe nė Kosovėn martire kujtimi pėr kėtė heroinė nuk u
shua kurrė. Emrin
e saj e mbajnė shumė shkolla, rrugė e institucione kosovare. Ekzistojnė shumė
kėngė e hartime letrare pėr tė. Shkrimtari i njohur drenicar, Mehmet Kajtazi,
mė 1995 botoi romanin historiko- letrar Shotė
Galica. Vasil
KOĒI ia kushtoi kėtė poezi: Shote Galicės Ske
lindur nga pėrrallat, nga legjendat as nga hyjnitė mitologjike, tė
lindėn hallet, vuajtjet, brengat dhe
koha jote e madhe epike Mė
shumė se gjakun tėnd e jetėn, mė
shumė se vetė dhe lumturinė, (...Prite Azem Galica, prite!...) Kosovėn
deshe dhe gjithė Shqipėrinė! Sa
herė kujtoj, ej, thirrjen tėnde qė si
rrebesh malesh vėrshon, them:
heroizmi i Kosovės rend
nėpėr kohėrat e gjėmon! Mė
1997, nė 70-vjetorin e vdekjes sė saj, Instituti i Historisė sė Kosovės, nė
Prishtinė, organizoi Sesionin Shkencor
me titull; Shotė Galica- Heroinė e
Kombit, ku u lexuan shtatėmbėdhjetė kumtesa, tė cilat, nė vitin 2003
edhe u botuan nė njė vėllim tė veēantė. Por, edhe sot e kėsaj dite, urimi mė
i dashur qė u bėhet vajzave kosovare ėshtė
tu thuash U BĖFSH SI SHOTĖ
GALICA! Me
vendimin e Kėshillit Bashkiak tė Qytetit tė Fushė- Krujės, nr. 53, datė 24
nėntor 2004, me rastin e 40- vjetorit tė kremtės sė shkollės sė mesme tė
pėrgjithshme SHOTĖ GALICA nė Fushė- Krujė, Qerime Halil Radisheva- Shotė
Galica, HEROINĖ E POPULLIT SHPALLET QYTETARE NDERI
Sėrish nė shėrbim tė atdheut Mirėpo, nuk shkoi gjatė dhe pėrsėri
pėr Abdylin filluan vizitat nga ana
e pushtetmbajtėsve. Mė 1981 e kontrolluan dhe e bastisen. Ndėrsa mė 19 shtator
1984 e arrestojnė dhe e burgosin nė Pejė. Aty e maltretojnė aq rėndė, ia
prishin njėrin sy, sa nuk e ndal as Klinika e Prishtinės, por e dėrgojnė nė
Zagreb. Mė vonė pasoi diferencimi
ideopolitik dhe e dėrguan nė pension tė parakohshėm, duke e bezdisur
herė pas here polica... Njė kohė
e kaloi edhe nė Tiranė. As atje nuk qėndroi duarkryq. Jo, jo, ai kudo qė
shkonte krijonte dhe punonte nė shėrbim tė kombit e tė atdheut. Mjafton tė
kujtohet veprimtaria e tij nė faqet e revistės periodike Diaspora
shqiptare, ku ishte edhe anėtar nderi. Nė ēdo numėr tė saj lė gjurmė pena e
tij e mprehtė dhe gjithherė skalit njė emėr jetik- KOSOVĖN... Pėr
disa vjet rresht pėrsėri sikur u desh tė heshtej. Varri i Azem Galicės nė
Galicė mbeti pa shenjė pa dokė, siē thotė populli. Vinin vizitorė nga tė gjitha
anėt e Kosovės dhe secili ishte i gatshėm tė hapte qesėn pėr rregullimin e
varrit. Edhe kolektivi i shkollės fillore nė Prekaz, qė e mbante emrin e
kėtij trimi, pėr ēdo vit sillnin kurora mbi varrin e tij tė parregulluar. Betimi i Adem Jasharit Lėvizjet e mėdha Demokratike tė shqiptarėve bėnė ndryshime
kudo nė Kosovė dhe nė Shqipėri. Edhe nė fshatin Galicė u hetuan kėto
ndryshime. Mė 13.V.1990, te Lisat e
Vorreve, nė Galicė, u mbajt takim dhe u mor
vendim, qė me mjete vetanake, tė rregullohej obelisku i Azem Bejtė
Galicės. Dhe, kjo punė u bė shpejt e me vullnet. Mė 25 korrik 1990 Galica kishte
festė. Po
mbahej njė Tubim i Madh Popullor, asi ēfarė i
organizonte Azemi sa ishte gjallė. Qė nė orėt e hershme tė mėngjesit nga tė
katėr anėt kolonat me krushq me flamuj nė ballė po
marshonin drejt Galicės. Mbi 30.000 mijė qytetarė erdhėn nė Galicėn
kreshnike. Aty ishte edhe komandanti legjendar Adem Jashari, i cili edhe u
betua qė ta ndiqte rrugėn e tij lavdiplote ... Galicasit tė gjithė tok: burra,
gra pleq, fėmijė, atė natė skishin fjetur fare. Nė fshatin e tyre po vinte e
tėrė Kosova. Te obelisku i mbuluar me flamurin kombėtar e sollėn plakun 111-vjeēar, Rushit
Godenin. Njė copė herė e shikoi fotografinė e Azemit dhe duke e lėmuar
ngadalė pyeti: -Ai āsht ky Azemi, apo mbājnė sytė?! -Azemi ėshtė, Azemi - i
thanė tė pranishmit. - Ai afrohet dhe e
puth duke i thėnė: AZEM, A TKAM THANĖ SE NJI DITĖ DO TĖ TAKOHEMI? FOL HE BURRĖ! - dhe i rrodhėn lotėt faqeve. Tė gjithė u
mallėngjyen dhe shumėkujt i dolėn lotėt. Ia sollėn
njė karrigė dhe e lutėn ti thotė dy-tri fjalė pėr Azemin. Kur
u ul tha: Azem galica a kānė trim i
madh. AI
ISHTE i DREJTĖ DHE i PASTĖR. KUR DOLĖM MALEVE NA THA: NE
QĖ DOLĖM NĖ MAL Mā SKEMI GRA, VLLAZEN E AS FMIJĖ, NE E KEMI VETĖM ATDHEUN,
PĖR LIRINĖ E TCILIT LUFTOJMĖ. eDHE ATĖHERĖ, SIKURSE EDHE SOT NUK i
BāMĖ ASKUJT ASGJā, POR LUFTUEM PĖR TĖ DREJTAT TONA QĖ NA i MORI HASMI. HASMI
YNĖ āSHT SERBIA... Kur u krye ceremonia e
zbulimit tė obeliskut u kthyen te bina e zbukuruar
me ēilima e flamuj komėtar, nė ballė tė sė cilės qėndronte portreti i Azem
Bejtė Galicės. U pėrshėndetėn mysafirėt, u evokuan kujtime nga njerėz tė
ndryshėm, u lexuan dhe u recituan vjersha, u kėnduan kėngė e u hodhėn valle.
Referati kryesor:Azem Bejtė Galica - kryekomandant i Lėvizjes Kaēakeu lexua nga
autori i kėtyre rreshtave (Bedri Tahiri). Foli edhe Abdyl Krasniqi, i cili as
nuk donte tė dėgjote se ēthoshte policia serbe, e cila me
forca tė shumta e me tanke e autoblinda
na kishin rrethuar nga tė katėr anėt. Edhe pse ndėrhyri policia serbe, ēdo
gjė kaloi pėr mrekulli dhe, sėrish, pasi drekuam e pushuam, nė atė vapė tė
madhe, vazhduam programin artistik... Eshtrat nuk i nxora unė, ata i nxori dheu, i nxori koha... Atė ditė tė shėnuar pėr
mbarė Drenicėn dhe shqiptarinė, nė tubimin e madh popullor, nė tė cilin morėn
pjesė mijėra e mijėra qytetarė nga tė gjitha trojet shqiptare, Abdyl
Krasniqi, si gjithmonė, pati rol tė veēantė. Ai, tashmė, duke qenė i angazhuar edhe nė Frontin e rezistencės,
kishte ndarė mendje qė nė foltore tė shpalos ecurinė e nxjerrjes sė eshtrave
tė kryetrimit Azem Galica dhe tė lexojė vargje tė zjarrta atdhetare qė tė
ngjethnin mishtė e tė bėnin tė
hidheshe para topit pėr mbrojtjen e atdheut. Atij, pasi bėri zbulimin e
obeliskut, bashkė me bashkėkohanikun e kapedanit, plakun Rushit Godeni dhe
bijėn e vetme tė tij, Azeminen, iu dha fjala. Dhe, derisa po lexonte,
erdhėn forca tė shumta policore serbe pėr ta ndėrprerė tubimin. Por, kot. Ai
nuk ndalej fare. Nga ai fjalim po shkėpusim disa pjesė: Nė emėr tė
drejtėsisė, Nga
shpellė e hapur Pėr
ēėshtje tė lirisė, Nga
Kosovė e pėrgjakur! Vėllezėr
dhe motra; Nga
gjaku, nga dheu, nga toka! Tė
gjithė atyre nga votra, Atyre
me sy e vesh shqiponja! Nga
shpella nė shpellė, Nga
shpella pėr Kėshtjellė. Nga
Kėshtjella pėr jetėn! Nga
jeta pėr tė vėrtetėn! Nga
skėterra, Nga njė terr i zi, Jo vetėm dramė, Por edhe tragjedi. SHPELLA Thellėsia e shpellės Matet edhe me
vite! Matet edhe me
metra! Terr- pa rreze drite! Metra apo vite? Vite apo metra? Edhe metra, edhe vite, Edhe vite, edhe metra! Qė kur kjo? Qė kur u nda trolli, Qė kur u vra liria, Qė kur nė copa, u nda
Shqipėria! ...Pas shumė kohe tė Kosovės sė martirizuar, tani shpellė,
eshtrat e Azem Galicės nga shpella, nuk i nxora unė! Ata i nxori: Dheu-toka!
Dhe unė biri i kėtij trualli mė detyroi koha, vitet, shpella. Zbrita natė
pikė tė legjendės dhe Erės sė kreshnikėve, nė errėsirėn e thellė tė shpellės,
me dritėn e pishės. Zbrita thellė nė shpellė, pa
dritė, pa diell! Era akull, acar, cingėrimė, ulėrimė,
bubullimė, thellėsia stėrr, heroizėm i pėrgjakur, edhe sot i
hapur mė tha: Zbrit nė shpellė, Restauro Kėshtjellėn! Vargjet dhe veprat
rrjedhin si Liria, nė zemrat e heronjve tė tokės sonė arbėrore!... Sa
rritej shpella, Aq rriteshim edhe ne Por, ne rriteshim: Nga terri, shkretėtirė, Pa asgjė tė bukur, Pa asgjė tė mirė! Shpellė e mbyllur, Gropė e pėrgjakur! Popull i mbytur, Shpella- varr i hapur. Dramat,
ekseset, mbresat, mė shoqėruan gjatė tėrė jetės. Shpella rigonte, derdhte
lot, rridhte edhe gjak. Supet mĒu pėrgjaken, si vetė historia jonė. Falė
historisė, mblodha nektar lulesh si bletė, si vetė Liria. Vargjet rrjedhshėm
lindėn si gurrė burimi nga toka, nga terri, nga dheu, nga skėterra, nga
gropa, nga shpella, nga votra! Gjak
i freskėt qė derdhej, Gurrė
gjaku vėrehej Nė
fundin e shpellės tubohej Pėr
fundin e saj punohej! Azem
Galica...me popull 73 vite, 73 metra nė varr, nė shpellė, dhe unė si fėmijė
qė isha, u bėra shigjetė dhe vrava nė zemėr mitin epokė. Unė, si krijesė
Dradane qė Kosovės tia sjell Azem Galicėn, pas shumė metrash thellėsie, pas
shumė vitesh robėrie, rashė nė fundin e shpellės. Arrita atėherė kur dyshoja
se humba ēdo lidhje me tokėn, me dheun, dhe aty diku nė shpellė takova
Azemin, nipin e Skėnderbeut... Azem
Galicėn e gjeta nė fundin e shpellės pėrzier me dhe. Dhe kombin. Ai u ngrit
dhe u ul si dikur. Pata fatin ta takoj, ta shoh, ta prek, ta pyes. U gėzova
shumė. U binda se vėrtet isha i vdekur, sepse isha nė njė botė tjetėr. Mendoja se Azemi
dikur ishte vrarė, tani vėrtet e kisha afėr tė gjallė. Fjalėt e Tij ishin si
ato nė botėn reale. U fol pėr Flamur, pėr Kosovėn, pėr trojet tjera
shqiptare, pėr Shqipėrinė. Pastaj mė pyeti pėr Drenicėn, pėr Kullėn, pėr
Qyqavicėn...Nė rrudhat e tij tė ballit lexova e ēnuk lexova! Rreshti i
fundit qė lexoja ishte: Jo larg, fitohet Liria! Edhe unė iu drejtova: Ah,
Azem ēka tė ka gjetur! Ma ktheu:Jo, jo! Pėr tė lindur- lypset vdekur! Edhe
unė nė shpellė jo pak u kacafyta fyt pėr fyt, sy mė sy, ballė pėr ballė me
gjarprin, me ēelėsin, me jetėn, me vdekjen. Isha i vetėdijshėm pėr misionin
historik e krenar, edhe pse kisha gjarprin pėrballė. Me shpellėn, me terrin,
me gjarprin u kacafyta, por me siguri
mitin dhe frikėn i mbyta!...por edhe unė keq e pėsova! Pėrjetova
vėrtet dy botė. Me tmerr i kalova. Si individ gjithēka humba: familje e
vendlindje, tani pres edhe plumba! Sepse si tepėr jetova! Mė helmoi gjarpri!
Mė helmoi kobra! Mė vrau Serbia, por edhe miku e tradhtia! Atė
ditė (22 maj 1971) kur me Azemin dola nga thellėsia e tokės dola, njė zė
shpėrtheu nga dheu, nga toka. Njė zė i thekshėm jehoi, bubulloi e shtoi:
Legjendė e Kosovės martire! Tokė, kjo- Dardane kreshnike!...
...dhe Prite o diell Azem
Galicėn! Azemi rron me
Qyqavicėn Drenica
si Drenica! Deri nė fitore Kulla e Saj ėshtė Qyqavica! Nėpėr gjyqet dhe burgjet serbe... Seancat e shumta gjyqėsore, torturat psiko- fizike nėpėr
dhomat e hetuesive dhe vuajtjet e gjata nė birucat e errėta tė burgjeve tė
ndryshme serbosllave paraqesin kaptinė tė veēantė nė jetėn e atdhetarit Abdyl
Krasniqi. Ai, qė nga momenti i nxjerrjes sė eshtrave tė Azem Galicės (22 maj
1971) e deri mė 24 maj 1979, ėshtė i larguar nga puna dhe ka rėnė nė 19
seanca gjyqėsore... Krasniqi si njeri i dyshimtė qė prej vitit 1971 deri mė
1996, ėshtė dėnuar mbi dhjetė herė nga shtatė ditė e deri me pesė vjet burg-
shkruan Mujė BUĒPAPAJ nė Rilindja demokratike tė Tiranės, tė datės 5. 12.
1996, nė artikullin e gjatė me titull Njeriu qė zhvarrosi mitin. Ky autor
mė poshtė konstaton:Krasniqi, ky njeri tek i cili janė harmonizuar pedagogu
i historisė, luftėtari kryengritės, pajtimtari i gjaqeve nė Kosovė dhe poeti
kushtrimuar, ėshtė pėrsėri optimist pėr ēėshtjen e Kosovės. Vėrtet, mė 21 shtator 1971, vetėm katėr muaj pas
rivarrosjes sė eshtrave tė kryetrimit nė vendlindjen e tij, nė Galicė,
mėsuesi i historisė, Abdyl Krasniqi, largohet nga puna. Dhe, kjo odisejadė
vazhdoi deri mė 24 maj tė vitit 1979, kur u shpall i pafajshėm dhe iu lejua
qė sėrish ta marrė ditarin dhe tiu edukojė filizat e rinj... Jeta mė e rėndė se
vdekja! Mė
1984, pa ndonjė dėshmi, e arrestojnė dhe e dėnojnė nė Gjykatėn e Qarkut tė
Pejės me pesė vjet burg, me pretekst se ka marrė pjesė nė formimin e njė
partie ilegale, kurse pas lirimit pėr tu mbrojtur nė liri, i ėshtė kufizuar
lėvizja dhe ka ngelur i papunė. Para trupit gjykues, tė cilin do ta kryesojė Dushan
Miēanoviq, fillon gjykimi i tė akuzuarit Abdyl Krasniqi, punėtor shumėvjeēar
i arsimit nga Drenoci i Malishevės. Ky akuzohet pėr vepėr penale tė bashkimit
e sanksionuar me nenin 136, paragrafi lidhur me nenin 116 tė LPJ-sė. Edhe ky
pra ėshtė njė proces nė vazhdėn e proceseve tė montuara e tė porositura nga pushteti pushtues
serb,- ėshtė shprehur ato ditė pėr gazetėn Bujku, mbrojtėsi i tij, avokati
Adem Bajri. Tashmė, si i burgosur politik, i maltretuar dhe i sėmurė,
pėrcillej hap pas hapi. Bashkė me tė vuante edhe familja e tij e traumatizuar.
Edhe vetė kishte pėsuar mjaft nga shėndeti, i ishte dėmtuar tė pamurit dhe tė
dėgjuarit...Pėr kėtė dėshmojnė dokumentet e shumta mjekėsore tė lėshuara nga
klinikat dhe ordinancat e ndryshme brenda dhe jashtė vendit. - Po,
se kam hallin tim gjithaq, thotė ai atėbotė, se fundja unė timen e kam
kryer. Brengė i kam fėmijėt, familjen qė mė ėshtė shpėrndarė e traumatizuar.
Dy djem mbajnė burgun (3 pėrkatėsisht 4 vjet) pėr shkaqe politike nė Shkup,
dy tė tjerė kanė ikur nė perėndim, dy fėmijė nga pasojat e bastisjeve dhe tė
shqetėsimeve gati tė pėrditshme tė milicisė serbe janė sėmurė...Unė vetė nga
spitali i Gjakovės (tė parėn herė kam
qėndruar prej 21. XI- 24. XII. 1994 dhe sė dyti prej 22. I- 3. II. 1995) dhe
ai i Prishtinės (prej 10. X.- 3. XI, 1995) jam liruar me diagnozė tė rėndė
shėndetėsore...(Drama nė ankthin e dhunės- artikull i Q. A. nė BUJKU i
datės 29. III. 1996). Bastisjet dhe pėrndjekjet e kėsaj familjeje nuk kishin tė
sosur. Kėshtu vetėm brenda muajit
tetor tė vitit 1995 pati tetė bastisje nė shtėpinė e arsimtarit veteran,
gjatė tė cilave u demoluan tė gjitha orenditė duke u kėrkuar armė dhe djalin i tij, Fitimi,-
shkruan nė njė raport tė KMDNJ-sė, dega nė Malishevė. Ato ditė ishte
kidnapuar edhe vajza e tij, Servetja, studente e rregullt e Fakultetit tė
Bujqėsisė nė Prishtinė dhe pėr njė kohė tė gjatė qe mbajtur nė Burgun e
Smrekonicės, pa ditur gjė pėr fatin e saj. Pėr
arrestimin dhe burgosjen e tij me tre tė bijtė: Atomin, Betimin dhe Fitimin,
mė 14 prill 1994, pastaj maltretimit tė djalit tė vogėl, Kushtrimit nė klasėn
e tetė, mė sė miri flet deklarata e vetė Abdylit, nė tė cilėn nxirrte
konstatimet: Jeta mė e rėndė se
vdekja! dhe Mė mirė fund i
tmerrshėm se sa tmerr i pėrhershėm!. Nga ilegalja nė
frontet e luftės Dhe, tė gjitha kėto; sėmundja qė po e rėndonte pėr herė e
mė shumė, bastisjet e pėrditshme, maltretimet dhe torturat psiko- fizike,
traumat e familjes, izolimi nga frikacakėt shqipfolės, sidomos gjurmimi i
punės sė tij ilegale, e detyruan qė njė ditė tė kalojė matanė kufirit tė
mallkuar ndarės, nė tokėn mėmė, pėr ta marrė veten dhe pėr tu shėruar nė
spitalin e Tiranės...Kjo, ishte vetėm
njėra faqe e medaljes. Nė fakt, ai kaloi andej me detyra e misin tė
caktuar, kaloi qė ta ndihmonte Lėvizjen, gjegjėsisht luftėn... Nė prill tė vitit 1996, i bėri njė vizitė edhe varrit tė
Shotė Galica, nė Fushė-Krujė dhe, i dėshpėruar me gjendjen e tij tė
mjerueshme e nė bashkėpunim me Lidhjen Studentore Dardania themeluan
Kėshillin pėr Riparimin e varrit tė Heroinės sė Popullit- Shotė Galica,
kryetar nderi i tė cilit u zgjodh Abdyl Krasniqi. Mehmet
Kajtazi, nė reportazhin Drejtėsia- Shqipėria, tė botuar
nė Bujku tė datės 20 qershor 1996, nxjerr kėtė pėrfundim:Do tė vijė njė ditė kur
nga toka e lirė, ku ėshtė strehuar pėrkohėsisht Abdyli, do tė lind edhe njė
poemė pėr shpellėn...do tė vijė njė ditė kur pėr arsimtarin e historisė dhe
poetin Abdyl do tė shkruhen balada...do tė flitet nė ato balada se si i kaloi
nėntė orė nė thellėsi tė tokės , e do ti kalonte edhe nėntėdhjetė orė tė
tjera. Njeriu qė pandehte se nuk e ka gjetur gishtin e vogėl tė Azemit...kur
mjeku tha pėr tė dytėn herė se nuk i mungon asnjė pjesė e skeletit Trimit ai
edhe njėherė i priu kėngės: O, prite, prite Azem Galicėn...! E nė baladė ka
hyrė edhe sot poeti: nga libri i tij Shpella po i nxjerrim vetė dy vargje: Arma
jonė ėshtė DREJTĖSIA, Poshtė
tirani, rroftė SHQIPĖRIA! Nė
Tiranė qėndroi njė kohė tė gjatė dhe gjithmonė nė shėrbim tė kombit e
atdheut. Gjatė muajve qershor, korrik, gusht, shtator, tetor 1998, bėmė njė
aktivitet dhe njė ndihmė tė konsiderueshme pėr UĒK-nė. I bėmė njė kėrkesė me
shkrim Qeverisė sė Shqipėrisė, pėr hapjen e Zyrės sė UĒK-sė nė Tiranė, pėr
hapjen e Radios Kosova e Lirė, pėr dhėnien e armėve nga shteti shqiptar,
pėr hapjen e Fondacionit Jusuf Gėrvalla, si Fondacion pėr tė ndihmuar
Kosovėn, luftėn e saj ēlirimtare me armė etj... shkruan
Faridin Tafallari nė librin ZOT TĖ KĖSAJ TOKE JEMI NE, Prizren, 2003, f.24,
pėr tė vazhduar: Baca Abdyl ishte vetė ai qė bėnte punė dhe aktivitete pėr
UĒK-nė, por edhe djemtė e tij ishin tė angazhuar si Atomi, Selimi, Halimi,
Fitimi, Shqipja. Djemtė e tij sa vinin nė Shqipėri e sa hynin nė Kosovė,
tamam si shqiponjat, qė fluturojnė mbi male. Ata i mbanin lidhjet
drejtpėrsėdrejti Kosovė- Shqipėri. Ai nuk qėndronte vetėm
nė Tiranė. Jo, jo, lėvizte gjithandej ku ushtronin e pėrgatiteshin
luftėtarėt e lirisė. Ditė tė tėra i kalonte edhe hotel DRENICA tė Durrėsit,
pronarė tė tė cilit ishin vėllezėrit atdhetarė Kapiti, djemtė e trimit sypatrembur
dhe luftėtarit tė Shaban Palluzhės, Sadri Kapitit. Shtabi i UĒK-sė nė Durrės priste e pėrcillte rekrutet e
ardhur nga perėndimi. Me bac Abdylin jemi buzė detit nė Durrės, pranė qendrės
sė luftėtarėve nė restorant Drenica dhe bisedojmė tė gėzuar se kėsaj here
po fiton Kosova. Kėtė e shihnim nė gatishmėrinė e atyre tė rinjve e tė rejave
qė shkonin pėr ta shpėtuar Kosovėn me vullnet e duke kėnduar: Do tė ecim dorė pėr dore, Do
tluftojmė deri nfitore... Mjaft me interes ishte edhe letra e Abdyl Krasniqit
dėrguar kryetarit tė Partisė Republikane, z. Sabri Godo, mė 21. 6. 1998, tė
cilėn e pėrmbyll me vargjet e fuqishme: Me respekt dhe plot nderime; Nga Dheu, nga Toka Nga Shpella! Nga Kosova! Nga Sketerra! Nga Troja Nga Galica e
Vlora! Nga Shqipėria! Nga Trojet tona! Kėrcėnime dhe atentate nė Abdyl
Krasniqin Dhe, strumbullar i gjithė kėtyre aktiviteteve ishte Abdyl
Krasniqi. Pra, ai, atje, si pėrherė, ishte angazhuar me mish e me shpirt nė
shėrbim tė kombit e tė atdheut. Mu pėr kėtė edhe ishte bėrė halė nė sy e
dorės sė zgjatur antikombėtare dhe pėsoi dy-tri atentate. Sulm me breshėri automatike mbi Abdyl Krasniqin. Dy
ditė mė parė nė njė nga lokalet e
kryqėzimit mes rrugės Myslim Shyri dhe Muhamet Gjollesha tė Tiranės ėshtė sulmuar
nga njė makinė qė ka kaluar me shpejtėsi veprimtari dhe shkrimtari kosovar
Krasniqi. Menjėherė mbas ngjarjes nė lokal kanė shkuar forca tė shumta tė
policisė dhe kanė filluar ndjekjen e autorėve- shkruan
gazeta e Tiranės, Rilindja e datės 10. 7. 1998. Puna e tij atdhetare pengohej edhe nė forma tė tjera, mė
perfide e mė tė sofistikuara. Kėshtu, Shtypshkronja Koha jonė e Tiranės, me
pronar z. Enver Bytyēi, ia kishte dėmtuar gjithė tirazhin tė librit Ėshtė e
jona Dardania, tė cilin paskėtaj vetė e kishte djegur dhe hedhur nė lumin
Lana... NGA KOSOVA, ME KOSOVĖN, PĖR KOSOVĖN Lidhjet e tij tė
drejtpėrdrejta me UĒK-n, e bėnin njė personalitet tė veēantė, fjala e tė
cilit peshonte rėndė. Madje ai ishte i lidhur me Partinė e Luftės edhe mė herėt.
Ta zėmė, qė nė vitin 1997, kishte hartuat tekstin me titullin profetik: NGA
KOSOVA, ME KOSOVĖN...PĖR KOSOVĖN!, tė cilin e pėrpunoi dhe e bloi gjatė e
gjatė, derisa e finalizoi nė orėt e vona tė pasmesnatės dhe, njė ditė tė
ftohtė janari, kur acari dhe bora kishin zėnė shtigjet, pėrmes njeriut tė besuar, z. Qerim Halili
nga Tėrdefci i Drenicės, e pėrcolli kėtej kufirit, i cili kumboi si zė
kushtrimi nė gjithė Kosovėn: QYTETARĖ TĖ KOSOVĖS! Nė vėshtrim tė gjendjes sė
stacionuar shtypėse dhe mbytėse nė Kosovė, kur dhuna e terrori i regjimit
shoven serb mbi popullin e pushtuar shqiptar vazhdon me pėrmasa shqetėsuese,
duke shkelur tė gjitha tė drejtat: qytetare, njerėzore e kombėtare, tė njė
populli, qė kėrkon tė kėtė tė drejta dhe barazi si ēdo popull tjetėr dhe se
nga kjo bazė me plot tė drejtė morale- politike, juridike- historike- zėri i
arsyes Popull- lėshon: THIRRJE Nga thirrja qe del: ftohen tė
gjitha forcat politike nė Kosovė, tė jenė serioze dhe unike nė shėrbim tė
kohės dhe kombit nė pėrgjithėsi, nė kuadėr tė pėrcaktimit, qėndrimit,
vullnetit, vendimit dhe fjalės sė popullit. Ftohen
tė gjithė qytetarėt e tė gjitha instancave, pa marrė parasysh pėrkatėsitė e
tyre partiake: Ti bashkohen kėrkesave tė drejta nga thirrja qė del prek
gjirit tė popullit dhe botės studentore! Pa
vonesė tė fillohet me protesta nė vende publike, nė tubime tė pėrditshme nė
fshatra e qytete tė Kosovės! Protestat tė vazhdohen deri nė plotėsimin e tė
drejtave qytetare, njerėzore e kombėtare. Kėrkesat nė protesta kėrkohen tė
jenė paqėsore, duke marrė pjesė qytetarėt e ēdo moshe, profesioni a gjinie! Kjo
thirrje pa vonesė tė futet nė jetė- tė lėviz duke u shpėrndarė nė ēdo qosh tė
atdheut pėr tė filluar protestat e pėrgjithshme popullore nga qytetarė: nga
nxėnėsit dhe mėsuesit e tyre tė shkollave fillore, tė mesme dhe rinia
studentore, deh tė gjithė ata punėtorė tė larguar dhunshėm nga institucionet
dhe vendet e tyre tė punės! Nė
ballė tė protestave tė jenė: Fabrikat e ditės- shkollat me kėrkesat pėr
arsimin dhe objektet tona shkollore, punėsim, lėvizjen e lirė, ndėrprerjen e
dhunės, pėrjetėsimin dhe aplikimin e institucioneve dhe Qeverisė sė
Republikės sė Kosovės. Protestuesit tė mos pėrqendrohen vetėm nė njė pikė apo
vend! Protestuesit secili aty nė rrethin e vet ku graviton. Protestat nuk do
tė shtypen, injorohen apo dėnohen nga regjimi shoven serb, apo ekstrem
tjetėr, sepse ato bėhen tė qeta dhe me njė kulturė tė lartė politike e
qytetare- nė nivelet e botės bashkėkohore, nė raport tė drejtė, tė sė drejtės
pėr protesta. Megjithatė, lypset kujdes nė mėnyrė qė tė shmangen
provokacionet e mundshme tė regjimit serbosllav. Kėshtu kėrkon momenti dhe
situata e rėndė prezente. Bota pėrparimtare- liridashėse, do ti pranojė
kėrkesat e njė bote tė shtypur shqiptare si kėrkesa tė drejta tė kohės dhe
popullit, plotėsimi i tė cilave do tė realizohet nė kuadėr tė kėrkesave tė
drejta mbi protesta nė rrugė paqėsore. Ndaj, aktualisht, protestat janė edhe
tė domosdoshme! ...dhe
se padyshim: Zoti i gjithėsisė, Ndihmon
nė emėr tė drejtėsisė! Zėri i
Arsyes KOSOVA Kjo thirrje nuk mund tė
karakterizohet Si
thirrje anonime, ngase ėshtė Kosova. Zėri i
arsyes popull: nga dheu, nga toka! Kosovė, 1997 Strumbullari
i veprimtarive atdhetare nė Tiranė Kur
jemi tė aktiviteti i tij nė Tiranė rreth sigurimit tė armatimit dhe pajisjeve
tė tjera luftarake, patjetėr duhet spikatur edhe kėtė: Dokument Qeverisė sė
Republikės sė Shqipėrisė Lėnda:
Kėrkesė Sipas kėrkesės sė bėrė
gjatė takimeve nė bisedat e bėra me pėrfaqėsues tė Republikės sė Shqipėrisė
pėr furnizimin me armė: Armatės Popullore (UĒK-sė) dhe ēėshtje tė tjera tė
rėndėsishme e me peshė dhe tejet sekrete nė kuadėr tė ardhmėrisė pėr
Pavarėsinė e Kosovės. Nė
pėrpjekjet serioze tė grupit prej tre anėtarėsh pėr bisedime falėnderojmė nga
zemra pėrfaqėsuesit e kėtyre
bisedimeve pėr mirėkuptimin e shtetit amė pėr gatishmėrinė pėr ndihmat
vėllazėrore. Nė
kėto bisedime tejet tė rėndėsishme, tė sigurta dhe shumė sekrete, pėr
gjithēka qė na shqetėson, pėr sakrificat sublime qė bėn populli i Kosovės, me
nė krye Ushtrinė Ēlirimtare tė Kosovės, duke biseduar hapur dhe sinqerisht,
nė kuptim vėllazėror me pėrfaqėsuesit e shtetit amė, ku do tė pėrcaktohen
rrugėt dhe forma e organizimit pėr miratimin e kėrkesave tė paraqitura. Tiranė,
11. 07. 1998
Me respekt!
Abdyl Krasniqi,
Faridin Tafallari,
Selam Elmazi Aktiviteti i kėtij veprimtari me bashkėpunėtorė po jepte
rezultate tė kėnaqshme. Kėshtu, mė 8. 08. 1998, nė Tiranė u hap Fondacioni Jusuf Gėrvalla, ndėrkaq,
mė 26. 08. 1998 lejohet hapja e Zyre sė UĒK-sė nė Tiranė. Azem Galica
u bė UĒK! Por,
ngjarjet morėn rrokullimė. Hija
e Azem Galicės lėshoi rrėnjė tė thella nė tokėn e lashtė dardane.
Mėsuesi Shaban Jashari u mėsonte nxėnėsve pėr trimėritė e Azem Galicės. Mė mirė se tė tjerėt amanetin
e tij e kuptuan tė bijtė, Hamza e Ademi, tė cilėt njė ditė u bėnė edhe vetė
histori. Komandanti legjendar i Ushtrisė Ēlirimtare tė Kosovės, Adem Jashari,
nė tubimin e madh tė mbajtur nė Galicė, mė 25 korrik 1990, qe betuar se do ta
vazhdojė rrugėn e Tij, rrugėn e madhe drejt lirisė! Fjala e kryetrimit nuk mbeti peng, ajo e bė
realitet. Azem Galica u bė UĒK-e, e UĒK-ja u bė Azem Galicė! Para obeliskut tė tij nė Galicė dhanė
betimin shumica e komandantėve dhe luftėtarėve tė lirisė. Njė ditė tė bukur, tė javės sė parė
tė prillit 1998, nipėrit e tij, u mblodhėn aty dhe u pėrbetuan: LIRI A
VDEKJE! Njėsiti i tyre suksesshėm veproi nė kuadėr tė Bataloinit III tė
Brigadės 114 AZEM GALICA, gjegjėsisht FEHMI LLADROVCI. Barbaria serbe hyri edhe nė shkrepat e
Arbėrisė sė Vogėl. Dogji e shkatėrroi ēdo gjė. Edhe obeliskun e Azem Galicės
e bėri copė-copė...Ashtu veproi edhe me bustin e tij para
shkollave...Cerberėt karpatianė edhe nė mermer ia patėn frikėn. Dhe, njė ditė agoi ditė e bardhė! Azem Galicės sikur i buzėqeshte mustaku... Por,
kot, Abdyl Krasniqi ishte uragan shpėrthyes qė nuk pengohej dot. Ato ditė ai
qėndronte nė Tiranė. As atje nuk rrinte duarkryq. Pėrkundrazi, vepronte hiē
pa u ndalur. Pena e tij i ngriste lapidar Ushtrisė Ēlirimtare tė Kosovės, e
cila kishte zėnė rrugė tė mbarė. Ndaj trojeve tė sakatosura stėrgjyshore
ndjente obligim tė domosdoshėm, andaj thotė: Pėrgjigje kėrkohet patjetėr Ose me zjarr ose me letėr! Kėshtu,
edhe poemėn Nga bubullimė..., tė
botuar nė revistėn nr. 3 Diaspora shqiptare, e pėrmbyll me vargjet
kuptimplota: UĒK-ja tė forcohet Mjaft Evropa me Sėrbinė! Erdhi koha tė fitohet! Pėr Lirinė! Me UĒK-nė! Pra,
Abdyl Krasniqi ishte nismėtar i Ushtrisė Ēlirimtare tė Kosovės. Ishte njeri i
Ilegales. Ishte ndėr themeltarėt e Partisė sė Luftės. Ishte bashkė me Azem
Sylėn, Ali Ahmetin, Afrim Zhitinė, Fadil Vatėn, Bardhyl Mahmutin, Xheladin
Gashin, Ahmet Haxhinė, Ruzhdi Saramatin...Madje e udhėhoqi edhe Konferencėn,
e cila u mbajt nė Divjakė dhe mori vendim pėr njė rezistencė aktive! Punėn e
Konferncės e udhėhoqėn: Ali Ahmeti, Abdyl Krasniqi, Fadil Vata- shkruan Riza
Greiēevci nė faqen 63 tė librit Xha Neza nė udhėkryqet e ilegales. Heroi
i kėsaj vepre, Xha Neza (Nezir Zogaj nga Divjaka) kujton momente nga takimi
me atdhetarin Abdyl Krasniqi, i cili kishte bėrė udhėtime tė shumta anekėnd
Kosovės dhe Maqedonisė. I kujtohet edhe hera e fundit kur kishte dalė nga
shtėpia e tij dhe kishte vajtur nė Tiranė pėr tu pėrkujdesur pėr blerjen e armatimit
pėr luftėtarėt e lirisė. Dhe,
nuk e kishte edhe shumė tė vėshtirė! Pas e ndiqnin edhe 17 fėmijėt e tij. Qė tė gjithė,
kush andej, kush kėndej, e ndihmonin ēėshtjen kombėtare. Krahas vajzės sė
madhe, Xhevės, me pamje engjėllore e me zemėr sa
bjeshka, nė mbrojtje tė nderit kombėtar ishin vėnė me armė nė dorė, edhe
Atomi, edhe Selimi, edhe Halimi, edhe Kushtrimi, edhe Shpata, edhe Shkodra,
edhe... -Baba Dyl, mbahu, se liria
e Kosovės ėshtė nė prag! -i thoshin ata, sa herė e
merrnin nė telefon nga anė tė ndryshme tė Trojeve Etnike. Gjatė
luftės sė lavdishme tė UĒK-sė gjaku i tij u shndėrrua nė lulėkuqe lirie. Mbi
dhjetė pushkė ia fali atdheut tė sakatosur nga barbaria serbosllave. Lirsisė
ia fali edhe mė tė dashurėn e shpirtit, vajzėn e madhe, heroinė Xhevėn. PROFESORESHA E PADISIPLINUAR ...Profesoresha
e gjuhės dhe letėrsisė shqipe, Xhevė Krasniqi, nuk po ecėn nė vijė tė mbarė.
Edhe i ati, mėsuesi i historisė, Abdyl Krasniqi, ėshtė element turbullues. Ai
i pat nxjerr eshtrat e Azem Galicės nga thellėsia e shpellės dhe qe dėnuar
disa herė. E tillė ėshtė edhe e bija, andaj ska mė vend nė gjimnazin Luigj Gurakuqi tė Kijevės... -
shkruante nė gazetėn, qė Fehmi Lladrovci e lexonte prapa grilash. -Tė
lumtė, mori luaneshė! bėri me vete, duke u ngritur nė kėmbė si rrufeja.
Zemra iu bė mal me dėborė, sa nuk ia dinte fare mynxyrave tė qelive tė mykta. Fėmijėria dhe shkollimi Xhevė
Krasniqi u lind mė 1 qershor tė vitit 1955, nė Drenoc tė Malishevės. Rridhte nga
njė familje me tradita tė hershme atdhetare. Aty shqiptarizmi moti kishte
lėshuar rrėnjė. Atdhedashuria mbėltohej dhe ushqehej me qumėsht ambrozi. I
ati, qė nė fėmijėri, ia mėsoi shtigjet plot zigzage tė jetės hileqare. Ajo
rrugė nuk ishte e shtruar me lule
dafinash, por me ferra kaēe. Ishte e hidhur pelinė, veēse ėmbėlsohej duke e
ujitur me gjak lirie, e kishte kėshilluar ai, sa e sa herė. Mėsimet
e para i mori nė vendlindje. Zgjuarsia dhe kureshtja e saj binin ndesh me moshėn qė kishte dhe
la pa mend tė gjithė mėsuesit.
Kur mbaroi tetėvjeēaren, nė vitin shkollor 1970-71, i vėllai i saj, Selajdini
ishte nė klasėn e VII, andaj iu dashtė ta pres pėr njė vit. Gjatė pushimit njėvjeēar vajza
e zellshme dhe e etshme pėr dije nuk e kaloi kohėn kot. Ajo kishte
lexuar mbi 123 vepra tė ndryshme
letrare. Ska bursė pėr bijėn e nacionalistit! Shkollimin
e mesme, bashkė me tė vėllain, e vazhdoi nė gjimnazin e Prizrenit. Si e
vetmja vajzė e asaj ane, qė me vullnet tė ēeliktė ēante errėsirėn prapanike
dhe me bazė tė dobėt materiale, kishte nevojė pėr ndihmė. Kėrkoi bursė, por
kot, atė nuk e gėzoi kurrė! -
Kujt ti ndihmojmė, bijės sė atij qė na nxori telashe? -thanė komunarėt
ligavecė, duke i futur veshėt e lesh e duke u bėrė si tė shurdhėr. -
Kafshatėn e gojės do ta shes e shkollimin nuk ta ndėrpres kurrė bija ime e dashur!- i tha i ati me krenari
tė panėnshtruar. Edhe atje shkėlqeu,
ishte nxėnėsja mė e mirė nė shkollė. Pėr
tė studiuar vajti nė Prishtinė, ku paralelisht kreu dy fakultete, atė tė
Gjuhės dhe Letėrsisė Shqipe dhe Juridikun. Xheva
i takonte asaj gjenerate qė pėrsipėr
mori barrėn e rėndė tė ndryshimit tė statusit poshtėrues tė popullit tė
Kosovės nėn pjellėn e pistė tė shtetit hibrid, tė quajtur Jugosllavi. - Me
kėtė shtrigė nuk na lidh asgjė, Shqipėrinė e kemi mėmė e at,- thoshte pa u
rrudhur fare, vajza veshur kuqezi. Studentja
shembullore punonte hiē pa u ndalur
dhe e zgjeronte rrethin e saj veprues. Sakaq njoftohet dhe lidh
zemrėn, si mishi me kockėn, me tė riun maturant, me Fehmi Lladrovcin,
drenicakun syshkabė. Lidhja me ilegalen i bashkoi edhe mė shumė, i bėri mė tė
afėrt, mė tė dashur, mė intim. Veprimtaria e tyre kėrkonte guxim, menēuri,
syēeltėsi, seriozitet, vendosshmėri, maturi. Aty nuk bėhej shaka. Pėr njė
fjalė goje tė shkonte edhe koka! As kukudhat e kukuriqat nuk ishin pakėsuar,
ata sorollateshin e pėrgjonin kudo, si hijenat tinėzare. Ajo ishte punė me
rreziqe, punė qė kėrkonte sakrifica,
kėrkonte flijime. Vasha sypatrembur kėto i kishte ditur moti, ajo ishte e
pėrgatitur pe tė gjitha. Shembull kishte te atin. Ehe, kur u kishte hyrė xha
Abdyli kėtyre punėve tė thella... Edukatorja qė nė shkollė solli frymė
tė re Kur
ia nisi punės, si profesoreshė, sikur
iu hapen dritare tė reja. Tashmė kishte edhe mundėsi tjera, kishte pėrpara
motorin e shoqėrisė, kishte rininė me gjakun e valė e me zemrėn prush. Mjaftonte njė shkėndijė e
vogėl dhe ēdo gjė do tė merrte flakė. Shpejt hyri nė zemrat e tyre dhe u
pleks si gėrshetė nimfash. Etjen e tyre pėr dije dhe atdhetarizėm e shoi mė
mirė se ēdokush tjetėr. Nė brendi ua kuptonte eshkėn e pėrvėluar pėr njė tė
ardhme tjetėr fare, mė tė mirė, mė tė lumtur, mė tė lirė, andaj edhe i
brumoste me njohuri tė reja, pėr figurat e ndaluara tė historisė sonė
kombėtare. Me
ardhjen e saj ndryshoi edhe frymėmarrja
nė shkollė. Aty zu tė vlonte ndjenja e atdhetarizmės. Organizoheshin
orė letrare e tubime pėrkujtimore tė
datave tė rėndėsishme, veēan ato tė demonstratave studentore tė 1981-it. Kjo
u ra nė sy tė gjithėve. Pa vonuar erdhėn edhe kėrcėnimet e para nga lart.
Gjimnazi Luigj Gurakuqi i
Kijevės u cilėsua vatėr e rezistencės dhe nacionalizmit shqiptar . Sypatremburės
aq i bėnte. Kėto lehje nė erė nuk e trembnin aspak. Sukseset me nxėnės e
bėnin qė ti harronte tė gjitha. Frikėn e kishte shqelmuar kaherė. Nė sytė e
tyre tė etur lexonte ardhmėrinė. Pėr ēdo orė u sillte dhe u lexonte revista, fletushka dhe libra tė ndaluara.
Edhe temat e hartimeve i zgjidhte nga mė tė nxehtat. Sigurimi
shtetėror serb kishte vu nė gjurmė kėlyshėt nuhatės. Dėshironin ta kapnin me
pelė pėr dore. Njė ditė ia kishin thyer arkėn, ku i mbante hartimet e
nxėnėsve dhe ia kishin kontrolluar njė nga njė. Ah,
medet, medet, ēligėsi! Por vasha, qė nuk ia hante dot qeni shkopin, ua hodhi
me mjeshtėri. Nxėnėsin qė e kėrkonin e kishte larguar nga shkolla, pa e
hetuar fare. Aman, aman ēhartim tė
bukur kishte punuar ai, e kishte shkrirė fare, kishte shkruar pėr Mėmėn
Shqipėri. E kishte shtyrė ta lexonte disa herė edhe para shokėve e shoqeve tė klasės... Edhe
sot, nxėnėsit e saj kanė respekt dhe flasin fjalė mirėsie pėr mėsuesen e
dashur e tė paharruar. Njėri nga ta ėshtė dhe poeti dhe krijuesi nga
Gllareva, Rafet Haxhaj, i cili tregon se nė fund tė vitit shkollor ajo ua
kishte dhuruar nga njė libėr. Nė librin e tij shkruante: Nė gjoksin e shkrimtarėve tė njė populli fshihet
pamja e ardhmėrisė sė tij. Mėsuesja tė dėshiron: dituri prej mendjes sė
lartė, veprimtari prej pendės sė
artė, por vite jo vetėm
27-tė. Djaloshi
i atėhershėm shkruante poezi, qė i lexonte edhe nė orėt e mėsimit, dhe ajo e
quante Migjeni i klasės, andaj vargu i fundit ndėrlidhet me tė. Edhe
ditėn kur ia dhanė kumtin e zi, tė largimit nga shkolla, ajo nuk u step, i
tuboi nxėnėsit e besueshėm dhe u shpėrndau revista, libra, stilolapsa, duke u
uruar jetė tė gjatė e suksese nė mėsime... Kėshtu,
pa u mbushur viti, Xhevė Krasniqin e largojnė nga shkolla, e largojnė nga
ditari, e ndajnė nga nxėnėsit e dashur. Por, kot. Atė nuk mund ta largojnė
dot nga mėsimi, nga libri, nga rruga e mbarėsisė. Nuk arrijnė tia zbehin
aspak idealin e pashuar pėr ēlirim
kombėtar e pėr lirinė e shumėpritur. Dasmė pa krushq Dhe,
njė ditė tė ftohtė janari, Drenica e Llapusha ballėpėrballė. Baca TUSH e baca
Dyl. Dy maje tė larta, tė kalitura nga rrufetė, qė kurrė skishin njohur
pėrkuljen. Dy miq tė vėrtetė. E saktė qenka ajo fjala popullore
se, dyzet vjet pėrpara miku mikut i ngjet. Lisat e mėdhenj janė tė
rrallė, por pėr mall.Tė tillė ishin edhe kėta dy burra tė motit. Muhabeti
rridhte prajshėm mu si shiu qė kishte zėnė tė rigonte... -O
Abdyl Krasniqi, sikur ta kisha Xhevėn nė shtėpinė time, pėrgjysmė do tė mė
lehtėsohej dhembja dhe malli pėr Fehmiun!- u dėgjua njė zė i trash burri, qė
rrėshqiti si ortek i rrėmbyer dėbore. Heshtja e rėndė mbyti odėn e madhe. Shtėllungat e
tymit vėrtiteshin lakadredhas mbi kokat e tyre tė rėnduara gurė mulliri e qė
po i zienin si deti i trazuar nga Posejdoni idhnak.
Edhe majat e kreshtave tė thepisura kishin ulur kokat dhe po mendoheshin...
-Sonte buajmė e nėser shohim e bėjmė, o mik!- ia priti tjetri pas pak,
i ēliruar nga makthi mbytės e duke ndezur cigare pas
cigareje. -E
kuptoj se nuk e ka tė lehtė. Nuse pa dhėndėr, do tė pėshpėrisin papra gojėt e
kėqija. Po mė dhimbset nė shpirt. Po tė isha nė vendin e tij nuk e di si do
tė pėrballoja kėtė garramet. Por, burrėria dhe trimėria janė kat-kat, ka
thėnė Azem Galica,- bėnte me vete mysafiri sa herė
pėrpėlitej nėn jorgan. - Drenica trime mė ka vu
nė sprovė tė vėshtirė. Ky burrė ka dert tė madh. Mė rėndė e
ka ky se sa unė. Barrėn e tij zor qė do ta mbaja mbi supe. Qėndrimi i djalit tė tij
kalon caqet e tė zakonshmės. Ai ėshtė i veēantė. Edhe unė duhet tė bėhem
burrė dhe tė veproj si atėherė kur ia
dhashė fjalėn. Ashtu qoftė!,- kishte pėrfunduar i zoti i konakut natėn
vonė... E
enjtja e 21 janarit 1988 gdhiu fort e hareshme. Acari dhe bora zunė tė
shkrijnė para afshit ngrohės tė zemrave tė gėzuara. Shtėpia e Krasniqėve
ishte zgjuar qė nė orėn pesė tė mėngjesit. Baca Tush kishte ngelur i pagojė. Kjo nuk i
kishte ngjarė kurrė nė jetė. Skishte edhe faj. As muza e mėnēurisė nuk do tė
gjente dot fjalė nė ato ēaste. Aty vetė Hyeu kishte zbritur nga qielli me
gjithė lumninė e tij hyjnore. Fuqia e tij kishte ngjizur mjeshtėrisht:
burrėrinė, trimėrinė, mėnēurinė, bujarinė, fisnikėrinė, atdhedashurinė,
bukurinė, pavdekėsinė...Baca Dyl ishte shndėrruar nė shkėmb graniti, me zemėr
sa vetė bjeshka. Pėrpara kishte mikun dhe vajzėn e tij tė dashur, kishte
loēkėn e parė tė shpirtit. Ajo po bėhej nuse. Nuse me rrobat kuqezi tė
vajzėrisė. Pa dasmė, pa krushq, pa stoli...Ah, jo stoli kishte. Nė gji mbante
flamurin, librin, lapsin, mbante edhe njė copė tė fshehur lirie. Nė zemrėn e tij ishte hapur njė gropė, njė shpellė,
ku zuri emrion poema me titull kuptimplot Dramė nė vepėr e shkruar nė letėr. Aty, pos tjerash, ishin
skalitur edhe vargjet: Rruga e mbarė bija ime Tė qėndrosh
si shkėmb Gadime Edhe pse nė sipėrfaqe mbuluar me re tė zeza mbuluar me dhe Pa stoli, pa
zbukurime Njė krushk,
njė njeri, njė baba Xhevė, ėshtė
i yti prind! Nė zemėr mban
njė zjarr, njė prush, Baba me emrin e
nderit
E quajnė: T U SH. Nga sot ėshtė edhe prindi
yt
Pra, ta duash fort
Ta ruash si sytė. Po Gllanasella, ēbėnte
vallė? Ajo ende po flinte, pa e ditur se kishte hyrė nė histori. Ajo kishte dasmė, dasmė tė
rrallė, dasmė madhėshtore. - Mirė se vjen nuse e
ardhmėrisė! - Ku shkėlin kėmbėt, tė
rėnēin dhėmbėt! - Hajde nuse, ardhsh si
vera! Kėshtu uronin graria atė
ditė tė bukur, duke mos zėnė vend si bletėt. Dhe nusja doli nuse e shkuar
nuseje. Me gjithė tė mirat, sa edhe zanat mė nuk u duken andejpari nga marazi...Muhameti e
Shefkija pritnin e pėrcillnin mysafirė...Shtėpia e tyre ishte bėrė me
zot...
Dasmė bėri edhe Fehmiu, i burgosuri me numrin
7942, nė Pavilonin III / 37. Krushqit
e tij ishin tė burgosurit, ishte ideali i tyre i lartė qė shkrinte edhe
prangat e hekurta. Ata nuk heshtnin, ata lėviznin, u jepnin gojė edhe qelive
tė gurta. Kėtė mė sė miri e dėshmoi vetė Fehmiu nė letrėn e 16 gushtit 1988,
tė cilėn e botoi Bedri Islami nė Epokėn e re, tė 23 shtatorit 2002, ku
thuhet: E shtrenjta ime Xhevė,
dua tė them se dasmėn tonė e festova edhe unė me
shokėt...isha shumė i gėzuar dhe i lumtur. Posa mora lajmin nga ti, menjėherė e kuptuan shokėt dhe mė uruan me gjithė
zemėr, filloi dasma menjėherė, kush drutė e kush tenxheren, kush hallvėn e
kush sheqerin, kush gazin e kush hyzmetin, me njė fjalė dasmė e vėrtetė qė
nuk harrohet pėr jetė. Te ma pėrqafosh fort NĖNĖN time pėr mua, i bėj tė fala
nga unė dhe nga tė gjithė shokėt, baca e pėrshėndet fort(ėshtė
fjala pėr Adem Demaēin ), duke i thėnė tė qėndrojė e fortė dhe krenare, sikur
tė gjitha nėnat qė i kanė bijtė dhe bijat nė burgje pėr ideal. Nusja me armė nė brez e me abetare nė
dorė Edhe
kur u bė nuse nuk hoqi dorė nga shėrbimi i shenjtė i mėsuesisė. Tashmė klasa
e saj pėrbėhej nga njė nxėnės i vetėm, nga nxėnėsja e mrekullueshme, me tė
cilėn punonte si dėshironte, nga mė e dashura, nga nėnė Shefkija... - Hė,
si tė dukem unė, oj nėnė Shefkije? Po merrem me punė burrash, thua , e?! Ah,
jo, tė paēa pėr jetė, por ju nuk jeni mėsuar. Atdheu ėshtė i tė gjithėve, ai
nuk njeh moshė as gjini. Pse, nuk ke dėgjuar mė parė pėr gratė tona qė
luftuan krah pėr krah me burrat?! - Kam
dėgjuar, tė keqen nėna, si skam dėgjuar, por pak si mė rrallė. Kėndej nga ne
ka qenė e njohur Shotė Galica. Ajo vishej si burrė, me tirq e plis tė bardhė
nė kokė dhe nuk i ndahej burrit, Azem Bejtės. Merrte pjesė nėpėr beteja. Bile, tregojnė, njėherė
kishin ardhur kėtu, nė katundin tonė. Ishte vonuar pak darka. Ajo kishte
thėnė po shkoj deri tė gratė dhe cila ėshtė nė magje dua me e rrah lagraēė.
Disa djemve tė rinj, qė nuk e njihnin, u kishte ardhur rėndė. Kur e morėn
vesh kush ishte ulen kokat tė turpėruar... - Po
tė tjera, ka pasur? - Nuk
e di, mbase kam harruar unė e zeza! - E
po mirė, Shota ka qenė luftėtarja mė tipike shqiptare, qė luftoi mbi pesėmbėdhjetė vjet hiē pa u
ndalur. Edhe mė parė ka pasur qė kanė luftuar, si Teuta, Tringa, Nora,
Bika...As mė vonė nuk lamė asgjė mangėt...Kohėve tė fundit po se po. I ke
parė si prinin nė demonstratat e Prishtinės me flamuj nė dorė dhe se si hidheshin mbi tanket serbe. Sot ka shumė vajza qė ti
koritin namin e burrave. Njė ditė, jo tė largėt, do tė bindesh edhe vetė, oj
Nėnėmadhja ime! Kėshtu
shpesh i ēelte agu vjehėrr e re, duke kuvenduar e duke mėsuar abecenė...Kur
vjehrrėn e zinte gjumi ajo thellohej nė botėn krijuese dhe thurte vargje pėr
trimin qė vuante prapa grilash: MENDJENDRITURI
IM FEHMI Dashuria
jonė e sinqertė me plot besnikėri Edhe vargjet i lind vetė krejt dy nga
dy 20 shtatorin e parė do ta
kujtojmė gjithmonė Pranverėn e dashurisė dhe
lumturisė sonė Kalova shumė afėr Teje po
s ishte ditė Rrugėn mua ti ma bėje
plot me dritė Zėrin ta dėgjoja por nuk
tė shihja Unė TY shumė tė doja se
tė njihja Pėr Ty FEHMI nga zemra
njė urim Shkrova bukur emrin tėnd
e emrin tim Dashuria jonė pėr ne ėshtė
diēka e shenjtė O shoku im i mirė, o jeta
ime e shtrenjtė Ta qėndisa njė shami me
lulėkuqe plot gėzim U shtri dora, u lidh besa,
na e ruan nėna at kujtim Me Ty bashkė o shoku im unė
gjithmonė do jem krenare Qė atė ditė dhashė njė
betim pėr ta ruajt besėn e madhe Lidhėn zemrat dashurinė me
besė e nder Kishin vatrat miqėsinė tė
fortė kurdoherė O, seē kam njė mall qė mė
djeg si zjarr Pėr ti shprehur a shkruar
me tė bukurat fjalė Vetėm pėr Ty FEHMI, o
shoku i zemrės sime Dashuria jonė e madhe
ndrinė nė jetė me gėzime Fjalė qė u gdhenden nė
zemėr me besnikėri
Zemra me gjak shkroi mė tė
ndriturin emėr-FEHMI Qėndresė
optimiste vullnet tė patundur unė tė dua Gjithnjė mė i dashur e mė
i shtrenjtė je pėr mua Tė pėrshėndes nga zemra
me shėndet pėr jetė tė gjatė Tė pėrqafon Xheva me
respekt e mall tė zjarrtė. Drenoc, mė 20 shtator 1987 Dhe, njė
ditė ngjau mrekullia. Drita mundi errėsirėn. Nėnė Shefkija me dorėn e vet i
shkroi djalit nė burg. Oh, sa mirė!!! Ēka i thoshte zemra, ia qėndiste dora.
Kjo e la gojėhapur edhe tė birin. Jam i lumtur qė tė kam zgjedhur ty pėr
nuse, mėsuesen e popullit, mėsuesen e gjuhės shqipe, pėr tė cilėn kemi nevojė tė gjithė, edhe mua duhet
tė ma mėsosh mirė,- i kishte thėnė Fehmiu shumė herė mė parė Xhevės. Ja qė
ato u bėnė realitet. I putha ato shkronja
njė nga njė qė pėr herė tė parė me erdhėn nga
e dashura NĖNĖ, e trupin ma pėrshkojė njė ndjenjė e zjarrtė dashurie
pėr nėnėn time, qė gati nė pleqėri mėsoi tė shkruaj, qė tė mund, edhe me
letėr, tė shprehė ndjenjat dhe mendimet qė ruan pėr bijtė dhe bijat, pėr tė
na dhėnė forcė dhe guxim drejt se ardhmes pa kursyer as gjakun tonė shkruan
ai i ngazėllyer tej mase (Bedri Islami, Epoka e re, 23 shtator 2002). Letėrkėmbim i ēmuar artistik Vlerė
tė ēmuar paraqesin edhe letrat e Xhevės dėrguar Fehmiut nė burg. Ato e
plotėsojnė dhe begatojnė veprėn e tyre prej atdhetarėsh. Mjerisht shumė edhe
kanė tretur, sepse do tė shėrbenin si argumente e fakte letrare, historike,
artistike e dokumentare. Tė shkruara me zemėr e me njė kujdes prej akribie
fanatike e tė ngjeshura me fuqi, guxim e me vizione tė qarta pėr ardhmėrinė
ato do tė mbesin perla nė letrat shqipe. Sa larg njeri-tjetrit u bė
shumė kohė qė su pamė Po jemi pranė njeri-tjetrit asgjė pėrjetė s
na ndanė Sikur tė pėrqafoj aq herė sa ka fusha bar e
sa ka ke dritė nė sy Nuk
do tė shuaj dot atė mall qė ndjej nė shpirt pėr Ty Shkruar nė gjuhėn e mallit e tė
dashurisė Apo e kanė fajin lulet e qershisė! Kėshtu e nis ajo letrėn e gjatė prej dy faqesh tė
formatit A4, nė tė cilėn pos tjerash shkruan edhe pėr problemet madhore tė
kohės. Nė pasuesin e pestė ajo i shkruan:
I shtrenjti im Fehmi! Jemi tė shqetėsuar pa
masė pėr gjendjen e rėndė e shumė tė ndėrlikuar qė u krijua kėtu nė Kosovė.
Vrasjet, krimet e maltretimet qė po bėhen nė popullin tonė, janė tė llahtarshme
e tė papėrshkrueshme. Kėto ishin e janė ditė nga mė tė vėshtirat e mė tė
rėndat nė jetėn tonė. Dhembje e madhe e pėrgjithshme e pėrshkoi tėrė njė
popull, pėr viktimat qė ranė, pėr lulet qė u mbyten nė gjak vetėm sepse
ngritėn zėrin pėr tė drejta, vetėm pse kėrkonin tė jenė tė barabartė me
popujt tjerė. Tani edhe pas ngjarjeve tė fundit populli ėshtė mė unik, mė i
vendosur se asnjėherė mė parė tė qėndrojė pranė kėrkesave tė drejta deri nė
fitore pėrfundimtare. Na trimėron e gėzon fakti qė JU tė gjithė ishit mirė me
shėndet dhe puna JUAJ e palodhur lėshon rreze nė ēdo skaj tė kėsaj toke. Tė
dashuron deri nė pėrjetėsi e tė pėrqafon nė pakufi. Vasha Jote- XHEVA Padyshim
kėto letra ishin ushqim shpirtėror pėr trimin prapa grilash. Pėrmes tyre
pėrcillte rrjedhat e ngjarjeve nė Kosovė. Ardhmėria nuk matet me pasuri, por
me vizione,- i shkruante ai nga terri i mugėtirave tė qelive tė ftohta prej
guri. I dashur Fehmi! Tani nėn moton Jo atyre qė
ngrehin gishtin e krimit, por atyre qė shtrijnė dorėn e pajtimit , ka kohė
qė ka filluar e po vazhdon aksioni pėr pajtimin e gjaqeve- pajtimin e
familjeve tė armiqėsuara. Kėtė aksion shumė tė qėlluar ndryshe mund ta
quajmė: Shėrim plagėsh shumėshekullore nė trupin shqiptar, plagė tė lėna
qėllimisht nga tė huajt. Dorėn e pajtimit e tė mirėkuptimit vėllazėror deri
mė tani e shtrinė 200 familje. Edhe nė kėtė rast na e pėrshėndet BACĖN nga tė
gjithė! Nuk do tė vriten mė vėllezėrit nė mes tyre po do tė ngritėn kundėr
armikut tė pėrbashkėt, qė me shekuj pėrdori parullėn Pėrēaj e sundo duke e
pėrēarė, burgosur e shpėrndarė popullin tonė tė shumėvuajtur e liridashės... E jotja, Xheva
Shota dhe Azemi hyn nė Kosovė! Hasmi
shekullor ishte tėrbuar fare sa me sy nuk shihte. Kishte humbur torruan dhe
vepronte si pa kokė. Sakaq edhe Lisi
Gjashtėnjakė dha kushtrimin pėr luftė tė njėmendtė. Ngjau edhe Qierzi e
Likoshani. Masakrimi i fėmijėve, grave, pleqve dhe njerėzve tė pambrojtur, me
egėrsinė e barbarisė mesjetare, ngjethi mishtė e njerėzisė dhe trokiti ashpėr
nė ndėrgjegjen edhe tė atyre qė ende
dremisnin tė hipnotizuar. Erdhi
edhe marsi i lavdisė. Jasharėt u shkrinė deri nė njė pėr ti dhėnė jetė L I R I S Ė. Adem Jashari i tregoi
botės se si qėndrohet dhe vdiset shqiptarisht, duke luftuar e duke kėnduar.
Civilizimi botėror ngeli i nemitur. I vuri gisht kokės, qė kishte marrė erė,
dhe alarmoj drejtėsinė... Po shkoj te Komandanti im! Drenica
pushtoi ekranet televizive botėrore. Toka digjej flakė e burrat e saj nuk
ipeshin pėr tė gjallė. I madh e i
vogėl, brenda e jashtė, u ngritėn nė kėmbė pėr ta pėrkrahur Drenicėn. Siē
thotė Agim Vinca edhe vetė natyra ishte alarmuar dhe ishte vėnė nė anėn e
saj: Ēka qė vajton kjo erė e
marrė
Krejt shushatur si plaka Nicė? Hidhet pėrpjetė e pėrmbi
mbi varr Thėrret ēapraz: Drenicė,
Drenicė! -Po
shkoj te komandanti im!- nguli kėmbė
Fehmi Lladrovci Kėsaj here skishte fuqi qė e
ndalonte, mbase as vdekja. U tha, u bė. Me flatrat e dragoit mori drejt
Tiranės... -Baba Dyl, ne po ecim pėr Kosovė! - folėn preras Xheva e Feha.
-Rruga e mbarė e paēi fat nė beteja!- uroi burri me
zemrėn sa mali i Dajtit aty pėrballė.
Ajo natė qe fare e shkurtėr. Edhe dhoma qe fare e vogėl pėr luftėtarėt
e shumtė me zemrat prush. Sa u lakmonte baca, sytė
nuk po ua ndante. Me tė tillė trima liria sėshtė larg, mendoi me vete. Kur i
pėrcolli, njė lot mallėngjmi e mashtroi padiktueshėm, por e mbuloi terri dhe
nuk e pa kush. Nėpėr ēantat e tyre, krahas bombave e fishekėve, zinte vend
edhe libri SHPELLA... , ku Azem
Galica shpėrthente nga thellėsia e tokės me amanetin
e brezave pėr ēlirimin e Kosovės... Dhe, zemra e trimit gufonte: Po mė thėrret
Kosova ime
Mė thėrret
Qyqavica Po mė thėrret
Drenica trime Mė thėrret Azem
Galica... Dhe, zemra e trimėreshės ia priste: Po mė thėrret Kosova
ime, Mė thėrret
Qyqavica Po mė thėrret
Drenica trime Mė thėrret Shote
Galica... Shota dhe Azem Galica hynė nė
Kosovė!!! A dėgjuat
ētha bjeshka? U ringjall Azem Bejta! A
dėgjuat ētha Qyqavica? U
ringjall Shote Galica! Kush foli kėshtu?! Majat e larta kėsulbardha tė
Alpeve Shqiptare qė puqeshin me qiellin? Shtigjet e ngushta tė dhive briarta,
tė cilat dikur e patėn shpėtuar edhe Skėnderbeun nga pusitė? Mbase valėt e Drinit tė Bardhė qė
pushuan pėrplasjet pėr njė ēast? Ah, jo, jo. Thanė vetė luftėtarėt e lirisė. Tha populli. Thanė ata qė ua dinin namin edhe
mė heret. Tha Drenica qė kishte festė.
Tha Shqipėria e cunguar.. -Mirė
se erdhe, o Fehmi trimi!
-Mirė se erdhe, o bija ime! Kuvendimi
legjendar Zėrat
vinin nga kulla qėndresė. Kuvendonin ėmė e bir, Zahidja e Ademi... -Tė
lumtė dora, bir!
-Mbahu nėnė, he luaneshė! -Pėr kėtė ditė tė rrita bir, hallall gjiri!
-Po mė harxhohen fishekėt, nėnė!
-Tė fundit ruaje pėr vete, bir!
-Gjithmonė tė punoftė mendja e dora , loke! -Hė,
hė, qenat kujtonin se mė dridhet dora! -Nėnė, mė bėjnė veshet apo
dėgjohet njė zė?! -Ah, gjithmonė i kėndoftė zemra, ėshtė zėri i
Hamzės! ...Ēka kullla qė po dridhet? Azem Galica nuk po lidhet Lumja kulla ko ka mrena Azem Galicėn me shtatė zemra... Kthimin e Skėnderbeut nė Krujė e
patėn pėrhapur mė shpejt se era kasnecėt kėmbėshpejt. Kthimi i Fehmiut dhe Xhevės u mor
vesh para se ata tė arrinin nė Drenicė. Edhe heroizmi i tyre i pashoq ngeli nė histori. Njė e
vėrtetė e kthyer nė legjendė. Pikėrisht tė martėn e 22 shtatorit 1998, tek
kėmbėt e qyqavicės plakė, ata i dhanė jetė lirisė dhe vetė vajtėn nė
amshueshmėri. Ashtu, tė pandarė, zunė vend nė Altarin e Pėejetėsisė! Ringjallja e
dytė e Azem Galicės
E diel, 13 korrik 2003 Kur
dielli pėrcėllues kishte bėrė dy hostenė rrugė, karvani i gjatė prej dhjetėra
veturash, me flamurin kuqezi nė ballė, po dilte nga Galica. Copėzat e
obeliskut tė thyer tė kryetrimit, ashtu nė heshtje zymtėsie sikur thoshin
diēka... Edhe shkrepat e thepisur tė Arbėrisė sė Vogėl na pėrshėndesnin dhe u
dėrgonin shumė tė fala maleve besnike tė Pėrēevės. Gjatė
gjithė aksit rrugor: Vojtesh- Skėnderaj- Drenas- Bushat- Grykė e
Llapushnikut, na pėrshėndesnin njerėzia. Ndoshta mendonin qė kishim dasmė.
Pse ē kishim ne ?! Dasmė e shkuar dasme. Kishim festė tė madhe. Shkonim pėr
mirė, pėr urim. Shkonim
pėr tė pėrgėzuar madhėshtinė e Abdyl Krasniqit: Ringjalljen e dytė tė Azem
Galicės. Edhe
pse nė moshė tė thyer e i mėrzitur nga zezonat e jetės hileqare, qė nuk po e
kursejnė pėr asnjė ēast, baca Dyl ia
ka nisur njė vepre madhėshtore: Ringjalljes sė dytė tė Azem Galicės!
Kompleksi Memorial AZEM GALICA
po lėshon shtat pranė shpellės Ēuku
qė kėrcet
Sapo kalojmė Gllarevėn hepohen bregoret
shkėmbore tė Pėrēevės. Fill mendja na vete nė atė se duhet zvogėluar
shpejtėsinė. Po, po, patjetėr. Kapedani i maleve nuk e
pėlqente zhurmėn, nuk i donte fjalėt e mėdha, i
urrente rrahagjoksat. Ai dėshironte punė, veprime e vendosmėri. Dhe, nė
tatėpjetėn e parė, nė tė mėngjėr, njė si dragua me fleta, i drejtuar andej
nga trojet shqiptare qė ende kullojnė gjak dhe nuk e gėzojnė lirinė. Ah, jo,
ishte Azem Bejtė Galica me kalin e tij fluturues qė
na e kishte zėnė rrugėn. - Mirė se vini, o
bashkėvendėsit e mi!- na u vegua zėri i trimit. - Mirė se vini, o galicas
!- sikur folėn me njė gojė kodrat e malet. - Kur vijnė burrat e
Drenicės, shkėmbinjtė lozin nga vendi e lisat pėrkulė n pėrtokė!- thonė
pėrēevasit, qė kanė dalė tė na pėrshėndesin me dorė
nė zemėr. Galica
mė nderoi pėrherė
Zemrat tona sakaq bėhen
mal me dėborė. Fillimi i mbarė ėshtė gjysma e punės,
thonė tė mėnēuritė. Dy tabela tė mėdha metalike; njėra me Azem Galicėn tek i
bashkon dy botėra dhe tjetra me planin e detajuar tė Kompleksit, janė shenjat
e para tė kėsaj mbarėsie. Rrethi, i bėrė me gurė
natyralė e me shqiponjėn nė mes, e cila ka synim tė qartė: Bashkimin e
Trojeve Etnike, ėshtė pika fillestare e kėtij Projekti me pėrmasa kombėtare. - Po baca Abdyl?- pyesim ne qė e kishim lėnė takimin e nuk po e shihnim aty. - Ishte kėtu, por vajti
deri nė Klinė dhe sa s ka arritur, na e kthejnė mjeshtritė e rinj qė me duart e arta po i shkrinin gurėt fare. Dhe, pa e mbaruar mirė
fjalėn, ia bėhu uragani
shpėrthyes. - Galica pėrherė mė ka
nderuar dhe mė ka respektuar,- shprehet ai me tė
parėn e paksa i emocionuar, duke na pėrqafur radhė e radhė. - Erdhėm qė tė tė
pėrgėzojmė, tė tė urojmė e tė tė dėshirojmė punė tė mbarė e suksese nė
realizimin e kėsaj vepre me peshė historike,
patriotike e kombėtare,- i themi ne, nė fillim tė bisedės, e cila paskėtaj s
ka tė sosur, mu si Drini i Bardhė... Dhe, rrėfime...evokime...ēmallje...fotografime...filmime... Vizitorėt vijnė e shkojnė papra. Ka nga ēdo anė
shqiptare, nga Shkupi e nga
Tirana, nga Presheva e nga Kumanova, nga Bujanoci e nga Vlora,
nga Albaniku e nga Shkodra...Edhe gazetari i Zėrit , Rafet Haxhaj ,
bisedon me njeriun qė me kohė u bė
legjendė, u mishėrua me Azem Galicėn dhe me Shpellėn. Flamuri,
lisi, shpella... Ata qė
nuk e kanė parė SHPELLĖN nuk pėrmbahen
dot. Kėrshėria e tyre duhet plotėsuar sa mė parė. Ca me vetura, ca kėmbė, ia
mėsyjmė andej. Qė larg duket njė flamur duke u valėvitur pėrplot krenari mbi
majėn e njė lisi bri shpellės historike.
- Ku
janė lisat tjerė?!- pyet dikush qė i kishte parė dikur. - Ah, more vėlla, i preu njė
dorė e ligė, mbase nga pakujdesia, mbase... ku ta di unė ?!!!
Se po, tre lisa binjakė kanė qėnė kėtu
dhe i kishin edhe emrat: Azem Galica, Shotė Galica dhe Abdyl Krasniqi- nis e
flet Myftar Gashi i Pėrēevės, njėri nga protagonistėt e aktit heroik tė asaj
dite tė paharruar tė majit 1971. Para nesh Shpella.
Historia dhe legjenda. E djeshmja dhe e sotmja. Drita dhe errėsira. Vendi i shenjtė, ku trimi pushoi plot dyzet e shtatė vjet.
Atėbotė barbarėt kishin ngelur pa mend. Nuk e gjenin se nuk e gjenin dot.
Edhe kėtej nuhaten, por kot. Kjo heshti. E ruajti fshehtėsinė dhe e mbajti
besėn. Besa e burrit, pesha e gurit. Para nesh varri mė i thellė nė botė,
shtatėdhjetė e tri metra.
Ashtu edhe duhej, sepse edhe trimi ishte i veēantė. Ai i
sfidoi tri perandori dhe bėri mbi shtatėdhjetė beteja fitimtare. Me radhė i afrohemi
gurmazit tė saj, qė koha ka zėnė tia shėrojė plagėt. Ajo nė
heshtje qėndron, dėgjon dhe herė- herė bubullon, rėnkon, gjėmon, thėrret,
propozon... -O
prite, prite Azem Galicėn se edhe nga shpella po fluturon!- sikur jehoi zėri kumbues
i mėsuesit tridhjetėepesėvjeēar, moshė kjo qė pėrkonte me atė tė kryetrimit e qė nuk ishte
rastėsi... Sakaq pleqėve dėshmitarė,
qė ulur kėmbėkryq pinin duhan dhe kujtonin ngjarjen, u del parasysh Abdyl
Krasniqi me ēarēafin e bardhė para duarsh duke i
puthur eshtrat e Azem Bejtė Galicės.. - Po qebesa, qė kur Azemi
doli nė dritė Abdyli nuk pa ditė tė bardhė. E munduan, e torturuan, e larguan
nga puna, e burgosen, e izoluan. Aq mė keq edhe familja e tij vuajti shumė.
Heroinėn Xhevė e patėn larguar nga puna e te tjerėt
nuk i lanė tė shkolloheshin fare. Por kėta ishin tė pathyeshėm dhe qėndruan.
Edhe nė luftėn e fundit ēlirimtare tė gjithė u angazhuan, mbi nėntė
pushkė tė tyre kėnduan kėngėn e bukur
tė lirisė. Sot, pėrsėri i pari, iu pėrvesh kėsaj pune tė madhe, tė cilėn kam
besim se do ta kryejė me nder,- thotė xha Myftari. Brezat qė i bashkoi L I R I A
Virgjėria e Shpellės nuk u
prish as gjatė luftės sė fundit. Hija
dhe emri i Azem Galicės ruajti nderin e saj.
Kėtu, kurrė, nė asnjė ofensivė, nuk
shkeli kėmbė e shkaut. Pikėrisht pėrballė Shpellės kanė qėnė istikamet mė tė
forat tė Ushtrisė Ēlirimtare tė Kososvės. Lufėtarėt e lirisė e mbajtėn
mend mirė amanetin e kapedanit-, thotė Halit Gashi, burri
qė ka bėrė shumė nė trasimin e kėsaj rruge 1662 m tė gjatė, e e cila sė
shpejti pritet edhe tė asfaltohet. Sėrish kthehemi nė pikėn e
fillimit. Dielli tashmė ka marrė tatėpjetėn. E shikojmė me
kujdes Projektin. Mrekullia vetė. Aty, nė atė hapėsirė pesėdhjetė hektarėshe,
pėrveē rrugės dhe monumentit tė Azem Galicės tė derdhur nė bronz, pėrveē
kullės dhe mureve tė ndryshme, qė do tė latohen me
gurė njėdimenzional, parashihet edhe shumėēka, si: dy fusha sportive,
pishina, parqe me drunj zbukurues etj. - Fati mė ra mua ti
nxjerri eshtrat e Azem Galicės, por nė fakt ata i nxori besa, i nxori
drejtėsia,- shprehet baca Abdyl me modestin e tij tė
natyrshme. Dhe kurrsesi nuk na lėshon
tė ikim pa e marrė nga njė pije freskuese. Tek
pėrshėndetemi, edhe njėherė ia lėshoi sytė pllakės sė ilustruar nga piktori i
njohur i asaj ane, z. Idriz Berisha, nė krye tė sė
cilės shkėlqenin vargjet e Abdyl Krasniqit: NGA KOSOVA, ME KOSOVĖN...PĖR ARBĖROREN ! Nė tė
kthyer, pėr pak ēaste, ndalojmė edhe nė truallin e shqipeve, nė Prakazin
vėlla, pėr t i ndėrlidhė breznitė e
trimėrisė. Sa bukur: Azem Galica e Adem Jashari. Dy vėllezėr, dy trima, dy kapedanė,
dy kryekomandantė. Dy simbole qė i bashkoi njė emėrues i pėrbashkėt- LIRIA . Pėr
kėtė nismė tė mbarė janė gėzuar tė gjithė ata qė e njejnė vetn shqiptarė.
Secili nė mėnyrėn e vet ka shprehur gatishmėrinė pėr ta ndihmuar kėtė OLIMP
SHQIPTAR, siē e quan vetė baca Abdyl. Pėr
kontributin qė ka dhėnė ky personalitet i historisė
sė popullit shqiptar, luftėtari i Lėvizjes Kombėtare Shqiptare, Azem
Bejtė Galica, mendojmė se Shpella-
varri mė i thellė ka vlera historike dhe duhet tė shpallet Monument me vlera
jashtėzakonisht tė mėdha dhe duhet tė vihet nėn mbrojtje tė ligjit,- shkruan
nė raportin e Komisionit pėr Mbrojtjen e Monumenteve Historike dhe Kulturore
tė Kosovės, udhėhequr nga historiani
prof. sc. Avdyl Hoxha. Azem Galica na bėri me
udhė... Kėshtu
e mbante titullin reportazhi i shkrimtarit Mehmet
Kajtazi, i botuar nė gazetėn Rilindja tė datės 15 shkurt 2002, me rastin e
fillimit tė punės nė Kompleksin Pėrkujtimor AZEM GALICA tek shpella Ēuku
qė kėrcet, nė malet e Pėrēevės, nėn pėrkujdesjen dhe udhėheqjen e veteranit
tė Lėvizjes Kombėtare, z. Abdyl Krasniqi. Edhe ne, pėr ta begatuar kėtė
shkrim, po shkėpusim pjesė nga reportazhi... Festė mbi festa ...Mė 23 shkurt tė vitit 2002, njerėzit nga Pėrēeva kishin
njė festė tė heshtur. Zakonisht festat bėhen me
burbujė, por kjo e heshtura nė heshtjen e vet
kishte mė shumė burbujė se tė gjitha festat tjera. Kosova ka shumė
shpella, unė mendoj se fshati im ka mė se shumti shpella. Kėshtu e fillon
rrėfimin Miftar Gashi, dhe drejton dorėn nga majat e maleve. Nė atė majė,
thotė ai, kanė qenė ushtarėt e UĒK-sė, nė atė
tjetrėn ushtarėt e Milosheviqit, pėr nja njė pėllembė mbi tokė ishta maja
jonė, andaj nuk lejuan ushtarėt tanė qė tu afrohen shpellave tona ushtarėt e
huaj. Ushtarėt e Milosheviqit kishin dėshirė ti afroheshin Shpellės sė Azem
Galicės, por ushtarėt tanė i ruanin shpellat, e , vetė nuk hynin nė shpella,
por pushtonin majat tjera tė maleve...E kemi nė fshatin tonė njė shpellė qė i
dėgjohet zėri burbujė nė mėngjes dhe natėn vonė, populli e nderon kėtė zė, e
ruan emrin e tij: Shpella qė Kėrcet. E kishim njė shpellė pa emėr, pleqtė dhe
plakat e dinin ku ishte ajo. Askush nuk e tregonte as emrin e saj, askush nuk
bėnte me dorė drejt saj: Shpellė pa Emėr ishte, i
apemri nuk ekziston. Kėtė e dinin tė gjithė pleqtė dhe plakat, dhe tinėzisht vazhdonin ta mbulonin gojėn e saj. E
dinin se nė atė shpellė ėshtė edhe trupi i Azem Galicės, askush nuk tregonte
se ku ėshtė Azem Galica... Nuk jam i
vetmi qė i kam ndihmuar Abdyl Krasnqit qė ti nxjerrė eshtrat e Azem Galicės,
vazhdon Miftar Gashi. Jam i lindur mė 1934 dhe nuk kam besuar qė do ta pres
ditėn qė edhe fshati im tė kėtė ushtrinė e vet, nuk kam besuar se do ta pres
ditėn qė me sytė e mi ta shoh Abdyl Krasniqin edhe mė 13 shkurt tė vitit 2002
pranė Shpellės sė Azem Galicės. Sa ka vuajtur nėpėr burgje pse nuk e la pa
varr Azem Galicėn, sa ka vuajtur nėpėr burgje pse i edukoi fėmijėt e vet, nė
radhė tė parė, qė tė hynė nė frontin e parė tė UĒK-sė. Mė 22 maj tė vitit
1971, Abdyl Krasniqi ka dalė nga Shpella me njė pėlhurė tė bardhė nė duar.
Kosova nuk ėshtė mė pa Azem galinėn!- tha ai. Djali i tij ende nuk i kishte
mbushur dy vjet, tė gjithė e mėsuam emrin e tij:Atom. Edhe Atomi i Abdyl
Krasniqit, bashkė me motra e vėllezėr, ishin ushtarė tė UĒK-sė... Koha
e idhujve ka perėnduar Pranė Shpellės ės Azem Galicės ėshtė ulur Abdyl
Krasniqi. Pranė tij i biri, Atomi. Babai mediton, i biri flet, e dėgjojnė tė
gjithė njerėzit qė janė ulur pranė Shpellės: Nuk mė takon tė mburrem pse unė, vėllezėrit dhe
motrat e mia, morėm pjesė nė luftė, tė gjithė ishim ushtarė tė UĒK-sė, askush
gjatė luftės nuk na akuzonte pėr familjarizim, pra, askujt nuk i shkonte
mendja e keqe e tė thotė se bijtė dhe bijat e Abdyl Krasniqit janė nė luftė,
mund ti marrė lufta, ta kursejmė dikė prej tyre. Po tė ishim shtatėdhjetė
vėllezėr e shtatėdhjetė motra, tė gjithė do tė merrnim pjesė nė luftė, e nė
paqe, po gjeti punė vetėm njėri prej atyre luftėtarėve, qoftė motėr apo
vėlla, andaj ata qė kanė heshtur gjatė luftės do tė na akuzonin pėr
familjarizim. Vetėm jė vėlla e kemi nė
punė, ju paēa! Unė, si Atom qė jam, nuk kam luftuar pėr tė bėrė sefanė
paqe, por edhe nuk kam luftuar qė fitorėt e luftės ti korrin ata qė i
besojnė idhujtarisė. Duhet tė perėndojė jeta e idhujve. As Azem Galica nuk
do tė mund tė luftonte vetėm, as babai im nuk do tė ishte nė gjendje ta
nxirrte nga thellėsi trupin e tij. Ata
qė deri dje e kanė mallkuar Azem
Galicėn qė ua ka prishur miqėsinė dhe kumbarinė me serbin, e shajnė dhe e mallkojnė edhe UĒK-nė, pra, ata
mundohen tė bėhen vetė idhuj, e idhujt nuk janė vetėm kundėr popullit qė i ka
lindur dhe i ka rritur, idhujt janė edhe kundėr njerėzimit nė pėrgjithėsi,
pra, janė edhe kundėr NATO-s, qė e kishim aleatin mė tė mirė pėr ta fituar
luftėn. Pranė
Shpellės sė Azem Galicės dėgjohet njė zė. Janė dhjetėra fėmijė, edhe tė tillė
qė ende nuk i dinė shkronjat. Por qė kanė mėsuar nga etėrit dhe nėnat e tyre
se sot ka ardhur pranė Shpellės sė Azem Galicės njeriu qė me duar tė veta i
ka nxjerė eshtrat e Tij, pra, ushtimėn e heshtur tė tokės e ka nxjerrė mbi
tokė... Gjyshi
im e ka mashtruar Serbinė- ishte shprehur njė plak, pėr tė vazhduar: Serbia
donte ta gjente Azem Galicėn nė Shpellė, po i tha gjyshi im: Nė kėtė shpellė
ėshtė Azem Galica! Doli nga prangat e Serbisė, kur i ēuan eshtrat e asaj
shpelle nė Beograd u kuptua se nė atė shpellė kishte qenė njė grua. Gjyshi im deri nė vdekje iku nga
sytė e Serbisė. Ai ėshtė vetė dielli Pranė
Shpellės tė gjithė heshtin. Tashmė flet vetėm Abdyl Krasniqi... Nuk mė
takon tė mburrem, punėn qė kam bėrė unė ėshtė dashur qė ta bėjė dikush prej
shqiptarėve. Njė gjė po e them sot pėr tė parėn herė: ende kam dhembje dhe me
to do tė shkojė nė varr, pse shuplakat e Azem Galicės ishin bėrė hi, pra,
tėrė skeletin e tij e qitėm nė diell, i mungonin shuplakat, o, ndoshta pse
nuk ishte koha pėr pėrshėndetje...Pra, Azem Galica e dinte edhe i vdekur se
nuk ėshtė koha qė tė puhatėn duart, se duhej gjetur sa mė parė njė varr.
Kryedjalli i Titos, Dushan Ristiqi, u mundua qė ta linte pa varr Azem
Galicėn, pėrdori njėqind dredhi
dhelpra e Titos, donte edhe pėrmes njė hoxhe ta kryente skuthėrinė e
vet. Hoxha mė tha: Duhet tė lahen eshtrat e Azem Galicės, ėshtė adet,
feja... Hesht, i thashė hoxhės, ku ke dėgjuar ti se lahet HEROI, ku ke
dėgjuar se lahet dielli Fomalho, ai ėshtė vetė dielli... Mė kanė thėnė, tha
hoxha, dhe e uli kokėn. Abdyl
Krasniqi reciton pastaj vargje pėr Azem Galicėn...Jam i zhgėnjyer nė
politikanėt tanė qė nuk shohin dritė.
Populli kėrkon harmoni sepse pa harmoni nuk ka liri...Unė do tė shkruaj prapė
vargje, e ky mal me kėtė LIS do ta kėtė njė pėrmendore, prapė do tė shkruaj
poezi, prapė do tė kėtė harmoni... Ora
shtatėmbėdhjetė. Errėsira ende nuk ka zbritur nė tokė, nė lugje ajo ka hyrė
kėrcėnueshėm. Pikėrisht nė kėtė kohė dėgjohet njė burbujė e madhe. Buldozeri
qė drejton Hysni Bujupi ia fillon
punės, synim ka qė rruga qė lidh Pejėn me Prishtinėn tė krijojė njė vijė tė
drejtė edhe drejt Shpellės sė Azem Galicės...Nuk kaloi as gjysmė ore dhe
ndryshoi reliefi, kodrat qė pengonin tė mos duken malet e Pėrēevės nuk janė
mė. -Azem
Galica na bėri me udhė,- thotė Myftar Gashi. Njė kenataf bashkėkohor nė Galicė! Sot, kapedani pushon nė Galicėn e ti tė dashur.
Ama, i shqetėsuar dhe paksa i
zhgėnjyer!!! Dhe, ka plot arsye. Pėr kėta dy kryeheronj ėshtė bėrė fare pak, pėr tė mos thėnė hiē. Kompleksi
Azem Galica qė e pat filluar i
palodhuri Abdyl Krasniqi, mu tė shpella Quku
qė kėrcet, tek varri mė i thellė nė botė
(73 metra), e pėr tė cilin u gėzuam tė gjithė, ka ngecur nė gjysmė tė rrugės dhe as qė ka gjasa tė ecėn pėrpara.
Pėrkundrazi, ēdo ditė i dalin pengesa
e pengesa! Kompleksi tjetėr Azem e Shotė Galica nė Galicė, i filluar mė 2004, nė 80-vjetorin
e Epopesė sė Arbėrisė sė Vogėl e i ndihmuar nga KK i Vushtrrisė, nga KK i
Skėnderajt, nga Zona e Parė e TMK-sė dhe nga ca donatorė, po ashtu ka ngelur
nė fazėn fillestare. Madje, edhe ca punė tė parapara pėr fazėn e parė, kanė
ngecur pėrgjysmė. Ma merr mendja se kėta dy heronj meritojnė mė
shumė. Veprimtaria e tyre luftarake e atdhetare ėshtė thuajse unikate.
Pesėmbėdhjetė vjet luftėra, qėndresė e heroizėm!!! Mbi gjashtėdhjetė beteja tė pandėrprera e
fitimtare!!! Hej, jemi nė vete apo kemi rrjedhur?! Pesėmbėdhjetė vjet me armė
nė dorė e mbi gjashtėdhjetė beteja tė suksesshme!!! Ato duhet tė trokasin
ashpėr nė ndėrgjegjen tonė, disi tė pėrgjumur e tė mjegulluar. Ēudi e ēudive!
Ēdo kėngė, ēdo histori, ēdo evokim, ēdo fjalim nis me emrin e tyre. Ata janė
A-ja e fjalorit tonė patetik e politik. Por, kot. Ata nuk janė as ZH-ja nė
planet ndėrtimore e zhvillimore tė kulturės e historisė sonė. O tempora,
o mores! Ende, as sot e kėsaj dite, nuk ekziston njė
lapidar a shtatore e mirėfilltė pėr kėta dy heronj tė kombit!!! Ende, as sot e kėsaj dite, nuk ekziston asnjė
lapidar a pllakė pėrkujtimore pėr luftėtarėt e Ēetės sė tyre kreshnike!!! Ende, as sot e kėsaj dite, asnjė lėvizje pėr
ndėrtimin e kullės sė tyre (gurėt e saj janė tė gatshėm nė muret e shkollės
sė vjetėr nė Prekaz), qė pėr vite tė tėra qe simbol i qėndresės dhe i
bėrthamės sė parė shtetėrore!!! Lėri, lėri tė gjitha kėto. Aq mė keq, e qė
mendjet e shėndosha nuk mund ta pranojnė dot njė gjė tė tillė, kėta dy
bashkėshortė e bashkėluftėtarė, tė cilėt mezi arriti ti ndajė vdekja, edhe
sot e kėsaj dite janė tė ndarė!!! Varri i zbrazėt i Shotės nė Galicė ėshtė
kenataf i llojit tė vet, pėr tė cilin grekėt e vjetėr do tė bėnin ēmos!!! Besoj se ka ardhur koha qė mos tė bėhemi krejt tė
shurdhėr e tė verbėr! Vallė, a nuk ėshtė njė satisfaksion moral e kombėtar qė
kėta dy bashkėluftėtarė e bashkėshortė, tė cilėt pėr pesėmbėdhjetė vjet nuk i
ndanė as luftėrat, as betejat, qė sot ti bashkojmė! Sinqerisht, nuk
jemi nisur nga shpirtngushtėsia e
pėrvetėsimit tė kėtyre figurave madhore kombėtare. Jo, ore jo. Azemi dhe
Shota tashmė janė shpallur HERONJ TĖ KOMBIT dhe i pėrkasin gjithė
SHQIPTARISĖ! Pėrkundrazi. Jemi nisur thjesht nga ndjenja e pastėr e idealit
tė tyre, qė, ashtu siē qenė nė jetė- TĖ PANDARĖ, edhe sot nė amshueshmėri e
nė LIRI tė pushojnė TĖ PANDARĖ! Ne tė afėrmit e kryetrimit si dhe komisioni
nismėtar, sikur kemi mbetur zė i humbur nė shkretėtirėn e paanė. Qė tri vjet
e mė shumė nuk kemi lėnė derė pa trokitur. Dosja me kėrkesa e shkresa tė
ndryshme ėshtė fryrė aq sa nuk peshohet dot. Dhe, pėrpos fjalėve tė mira, tė buta e tė ėmbla,
askush asgjė konkrete! Thuajse jemi lodhur, andaj kėrkojmė ndihmė. Kėrkojmė
ndihmė nga ata qė e kuptojnė drejt problemin e shtruar. Le tė gjykojnė
paanshėm mendjet e ndritura tė kombit dhe le ta japin ndihmesėn e tyre tė mundshme. Nga Shteti shqiptar kėrkojmė mirėkuptim,
ai ka bėrė mjaft pėr tė, e shpalli Heroinė tė Kombit dhe ia ngriti dy
lapidarė, mirėpo realiteti i sotėm flet krejt ndryshe. Gjendja e mjerueshme e
Lapidarit tė heroinės SHOTĖ nė Fushė-Krujė, e dikton ngutshėm njė veprim tė
tillė. Kėtė brengė Abdyl Krasniqi e kishte kaherė. Sa
ishte nė Tiranė shumė herė e kishte vizituar atė varr tė gjymtuar. Dhe, ishte
brengosur nė kulm. Nė
prill tė vitit 1996, i bėri njė vizitė edhe varrit tė Shotė Galica, nė
Fushė-Krujė dhe, i dėshpėruar me gjendjen e tij tė mjerueshme e nė
bashkėpunim me Lidhjen Studentore Dardania themeluan Kėshillin pėr
Riparimin e varrit tė Heroinės sė Popullit- Shotė Galica, kryetar nderi i tė
cilit u zgjodh Abdyl Krasniqi. Kėtė e kishte hetuar edhe shkrimtari i
mirėnjohur, Agim Cerga, i cili do ta botoi njė si ese me titull BRENGA e
Abdyl Krasniqit. Ai, pasi bėn pėrshkrimin e atij vendi tė zbukuruar dikur,
saqė kush kalonte andejpari nuk mund tė shqitej pa e bėrė ndonjė fotografim,
sepse ashtu merrnin me vete kujtimin e gruas martire: heroinės Shotė Galica.
Paskėtaj prezanton gjendjen faktike, shkatėrrimin e lapidarit dhe tė varrit,
duke shpėrthyer: Si mund tė prishet,
veēanėrisht, njė varr aq i bukur dhe aq i shenjtė siē ėshtė varri i Shotė
Galicės?! Tekefundit, ky bashkim zemrash, eshtrash e
idealesh ka simbolikė edhe mė tė thellė: Ai ėshtė amaneti i Tyre dhe
paraprakisht nėnkupton BASHKIMIN TONĖ
KOMBĖTAR!!! Kosova nė rrugėn e Azem Galicės Abdyl Krasniqi, krahas punės
edukativo-arsimore dhe veprimarisė sė palodhur atdhetare, thur himne tė
fuqishme pėr heronjtė tanė nė vazhdimėsi, qė nga Skėnderbeu e deri tek Adem
Jashari. Vargjet e tij nuk janė thjeshtė poezi, por kushtrim pėr liri, pėr
dinjitet kombėtar, pėr burrėri. Ato, fund e krye, rrezatojnė atdhedashuri.
Fuqia e tyre, herė- herė, bėhet e pakapshme pėr mendjet mediokėr, andaj edhe
vjen njė si refuzim banal. Emrin e tij e kemi hasur nėpėr faqet e gazetave dhe
tė revistave tė ndryshme shqipe kėtu e nė mėrgatė, por mė mirė se kudo, atė e
shijojmė nė dy librat e tij tashmė tė njohur: 1.SHPELLA(KOSOVA)-URAGAN
I SHEKUJVE dhe
2. ĖSHTĖ E JONA DARDANIA. Himnizimi i vetėflijimit pėr atdhe Shpella- uragan i shekujve dhe Ėshtė e jona Dardania, dy vepra tė
reja letrare te autorit Abdyl Krasniqi, u vunė nė qarkullim para pak kohe. E
para, mishėrim e himnizim i dashurisė dhe i vetėflijimit pėr atdhe, njė zinxhir i tėrė
shpėrthimesh poetike, e konceptuar nė formėn e njė romani nė vargje. E dyta,
e pasur me njė radhė meszhesh tė mirėfillt e
kuptimplotė nė prozė dhe probleme tė atdhetarisė, si dhe me poezi filozofike
a tė drejtpėrdrejta, me ode e meditime tė tjera, tė nxitura nga jeta e
realiteti politik i kohės. Kėshtu e nis prezantimin e tyre nė Tiranė Ramadan
Pasmaēiu. Edhe pse tematika e kėtyre
vargjeve tė zjarrta ėshtė e larmishme, ato fokusohen tek legjendari Azem
Galica dhe tek djepi i trimėrisė, Drenica: Duel nga
shpella Azem Galica...
Fluturim nė fusha e shkrepa...
Shkrumb e hi sot shovenja,
Varr i serbit ėshtė Drenica! Ky ėshtė lajtmotivi i
kėtij krijues vetėflijues. Ai ėshtė mishėruar aq
shumė me Azem Galicėn saqė ėshtė bėrė edhe sinonim i emrit tė tij. Kur pėrmendet Azem Galica fill tė vete
mendja tek Abdyl Krasniqi e kur tė pėrmendet Abdyl Krasniqi te vete mendja
tek Azem Galica. Kėtė trim, tė ngritur nė idol jetėsor e kombėtar, ai e
krahason me Oso Kukėn, kur thotė: Dy varre-
dy trima qė ka Kosova, Qė ka Shqipėria, Nuk i ka as Evropa, As Amerika, as Afrika, Nuk i ka as Azia! Njė varr, thellė nė shpellė Kurse tjetri lart nė qiell, Njė varr nė atmosferė Kurse tjetri nė litosferė, Dėshmi gjoksi, dėshmi Drenica: Oso Kuka
dhe Azem Galica! Kur i
kėndon kryekomandantit Azem Galica, nuk e harron as heroinėn Shotė: O moj Shota sokoleshė Me allti brezit ngjeshur, Me kurorė strall Drenice Pėrsėri troket nė derė Ai trimi, prej Galice. Kush ta bėri dasmėn malit? Azem Bejta pika e djalit! Kush ta dhuroi xhamadanin? Kush ta dha jataganin? Azem Bejta ai shkėmb mali! Sidoqoftė,
vargjet e librit SHPELLA... u
thurėn kryesisht brenda viteve 1971- 1980, pra, gjatė kohės sa ishte i pushuar
nga puna dhe jetonte nėn hijen e ndjekjeve tė hienave serbe e shqipfolėsve
pakurrizorė. Nė fakt ato filluan tė mbijnė me tė dalė tė Azemit nė dritė nga
ajo errėsirė misterioze. Kur e analizojmė
librin shohim fare qartė se vendin kryesor e zėnė pesė shpellat, tė
cilat nėnkuptojnė pesė trojet shqiptare qė ende vuanin nė pushtues tė huaj,
pesė pjesė tė njė trupi tė cunguar dhunshėm, tė cilat kėrkojnė dritė,
kėrkojnė liri, kėrkojnė bashkim. Histori e
pėrsėritur deri tek Adem Jasharin Kurse
njė e katėrta e tyre janė vargje kushtuar kohės mė tė re, kohės sė sotme,
heroizmit tė kushėririt tė Azem Galicės, legjendarit tjetėr tė Prekazit, Adem
Jasharit! Autori, si njė orakull ndjellamirė, kėshillon e thėrret: Ēdo javė, ēdo ditė, ēdo orė Serbi helmon porsi gjarpėr... Kosovė! Fėmijėt ti, i ruaj, Tė ditur, tė fortė, tė pastėr!
......................................... Pirroja,
Leka i madh, Skėnderbeu, Abdyli,
Curri e Seferi, Qemali,
Boletini, Prishtina Shota
e Azemi, Adem Jashari... ...Pikėrisht
dita kur nė Tiranė, nė Muzeun Historik Kombėtar, nga Shoqata Atdhetare pėr tė
rėnėt e Kombit shqiptar, u promovua romani nė vargje Shpella i autorit
Abdyl Krasniqi, pra 17 korriku i vitit 1998, pėrputhet me 74 vjetorin e
rėnies heroike tė Azem Galicės. Tė luftosh pėr lirinė, tė vritesh pėr
ēlirimin e atdheut nuk ėshtė fatkeqėsi, ėshtė fat dhe trimėri, Kosova ka
gjetur rrugėn e fitores, ka gjetur shtegun pėr tė dalė nga errėsira. Shotet
dhe Azemat nuk janė mė nė shpellė, ata nuk nevojė pėr ekspedita zbulimi, mė
shumė se kurrė ata e dinė se ēfarė duan. Ndėrsa forca morale dhe ideali i
lartė i luftėtarėve tė lirisė i trimave tė Ushtrisė Ēlirimtare tė Kosovės,
ėshtė shpresa se Azemi do tė prehet i qetė nė Galicėn e tij heroike, ndėrsa
shqiptarėt sė shpejti do ta gėzojnė lirinė nė tė gjitha trojet etnike-
shkruan midis tjerash Flora Zibra nė recensionin me titull Kosova nė rrugėn e
Azem Galicės. Nė promovim merrte pjesė edhe presidenti i Republikės sė
Shqipėrisė, z. Rexhep Meidani.. Poeti
Agim Cerga midis tjerash konstatoi:Azem Galica sė bashku me idealet e tij
jeton sot nė ēdo zemėr shqiptari kosovar qė lufton pėr tė drejtat e tij Libėr me mesazh tė gjerė kombėtar Kėshtu
e titullon recensionin e vet, pėr librin Shpella- uragan i shekujve tė Abdyl Krasniqit, krijuesi i njohur
Iljaz Prokshi, botuar nė Zėrin e Kosovės, mė 4 maj 2001. Libri Shpella... ėshtė njė lapidar, qė i kushtohet
trimit tė paepur, Azem Galica. Brenda tij gjejmė vargje tė pėrjetuara,
sepse vetė z. Abdyl Krasniqi, kėto
vargje i nxori nga shpella s shpirtit tė tij, ashtu siē i nxori eshtrat e
heroit mė 1971. Nė kėtė libėr ndjejmė pėrmasėn e sfidės pėr ta qitur nė dritė
epikėn e luftės sė trimit tė Drenicės dhe tė gjithė shqiptarisė, Azem Galicės,
tė atij njeriu qė gati pėr njė dekadė nuk e lėshoi pushkėn kundėr pushtuesit
barbarė serb pėr tu pėrjetėsuar nė altarin e lirisė. Dhe, siē ishin kohėt
mister, la amanet qė trupin tia fshihnin pėr tė mos e gjetur armiqtė. Amanetin e tij e ēuan nė
vend shokėt e luftės, bashkė me Shotė Galicėn, duke iu kthyer njė brez tjetėr
namit tė tij, kujtimit dhe luftės heroike, e pėr ta nxjerrė sėrish si njė
vigan pas 47 vjetėsh tė mbajtur fshehtė nė shpellėn e Pėrēevės , nė
Llapushė... Pėr tiu kundėrvėnė regjimit komunist, pėr tė vėnė nė
ballė diēka madhėshtore, pėr tu pėrkujtuar figura e trimit tė Drenicės me
pėrmasa kombėtare, Abdyl Krasniqi bėri dy vepra monumentale: nxori eshtrat e
Azem Galicės nga shpella dhe i rivarrosi me popullin nė Galicė, ia fali popullit
tė gjakut dhe tė tokės ku lindi dhe u rrit ky trim i paepur, ndėrsa shkroi
romanin nė vargje kushtuar kėtij trimi, Azem Galicės dhe, duke i prezantuar
me njė vėrtetėsi historike e letrare, me kuptim dhe atdhedashuri, qė dinė tė
paraqesin vetėm ata qė e pėrjetojnė thellė nė shpirtin e vet... Subjekti
lirik i kėtij romani nė vargje kushtėzohet, nga njė anė, prej dashurisė pėr
tė bėrė mė shumė pėr atdheun, dhe nga ana tjetėr, prej zbulimit tė eshtrave
tė ruajtur nė kujtimet e
bashkėluftėtarėve tė Azemit, tė ndrite njė epokė e luftės dhe e
flijimit gjer te liria, qė gjithmonė vjen duke derdhur gjak e duke dhėnė
jetėn. Me burra si Abdyl Krasniqi fitohet
liria Veprat
e tij frymėzonin edhe luftėtarėt e lirisė. Kėshtu, oficeri lartė shqiptar,
Naim Lika nga Burreli i Matit, i angazhuar nė UĒK, mori pjesė ė promovim dhe
pos tjerash tha: Me
burrin e madh tė Kosovės z. Abdyl Krasniqi jam njohur nė Tiranė nė vitin
1993. Jam mahnitur me jetėn, veprėn dhe legjendėn e tij nė shėrbim tė Kombit
Etnik Shqiptar. Abdyl Krasniqi ėshtė njė trim legjendar burrė i madh qė
rrallė lindin trojet tona arbnore. Ai do tė hyjė nė historinė tonė kombėtare
si njė meteor qė nga qielli lėshon rreze drite pėr ndriēimin e copėzave
shqiptare tė ndara padrejtėsisht nga shovinistėt grabitqarė fqinj...Ai me
romanin nė vargje Shpella thėrret 5 copėza, 5 shpella, 5 gropa etj, ku i
gjithė libri ėshtė kushtrim alarmi pėr zgjim, pėr liri, pavarėsi tė trojeve
tona Etnike Arbnore tė okupuara. Me
burra si Abdyl Krasniqi populli ynė do ta fitojė lirinė, pavarėsinė dhe
independencėn e humbur. Kam kėrkuar dhe po apeloj qė shteti shqiptar tė
kujdeset pėr figurėn madhore kombėtare si Abdyl Krasniqi... Shpella... u drejtohet jo vetėm ngjarjeve tė kaluara,
por edhe aktualitetit... Gjėrat rrodhėn siē
rrodhėn, ndėrsa erdhi koha kur nė skenė, pra doli figura e madhe e njė lufte
tjetėr, me kuptim sublim- UĒK, qė diti tė luftojė, duke ndjekur rrugėn e
lirisė qė e kishin trashėguar nga Ahmet Delia, Hasan Prishtina, Azem e Shotė
Galica, Shaban Palluzha, Tahir Meha e gjer te kryetrimi legjendar, Adem
Jashari me bashkėluftėtarė, tė rėnė dėshmorė tė kombit. I gjithė ky rrugėtim
me sakrifica, mbeti forcė sublime kombėtare pėr lirinė Kosovės., ė
qytetėrimit dhe tė paqes... * * * Edhe
libri tjetėr Ėshtė e jona Dardania,
i ndarė nė dy pjesė, e para nė prozė ndėrsa e dyta me poezi, trajton probleme
kyēe tė kauzės sonė kombėtare. Gati, i gjithė brumi i librit pėrmblidhet me kėto fjalė tė
autorit: Nėnshtrimi i njė populli apo heshtja do
tė thotė: Vdekja e njė epoke! Duke
folur pėr kėta libra, Rifat Malaj dhe Naim Lika, konstatojnė:Ēdo strofė nė libėr ka
njė ide, ėshtė hymn, thirrje pėr popullin, shfryrje pėr mjerimin e
skllavėrimin nga shkau, pa rėnė nė pesimizėm...Abdyli qe ndėr tė parėt qė
hodhi idenė e formimit tė UĒK-sė. Gjithė familja e tij ėshtė nė shėrbim tė
luftės. E bija me tė shoqin dhanė jetėn pėr ēlirimin e Kosovės. Nga ana
tjetėr arma e fortė e tij qe pena, qė shkėlqeu e u bė nxitje. Ishte ai
qėndrim qė forcat serbe e ndiqnin dhe
donin ta asgjėsonin. U burgos disa herė prej tyre, por su tėrhoq nga misioni.... Brengat dhe
mesazhet atdhetare Pena
e tij e mprehtė nuk pushoi pėr asnjė ēast. Ajo, fuqishėm e guximshėm, u bėri jehonė
tė gjitha ngjarjeve tona historike, edhe atyre mė aktualeve. Kėshtu, pak ditė
para Marrėveshjes sė Rambujesė, pra mė 11 mars 1999, nė numrin 7 tė revistės
Diapora shqiptare, botoi poemėn e gjatė me 43 strofa Baladė e re pėr Kosovėn, nė tė cilėn, rrjedhshėm e fare
natyrshėm, gėrsheton Shpellėn e Kėshtjellėn: Janė shqetėsuar shovenėt e botės, Ngase
buron forca nga Kėshtjella! Se
po dridhet zemra e Tokės, Azem
Bejta nėpėr shpella! Shqetėsimet e tij nuk pushojnė as pas Rezolutės 1244, dhe,
nė poemėn tjetėr, me titullin Lufta,
konstaton: Mbi bazėn e rezolutės 1244-Kosova: Pėrgatitet
pėr tė qenė e varur! Rezoluta
lypset tjetėrsuar nga OKB-ja Ndryshe,
nė Kosovė lufta mbetet e hapur. Pėr
poemat e tij tė fundit: Baladė e re pėr Kosovėn, Baladė atdheu pėr
Dardaninė dhe Dardania sot, njė vėshtrim mė tė thuktė e ka bėrė krijuesi
Zeqir Bekolli, titullin e tė cilit e vumė nė krye tė kėtij kapitulli e nga i
cili do tė shkėpusim ca mendime. Preokupimi atdhetar ėshtė njėri prej temave qė zė vend
qendror nė veprėn e Krasniqit nė pėrgjithėsi, por edhe tė tri poemat e
botuara nė revistėn Dardania, nė ballinėn e sė cilės hasen katėr strofa,
vargjet e sė cilės janė pėrplot porosi drejtuar politikanėve qė tė kenė
kujdes tė
mos shkelet mbi gjakun e derdhur...dhe tė arriturat tė mos tradhtohen nė
tryezė tė heshtur... Janė kėto preokupime tė autorit, tė cilat hasen qė
nė ballinė tė revistės bashkė me
konstatimin se Populli luftėn fitoi: dėshtimet ishin nga paria!, pėr tė
vazhduar me porositė tjera se Pėr liri, pėr demokraci- pėr troje, mos lėshoni pe,
se pėr tė mbrojtur tė vėrtetėn dhe drejtėsinė nuk duhet ngurruar, por ato
duhet mbrojtur ...me gojė e me gisht, pėr tė kėrkuar
qė Korbi, qė kėtu simbolizon tė keqen, pushtuesin, tė shporrej nga trojet
tona, sepse Dardania ėshtė e jona... Nga Azemi kisha ftesė Sdo
mend se vargjet e poemave tė sipėrpėrmendura janė pėrplot frymėzim e
pėrmbajtje nga periudha e luftės nė Kosovė, qė pėrmbajnė konstatimet reale se
barbarėt u shndėrruan nė ...xhelatė edhe mbi fėmijėt. Krasniqi nėnvizon edhe disa vese tė njė egoje tė popullit
tonė tė Baladė atdheu pėr atdheun, duke shtuar se tė gjithė jemi
presidentė, Tė gjithė gjeneralė, pavarėsisht nga ajo se a i meritojmė apo jo dhe nė tė
njėjtėn kohė iu drejtohet egoistėve tė kėtij lloji: Shikoni gurin e shpuar,
Mbi trupin Kosovė copėtuar... Personazhi Azem Galica dhe motivet e aktit tė nxjerrjes sė
eshtrave tė kėtij kryetrimi nga vetė autori do tė jenė edhe preokupimet
qendrore nė poemėn Dardania sot. Pėr aktin e zbritjes nė shpellė pėr ti
nxjerr eshtrat qė kishin qėndruar aty 47 vjet me radhė, Krasniqi thotė se
Nga Azemi kisha ftesė!. Brenga e poetit pėr Mitrovicėn e ndarė e shoqėron kudo
edhe nė vargjet e tij. Mu pėr kėtė mundohet tė japė shpjegimin e tij pėr tė
personifikuar atė me njė mungesė tė strategjisė, e cila ėshtė dashur tė
ekzistonte nė njė moment tė caktuar. Abdyl Krasniqi lė pėrshtypjen se ka marrė vesh qartė
pasojat e ideologjive, nga tė cilat edhe sot vuan populli ynė, ndaj ato i
quan tė huaja, proserbe e progreke, pėr tė porositur bashkatdhetarėt qė tė
jenė sa mė larg tyre, sepse mbi tė gjitha ėshtė shqiptarizmi, kurse TMK-ja
element i shtetėsisė. Zėri i tij jehonė edhe kundėr burgosjes sė luftėtarėve tė
lirisė, nė mesin e tė cilėve bėn pjesė edhe i biri, Selim Krasniqi, andaj
shkruan: UĒK-ja e vėrtetė ēdo ditė vritet! Nga
forca tė organizuara antishqiptare! Pėr pavarėsinė e Kosovės tė mos
flitet Dhe
pėrgatitje terreni pėr kthim forcash sllave?! UĒK-ja e vėrtetė: Jasharajt tė
zhbihet! Vargje pėr vetė legjendėn e gjallė
(Abdyl Krasniqin) Veprat
madhore tė kėtij burri tė madh, si nxjerrja e eshtrave tė Azem Galicės nga
varri mė i thellė nė botė, ashtu edhe
krijimet e tij poetike, u bėnė objekt studimi dhe frymėzimi edhe pėr
krijuesit e tjerė. Kėshtu Thanas Moēka ia kushton poezinė: TĖ PUTHI GALICA Abdyl! Ti poet nga Drenica,
komuna Malishevė Brenda ty nė terr tė
puthi Galica, Dhe shpella tė rroku se
tė deshte, Malet oshtinė krahėt
hapi Drenica Abdyl! Si shatėtar, ti bir i
Kosovės martire Nga shpella thellė, nė
shpellė doli mbi dhe Si prijės me pallė
nxore Galicėn Qielli lot e yje derdhi
mbi ne. Abdyl! Syri, zemra tė shikonin
serbė tė zinj Dhe serbėt anash
gjakosnin me thika nė dorė Nė gjoks ti mbajte
Galicėn, flamur shpagimi! Abdyl Krasniqi, ti
vigan popullor. Ndėrkaq
krijuesi tjetėr drenicas, Iljaz Prokshi, shkroi njė tregim tė bukur me titull
Ringjallja e Trimit, nga i cili
po shkėpusim ca fragmente... Nė
Shkėndija tė korrikut 1991, nė 20- vjetorin e zbulimit tė eshtrave tė Azem
Bejtė Galicės, krijuesi dhe publicisti Sabit Jaha zhvilloi njė bisedė me
realizuesin e kėsaj vepre madhore, z. Abdyl Krasniqi, tė cilėn e botoi me njė
titull mjaft tė qėlluar:Ora e madhe historike e njė arsimtari. Edhe
Mehmet Haziri, i frymėzuar nga ky akt madhor, hartoi poezinė: KONTRIBUT PĖR HISTORINĖ (Abdyl Krasniqit) Ti hyre 73 metra thellė nė shpellėn e Kosovės E nxore historinė e strukur nė errėsirė Me data, me beteja, me heronj... Azem Galica po e shkundte nga sytė Memecėrinė e viteve Dhe po betohej pėr tokėn dhe qiellin e Drenicės, Stop! Historia e ndėrpreu pushimin e lindjes... Pėr
Abdyl Krasniqin nuk shkruan vetėm njerėzit e penės. Jo. Ai dhe vepra e tij u
bėnė frymėzim edhe ushtarakėt. Kėshtu, oficeri lartė i Armatės Shqiptare,
Petrit Ēollaku nga Pogradeci skaliti vargjet nėn titullin: EMĖR I DĖGJUAR
(Kushtuar poetit dhe atdhetarit Abdyl Krasniqit) Abdyl, me Ju u
njoha Kėtu nė Shqipėri! Ngase ke bėrė
emėr, Nė histori. Historia e
Kosovės Ėshtė ky njeri, I vrarė, i burgosur Tė brengosur jemi Lind ditė e re Nga puna nuk
pushoni, Mendjen tė
freskėt e ke Kosovės i
kėndoni! Ti Bac Abdyli, I kėndon Kosovės! Me gjuhėn e
shqipes Fryt i jepni
tokės! Milosheviqi, halė tė ka nė sy, O Bac Abdyli, Tkėrkon kokėn ty! Po, besa po! Je i imi vėlla! Jo, besa jo! Skemi pėr tu nda! Dėshmorėt nuk vdesin! Nėpėr kohėra rrojnė! Yje pėrherė mbesin! Qiellin pėrgjojnė! Zėri yt jehonė, Nė vepra qėndisė Do tfestojė Kosova: Ditėn e lirisė! Abdyl Krasniqi- njė copė e legjendės Ėshtė
interesant edhe njė pjesė e ditarit Unė dhe vetmia e autorit Gani Xhafolli,
shkruan mė 26 shkurt 2006 nė Edi 2, ku, pos tjerash shkruan: ...Dhe papritmas nė lokalin Edi 2 hyri njė copė e
atdheut...Njė copė e Ilirisė...Dhe, nė rrudhat e tij e pashė AZEMIN e MADH,
e pashė SHOTĖN e MADHE me plis bore
mbi malin e flokėve...Azemi mė pyeti: A po e
njeh? Thashė:PO. Ėshtė Abdyl Krasniqi, edhe ky njė copė e
legjendės...qė udhėton prej zemre nė zemėr...I mbledhė shumė lule ti thotė
lirisė dhe ILIRISĖ: merri! ...Interesant shpirti i Xhevės sė Madhe na shikonte... Tregoi BABIT, se edhe nėn borė dhe nėn lule e pėrmendore
vazhdimisht po i lexojmė edhe ėndrrat dhe poemat Tuaja sė bashku me trimat
dhe yjet e lirisė. Mbrėmė tė ka pa ėndėrr Fehmi Lladrovci dhe ėndrrėn tėnde e
ka vizatuar nė njė copė dielli. Ademi tha: E ke vizatuar bukur. Edhe yjet e tjerė tė
lirisė e shikuan me sy tė mbushur dritė. Dhe unė nė atė copė dielli shkrova
dy germa: K+ SH . Pastaj vazhdova: Baba Dyl, vetėm shkruaj, sepse ty ta kam
lėnė amanet lapsin nė vend tė pushkės...Robėrinė vraje me laps, e lirinė
pėrqafoje me zemėr. Dhe mė pyeti: A ėshtė gati rruga tek Plisi i SHOTĖS dhe
AZEMIT... Thashė: Ende po bie shi. Ende jemi nė dimėr. Sot ėshtė
dita e 26- tė e shkurtit... E shikova pėrsėri orėn, ishte 16 e 38. Dhe shkrova kėtė
pjesė nė vend tė ditarit:
Abdyli ėshtė njė copė diell qė u thotė
ēdo ditė e ēdo Natė reve: DUAM DIELL! DUAM DRITĖ! Azem Galica dje, sot dhe nesėr! E
diela e 2 marsit 2008, Galicėn e
Drenicės sė panėnshtruar e gjeti nė atmosferė festive. I madh e i
vogėl gumėzhinin brenda Kompleksit Pėrkujtimor AZEM E SHOTĖ GALICA, i cili,
mjerisht, ka ngelur nė fazėn fillestare tė ndėrtimit. Kjo ditė ishte disi e
veēantė pėr galicasit. Jo, nuk kishte kremte familjare as shtetėrore. Nuk
pritej as ndonjė politikan, sepse ata tashmė, paksa janė ēliruar nga ethet
zgjedhore dhe mė rrallė duken kėndejpari. Aty po vinte njeriu i sakrificės,
ai qė dha gjithēka nga vetja pėr komb e atdhe, njeriu qė i tėri u mishėrua me
Azem Galicėn, po vinte Abdyl Krasniqi.
Eh,
sa e sa herė kishte qenė ky mysafir kėtu,
por kėsaj here ishte mė ndryshe. Ai po vinte pėr tė na uruar
PAVARĖSINĖ mu para kryeheroit AZEM GALICA! Ai pėr kėtė ditė ka jetuar, sepse
gjithmonė thoshte: Njė merak kam- ta
shoh Kosovėn tė lirė!. Dhe, nė ora 13:00,
delegacioni i prirė nga Abdyl Krasniqi
vė kurora pranė kryeluftėtarėve e bashkėshortėve Azem e Shotė Galica
dhe pranė 83 tė rėnėve tė Arbėrisė sė Vogėl. Edhe pse i lodhur, i sėmurė dhe
i rraskapitur nga vuajtjet dhe vitet, atdhetari Abdyl Krasniqi, nderon dhe
pėrkulet denjėsisht para Kryekomandantit tė pėrjetshėm, apo siē e quajti ai shkurt: Azem Galica dje, sot dhe nesėr! Dromca historike Dhe,
pėrpara mysafirėve, shpalosen jeta dhe
tė bėmat atdhetare tė kėtyre heronjve... Azem
Galica, qė nga rinia e hershme u radhit nė ēetat e lirisė dhe pėr 12 vjet
rresht, bashkė me Nusen e maleve- Shotė Galicėn, nuk i lėshuan armėt nga
dora. Ata zhvilluan mbi gjashtėdhjetė beteja fitimtare kundėr pesė
pushtuesve: Turqve tė rinj (1908-1912), Serbisė sė Parė (1912- 1915),
austro-hungarezėve dhe bullgarėve (1915-1918)
dhe Mbretėrisė SKS (1918- 1924). . Luftėrat e Azem e Shotė Galicės kishin karakter mbarėkombėtar. Ata ishin tė
lidhur me ideologun e madh, Hasan Prishtinėn dhe me Komitetin e Shkodrės. Se
ata punonin me PROGRAM tregon fakti qė, gjatė Kryengritjes sė madhe tė vitit
1919, e cila nisi nė Drenicė e pėrfundoi nė Llapushė, ishin tė mobilizuar 11
mijė luftėtarė nga tė gjitha trevat shqiptare. Nė vitin 1923, Qeveria serbe u detyrua tė lėshonte pe
karshi luftėtarėve shqiptarė. Kėshtu u krijua Zona e lirė e Drenicės, qė mė
shumė njihet si ARBĖRIA E VOGĖL, e
cila fillimisht pėrfshinte tė gjitha
fshatrat e komunės sė atėhershme tė Prekazit e mė vonė kufizohet nė: Galicė,
Lubovec dhe Mikushnicė. Kjo bėrthamė
shtetėrore, pėr ca vite rrezatoi atdhedashuri mbi tė gjitha trojet
shqiptare dhe frymėzoi luftėrat pėr liri... Nė Beograd, atėbotė, reagimet ishin tė ashpra. Mė 11. X.
1923, deputeti i Kosovės, Jovan Magovēeviqi, i inatosur tha: Zotėrinj, unė i
kam dy vota: njė si deputet i rregullt i Kuvendit Popullor dhe njė si deputet
i jashtėm i shtetit tė Azem Galicės. Mirėpo, Serbia si Serbi mė, mė 15 korrik 1924, ditėn e
martė, ditėn e tretė tė Bajramit tė Vogėl, nė mėnyrė tinėzare, me mbi 12oo
veta, ushtarė e xhandarė, rrethojnė kėto tri fshatra. Ata me vete kishin
marrė edhe shtatė topa tė mėdhenj, tė cilėt i vendosėn nėpėr kodrat
pėrreth... Nderimi dhe dekorimi Beteja qe e pėrgjakshme dhe zgjati gjithė ditėn.
Kryetrimi, me ata pak luftėtarė qė i kishte kėtu, sepse shumica kishin vajtur
nėpėr shtėpitė e tyre pėr tė festuar, arritėn ti ēajė tė tri rrethimet. Atė ditė tė pėrgjakshme, nga tė dy palėt pati shumė tė
vrarė: 90 serbė e 83 shqiptarė, kryesisht pleq, gra e fėmijė (nė Galicė 35,
nė Mikushnicė 23 dhe nė Lubovec 24). Kapedani i plagosur rėndė jetoi deri mė 25 korrik 1924. Edhe pasi
vajti nė amshueshmėri, pėr shumicėn, sidomos pėr armiqtė, ngeli enigmė.
Shokėt e tij besnikė dhe e shoqja, Shotė Galica, trupin e tij e varrosen nė
varrin mė tė thellė nė botė (73 m), nė shpellėn Ēuku qė kėrcet, nė malet e
Pėrēevės. Nė krye tė Ēetės kreshnike
u vu Shotė Galica, e cila me ca fėmijė jetimė kaloi
nė Shqipėri, derisa vdiq nė mjerim tė plot, mė 4 korrik 1927, nė Fushė-
Krujė. Shteti shqiptar e shpalli Heroinė dhe ia ngriti njė Lapidar tė
mrekullueshėm... Edhe
Azem Galicėn, Sali Berisha, mė 26. I. 1993, me
dekretin nr. 435 e dekoroi me URDHRIN
E KLASIT TĖ PARĖ. Eshtrat e Shotės tė kthehen nė
Galicė! - Me
fat Pavarėsia dhe gjithmonė qofshi tė nderuar, o bashkėvendėsit e Azem
Galicės,- uron xha Abdyli, i emocionuar tej mase. Fjalėt i ka tė pakėta, sepse
ėshtė i sėmurė, por shumė domethėnėse. Kur e sheh varrin e zbrazėt tė
heroinės Shotė Galica, zemra i ēahet nė dysh dhe nuk pėrmbahet dot. Kjo
ėshtė paradoksale dhe e pakapshme pėr ēdo
mendje me dy kokrra tru. Kėta dy bashkshortė dhe bashkėluftėtarė, tė cilėt,
pėr mėse dymbėdhjetė vjet nuk arriti ti ndajė asnjė armik, ėshtė absurde qė
sot tė qendrojnė tė ndarė. Shota sa mė parė duhet tė kthehet nė Galicė dhe tė
bashkohet me Azem Galicėn! Paskėtaj, nė fund, nga tė pranishmit, u shtruan
edhe ca kėrkesa pėr qeveritarėt e pushtetarėt tanė, tė cilėt, deri sot, kur
ishin nė pyetje kėta dy heronj, ndėr mė tė mėdhenjtė nė gjithė historinė
tonė, sikur i futnin vesht nė lesh dhe nuk ia shkrepnin fare. Mbase,
qeveritarėt e rinj, do tė veprojnė ndryshe dhe do ta kuptojnė sė Azem e Shotė
Galica meritojnė mė shumė. Ata qenė frymėzues tė brezave liridashės. Me emrin
e tyre u fituan shumė beteja gjatė luftės sė fundit ēlirimtare, tė udhėhequr
nga UĒK-ja. Ta
zėmė, e para, patjetėr, duhet tė ndihmohen kėto dy Komplekse Pėrkujtimore, ky
nė Galicė dhe ai nė Pėrēevė, tė cilat kanė ngelur nė gjysmė tė rrugės!!! Vallė,
a ka kuptim e logjikė qė, nė ēdo vend tė mbijnė kulla, madje edhe aty ku nuk
ka pasur kurrė, e Kulla e Azem
Galicės, e cila ėshtė simboli mė i
njohur i rezistencės sonė kombėtare, tė mos hedh shtat aty ku themelet i ka
tė lara me gjak?!!! Kėrkojmė
qė eshtrat e heroinės Shotė Galica sa mė parė tė kthehen nė kėtu nė
Galicė, pranė burrit e bashkėluftėtarit
tė vet, Azem Galicės. Bashkimi i tyre shpirtėror paraqet bashkim idealesh dhe
do ti paraprijė edhe realizimit tė synimit tonė shumė shekullor:BASHKIMIT
KOMBĖTAR!!! Madje,
madje, pėr ēudi tė ēudive, edhe punimet e Simpoziumit kushtuar kėtij heroi,
mbi njėzet e dy kumtesa, tė mbajtur mė 14 korrik 2004, nė 80-vjetorin e rėnie
sė Tij, nuk e kanė rendin tė botohen nga Instituti i Historisė, duke bėrė
kėshtu njė pėrjashtim gati tė pashembullt!!! Megjithatė,
nė fytyrat e tė pranishmeve, vėrehej njė optimizėm mė i shtuar pėr ditė mė tė
mira... -Tė
Qeveria e sotme e Republikės sė Kosovės kam besim tė madh se do tė bėjė shumė
mė shumė pėr tė gjithė dėshmorėt dhe heronjtė e kombit, e nė veēanti pėr Azem e Shotė Galicėn, sepse me sytė e
mi i kam parė Hashim Thaēin, Jakup Krasniqin dhe shumė komandantė tė
tjerė , tė cilėt gjatė luftės, me uniformėn e UĒK-sė, kanė ardhur e janė
betuar kėtu para varrit tė Azem Galicės!- shprehet njė plak galicas me ton
gazmor. Pėrvjetor i sukseseve, por edhe i zhgėnjimeve Po
sot ēbėnė Abdyl Krasniqi? Edhe
pse i sėmurė, i mėrzitur, i lodhur, i moshuar, gati- gati edhe i harruar (pėr
tė mos thėnė i injoruar), ai qėndron si pėrherė krenar, stoik dhe i
panėnshtruar. Realizimi i Pavarėsisė deri diku ia ka plotėsuar ėndrrėn e tij
dhe merakun pėr ta parė Kosovėn e lirė. Por, shpirti i tij do mė shumė, ai e
do tėrėsinė, e do unazėn e plotė e jo nė gropa e copa, andaj pret dhe vuan.
Shpirti tij vuan edhe pėr shumėēka. Vuan pėr mospėrfilljen dhe mosrespektimin
e duhur tė dėshmorėve e tė luftėtarėve
tė lirisė, pėr mohimin e vlerave tė luftės dhe heronjve tė tė gjitha periudhave kohore,
kundėr burgosjeve dhe pėrndjekjeve tė atyre qė sollėn lirinė, nė mesin e tė
cilėve ėshtė edhe i biri, gjeneral Selim Krasniqi. Vuan
dhe i digjet zemra flakė, sidomos pėr lėnien pas dore tė idoleve tė tij
jetėsor, bashkėshortėve dhe bashkėluftėtarėve tė pandarė: Azem e Shotė
Galica!!! Azem
Galica qėndroi plot 47 vjet nė errėsirė dhe njė ditė flakėroi drejt Galicės
sė tij tė dashur, ku edhe u paqėtua nė gjirin e saj tė ngrohtė! Vallė,
edhe sa duhet tė pres trimi bashkėshorten dhe bashkėluftėtaren e vet, Shotė
Galica?! Kėto pyetje e torturojnė ēdo ditė kėtė atdhetar tė madh e tė
papėrkulur. Ai
vuan pėr injorimin e punėve nė Komplekset Pėrkujtimore, nė Pėrēevė e nė
Galicė, kushtuar kėtyre bashkėshortėve e bashkėluftėtarėve besnikė... Madje,
madje, le qė nuk ka pėrkrahje, as individuale as institucionale, por,
pėrkundrazi ka pengesa, zvarritje e
kėrcėnime. Kompleksi i tij nė Pėrēevė, jo qė po ndėrtohet sipas planit tė
paraparė, por edhe po dėmtohet...Kėshtu, pėr herė tė tretė ėshtė vjedhur
shqiponja e bronztė nė hyrje tė Kompleksit, e cila peshonte mbi njėqind kg. Krahas
gjithė kėtyre peripecive e vėshtirėsive sfiduese, ai, mė 31 dhjetor 2005, ka
pėsuar edhe aksident trafiku, nė
Korroticė tė Epėrme, me ērast mori lėndime tė rėnda trupore (e ka
dėmtuar keq gjurin e djathtė) e mendore, sa iu dashtė tė kėrkojė ndihmė edhe
jashtė vendit, nė Gjermani. Kėto pasoja po i vuan edhe sot, edhe pse kėto
ditė e fitoi gjyqin me Kompaninė e Sigurimeve Insing, e cila obligohet ti
kompensojė dėmin Abdyl Krasniqit nė shumė prej 12 mijė e 300 euro. Sidoqoftė,
Abdyl Krasniqi, nuk heq dorė nga rruga e lavdisė. Ai pėrherė dėshiron tė jetė
nė shėrbim tė kombit e tė atdheut. Gjatė bisedave dhe konsultimeve me tė,
edhe pse nė njė gjendje tė keqėsuar shėndetėsore, pos dhembjeve nė kėmbė e nė
unazat fundit tė boshtit kurrizor, ka pengesa tė mėdha edhe nė tė folur, ai
nuk i harron ata qė nė ēfarėdo mėnyre e kanė ndihmuar nėpėr ecejaket e tij
pėrplot rreziqe e sakrifica ose sė paku njėherė ka pasur punė me ta nė tė
mirė tė atdheut. Vazhdimisht mi ka pėrmendur: Rifat e Binak Dautajn
(vėllezėr nga Carabregu i Deēanit), Hasan Smajlin e Drenocit, Bisnik Berishėn e Gurbardhit tė
Malishevės, Ramadan Rifat Krasniqin nga Drenoci, Halit Minushin nga Damaneku
i Malishevės, Fuat Pėrēukun nga Vushtria, Shyqri Galicėn, Deli Avdiun nga
Prishtina, Faridin Tafallarin, Ali Ahmetin, Qerim Halilajn nga Tėrdeci i
Drenicės, Zenel Shushėn, Hazir Morinėn, Daut Kryeziun etj. Pos gjithė aktiviteteve tė tjera pena e tij
e mprehtė lė gjurmė edhe nė fushėn e artit aplikativ. Veē tjerash mė bėri
pėrshtypje vizatimi i simbolit tonė kombėtar, shqiponjės, si dhe skicimi i
Qenies sonė Kombėtare nė planin shumėdimensional tė rravgimeve nėpėr histori,
tė cilat edhe po e paraqesim mė poshtė: Unė,
personalisht dhe nė emėr tė Galicės e tė Drenicės, u pėrpoqa tia lajė njė
borxh tė vockėl fare kėtij burri tė madh, duke e pėrgatitur kėtė fejton pėr
nder tė kėtij pėrvjetori tė dyfishtė: 69- vjetorin e lindjes sė Abdyl
Krasniqit dhe 37-vjetorin e nxjerrjes sė eshtrave tė Azem Bejtė Galicės. |