Në 69- vjetorin e lindjes së atdhetarit të palodhur Abdyl Krasniqi dhe 37

vjetorin e nxjerrjes së eshtrave të Azem Galicës

ABDYL KRASNIQI - FRYMËZUES BREZASH

Shkruan: Bedri TAHIRI

E vërteta dhe drejtësia janë mbi të gjitha se vetëm

prej tyre varet madhështia e kombit. (Emil Zola)

________________________________________________

Llapusha, me pesëdhjetë e gjashtë fshatrat e saj, e gjendur ngjitur mu me zemrën e Drenicës, përherë u përcëllua ashpër nga flakët e luftës dhe të betejave të pareshtura. As vetë nuk qe pa lisa të mëdhenj, të pushkës e të mendjes. Kulla e Sadik Ramë Gjurgjevikut dhe Oxhaku i Ramadan Shaban Kijevës rrezatuan atdhedashuri e mënçuri nëpër mote e vite. Dyert e kullave të kësaj ane gjithmonë qenë të hapura për trimat dhe luftëtarët e lirisë. Azem Galica s’ka të njehur sa e sa konaqe bëri atje për të gjallë, andaj edhe pas rënies, ato male besnike ia siguruan varrin më të thellë në botë...

Lis rrënjëthellë

Ndër vendbanimet e hershme e me zë të kësaj treve heroike është edhe Drenoci. Sa emër i bukur! Vendësit e lidhin me praninë e madhe të drerëve e drenushave. Treqind e ca shtëpitë e tij, të shpërndara si me dorë të lirë, nëpër lagje të ndryshme, krijojnë mozaik me shije artistike.

Shtëpia e Selim Sadrisë, ngritur mbi kurrizin e dalë të një kodrine vezake, që gjason në samar breshke, tymonte thik përpjetë, sepse gëzonte autoritet të madh këtu e më larg. Pragu dhe nderi i saj kurrë s’ishin shkelur as koritur. Tehun e mbarë ia lanë të parët, burrat me nam, që nuk e shmangen asnjëherë vijën kombëtare. I ati, Sadriu, ishte nip i atdhetarit të madh, Prof. Imer Berishës nga Gjurgjeviku i Madh (1912-1946). Për të qenë, edhe vetë ishte lis me rrënjë të thella e të forta, dajë e kishte trimin e njohur, Alush Smajl Javorin e Llazicës (1899-1946).

Ky burrë babagjan jetonte i qetë dhe në harmoni me të shoqen, Fatimen nga Lubizhda dhe me dy fëmijët: Abdylin dhe Ajshen.

Abdyl Krasniqi u lind më 1 maj 1939 në Drenoc të Malishevës (atëbotë i takonte Klinës). Mësimet fillestare i mori në Carrallukë e të mesmet në Normalen e Prizrenit. Studimet për histori-gjeografi i kreu në SHLP në Gjakovë, ndërsa Fakultetin e Historisë në Tiranë. Për disa vite shpërndau rrezet e diturisë në Ujmir, Malishevë e Drenoc. Por shkurt, se shpejt ia hoqen ditarin nga dora. ”Të arrestohet irredentisti me bindje nacionaliste Abdyl Krasniqi!”- shkruhej në urdhrin e dalë nga zyrat e UDB-së jugosllave.

Mirëpo, sot, nxënësit e tij, të cilëve ua mësoi historinë tonë të përvuajtur e që mbajnë tituj të lartë shkencor, e nderojnë dhe e respektojnë denjësisht profesorin e tyre të paharruar..

Historiani që vetë u bë histori

Secila kohë i ka heronjtë e vet. Kështu është thënë denbabaden, dhe kjo është mëse e vërtetë. Për vepra të mëdha sikur janë të përcaktuar njerëzit që më parë. Kështu për nxjerrjen e eshtrave të kryetrimit të Drenicës e të mbarë shqiptarisë, për çvarrosjen e mitit, fati e kishte përcaktuar mësuesin dhe atdhetarin e Drenocit të Malishevës, Abdyl Selim Krasniqin. Ai këtë mision të shenjtë e kreu në moshën 35 vjeçare, moshë kjo që përkonte me moshën sa kishte jetuar kryetrimi. Këtë ide e kishte pasur kaherë në kokë, por rrëfimet e dajës e frymëzuan edhe më duke ia ngriten në një ideal të pashuar jetësor.

Siç rrëfen vetë Abdyli, moment vendimtar për ta ndërmarrë këtë akt heroik ishte biseda me dajën e vet, Kadri Imer Berishën nga Gjurgjeviku i Madh.

...Një ditë Kadriu kishte vajtur te Abdyli. Dajë e nip po e dëgjonin Radio Prishtinën, emisionin: Urime dhe përshëndetje. Aty u këndua një këngë për Azem Bejtë Galicën. Kadriut filluan t’i rrjedhin lotët nga mallëngjimi. Abdyli e kishte vërejtur dhe pas pak e kishte pyetur pse po qante? Ai pa një pa dy iu kishte përgjigjur:

- Si mos të qaj o nip, Azem Bejtën e kam pasur, jo vetëm udhëheqës por edhe shok e vëlla. Ai jo vetëm se ishte trim, por edhe i vlefshëm për popullin tonë...E sot...kur po e kujtoj se varri i tij s’gjendet kund, sepse me duart e mia e kam lëshue kufomën e tij në shpellë...

Fill pas kësaj Abdyli iu rrek punës. Bëri planet e duhura dhe formoi ekspeditën prej më se pesëdhjetë vetash nga fshatrat përreth: Drenoc, Kijevë, Gjurgjevik, Rigjevë, Gllarevë, Përçevë...

Më 22 maj 1971, në orën 9 të mëngjesit, iu afruan grykës së shpellës „Çuku që kërset “. Duke e menduar shpellën shumë të thellë me vete kishin marrë litarin e gjatë 100 metra. Abdyli i përgatitur mirë, shpirtërisht e fizikisht, nisi të lëshohej gurmazit të asaj shpelle enigmatike, nëpër të cilën pos Azemit të pashpirt s’kishte kaluar askush. Me vete kishte maskën dhe llambën e karbitit, të cilën e kishin siguruar në xehroren e kromit në Zatriq të Rahovecit. Litarin e mbanin dajë Kadri Imer Berisha dhe i unxhi Sadri Krasniqi. Bashkë me të në shpellë u lëshua edhe Cenë Gashi nga Përçeva. Në thellësinë prej 40 metrash llamba u fik dy herë. Aty, në atë zonë bënte shumë ftohtë. E shkundin litarin për t’i tërhequr lart. Pasi vishen më trash lëshohen përsëri. Në gjysmë të shpellës ndalet Cenë Gashi për ta drejtuar litarin, se hyrja e shpellës ishte zigzage. Me të u ndal edhe Rexhep Krasniqi.

Abdyl Krasniqi sakaq u gjend në fundin e shpellës së errët enigmatike. Zuri të hjek gurë e dhe, që për 47 vjet kishin rënduar mbi skeletin e legjendës, në këtë thellësi prej 73 metrash. Pas nëntë orë pune të pandërprerë, me shat e lopatë, me kujdesin më të madh u grumbulluan eshtrat e trimit të pavdekshëm, Azem Bejtë Galicës. Pasi i vendosi në një çarçaf të bardhë (me kohë e kishte menduar këtë gjë), i vuri në gjoks, dhe e lëkundi litarin për ta tërhequr lart. Sakaq shpella zu të buçiste fuqishëm nga zëri i Abdyl Krasniqit:“O pritne Azem Galicën, se edhe nga toka po fluturon“.

Dhe, kryetrimi doli në dritë, mori frymë lirshëm. Akt rrëqethës ky, i cili u la me lot mallëngjimi si nga bashkëkohanikët e tij ashtu edhe nga të tjerët që ishin të pranishëm...

Akt frymëzues

Zemra e atdhetarit, qysh kur preku me dorë eshtrat e kryetrimit, u entuziazmua dhe klithi:

Ngritu burrë Azem Galica

lart të pret e gjithë Drenica!

Dhe, atje në thellësi, në errësirë, zhvillohet një dialog i imagjinuar mes tyre:

-Ku është Kosova?

A është Drenica?

Kanë ende Plisa?

apo kanë vu t’zezat kapica?

Ku janë shokët?

A është Qyqavica?

A e kam, vallë kullën?

Si qëndron GALICA?!

Shpirti poetik i atdhetarit i përgjigjet:

E tani, TI, Azem Bejta, jeton shumë lart:

Simbol të kemi për Atdhe:

dritë shpërndan, si yll i zjarrtë

si i famshmi S k ë n d e r b e.

Rivarrimi i eshtrave në Galicë

Pasi u nxorën eshtrat dhe u vendosën në vend të sigurt, në arkën e odës së Cenë Gashit, u nisën lajmëtarët për në Galicë. Vendlindja e këtij trimi këtë sihariq e priti me gëzim. I madh e i vogël u çuan në këmbë për ta pritur birin e tyre, i cili pas 47 vjetësh po kthehej në vendlindje për t’u prehur aty ku kishte lindur.

Vërtet, një javë pas ngjarjes së bujshme, më 27 maj 1971, një delegacion nga fshatrat Përçevë, Gllarevë e Drenoc i Vlashit erdhën në Galicë. E lajmëruan fshatin dhe e kërkuan ndonjë më të afërm të Azemit. U takuan me Adem Sahitin dhe bashkë shkuan në Klinë të Poshtme, për ta lajmëruar vajzën e kryetrimit, AZEMINEN. Përsëri të gjithë bashkë kthehen në Galicë. Galicasit e thërrasin Kuvendin dhe e vendosin që rivarrimi i eshtrave të bëhet në vendin ku ishte zhvilluar beteja e fundit, aty ku e kishte kullën.

Po atë natë në komunën e Vushtrrisë është formuar komisioni për bartjen e eshtrave me këtë përbërje: Adem Sahiti, Qamil Hajdari dhe Branko Vojinoviqi. Nga Prishtina është paralajmëruar se sa më shpejt duhet bërë rivarrimin, sepse ka intenca të dërgohen eshtrat në Beograd për ekspertizë mjekësore. Edhe nga Vatikani pati interesime tër këta eshtra.

Të nesërmen, në orën 07:00, me automobilin e komunës së Vushtrrisë janë nisur për rrugë. Në Kijevë u ka ra ndërmend porosia e Azem Bejtë Galicës që dora e shkaut nuk bën ta prekë as për së vdekuri dhe e kanë zbritur Branko Vojinoviqin. Prej Kline i ka shoqëruar edhe kerri i policisë (vetë komandanti me dy policë). Në malin e Përçevës, te shpella “Çuku që kërset” ishte rregulluar vendi si për dasmë. Ishte pastruar terrenin përreth shpellës, ishin prerë shkurret dhe ishin shtruar qilima e sixhade. Rreth 50 burra kishin dalë në pritje. Pas një ceremonie të shkurtër të gjithë janë nisur për në shtëpinë e Cenë Gashit, në Përçevë.

Te dera e kullës, ku ruheshin eshtrat, bënin roje dy burra të armatosur. Eshtrat kishin qenë në një arkë prej druri e arka e futur në dollap të mbyllur me dyer. Edhe aty u bë një ceremoni e shkurtër dhe janë nisur të gjithë për në Galicë. Delegacioni tashmë ishte rritur shumë. Rrugës vazhdimisht bashkangjiteshin njerëzit. Erdhën nga Klina, Prishtina, Vushtria, Mitrovica e nga Skënderaj.

Në Galicë, edhe pse nuk ishte lajmëruar, po grumbulloheshin njerëz. Varri ishte hapur. Njerëzit po prisnin në heshtje. Ishte një varrim i pazakonshëm. Po rivarrosej biri më i madh i tyre, heroi i Drenicës, i Kosovës dhe i mbarë Shqiptarisë, kryekomandanti i çetave kryengritëse të viteve 1915 - 1924. Po rivarrosej Azem Bejtë Galica, pas 47 vjetësh, në vendlindjen e vet. Herën e parë ishte varroshur nga 4-5 veta në Varrin-Shpellë, të thellë 73 metra, e tash po e varrisnin qindra e mijëra vetë, në varr të zakonshëm.

Shumica e njerëzve kishin dalë te xeherorja e Magnezitit, pranë Zyrës së vendit dhe po e pritnin delegacionin me eshtrat. Dikur, pasdite arritën. Brenda në zyrë e bënë përgatitjet e nevojshme. Aty hynë Adem Sahiti, Abdyl Krasniqi, Cenë Gashi, Fevzi Dërvari dhe mjeku nga Prespa, Sako Sakoja, drejtor i atëhershëm i Shtëpisë së Shëndetit në Vushtrri. Pasi u nxorën eshtrat nga arka dhe u radhitën nga mjeku i lartpërmendur në arkivolin e ndërtuar nga punëtorët e NP “KOSOVA”, të cilin e mbuluan me flamurin kombëtar, dolën në oborr. Prej aty arkivoli bartet në duar, sipas zakonit deri në Galicë. Pas shkonte kortezhi i gjatë i njerëzve dhe i nxënësve.

Te varri prisnin të tjerët. Aty kishte ardhur edhe bashkëluftëtari i Azemit, Emin Lati i Prekazit (babagjysh i Tahir Mehës), i cili dridhej nga pleqëria. Ai kërkoi patjetër t’ia zbulojnë arkivolin. U afrua, i lëmoi eshtrat me dorën që i dridhej dhe iu drejtua me këto fjalë: “Azem, vëlla, ma bân halalh se kur jemi nda për herë të fundit nuk jemi përshëndetun!” Disa pika lotësh i rodhën faqeve. Mezi i fshiu dhe iu drejtua masës: “Më falni vllazën, se jemi djeg e jemi vra e s’kemi kajt, por tash jam plakun dhe më mallëngjeu shoku i luftës”.

Pasi u kryen ceremonitë dhe ritet e zakonshme, u bë varrimi i eshtrave. Pra, më 28 maj 1971, në orën 18:30 minuta, u rivarrosën eshtrat e Azem Bejtë Galicës aty ku e kishte zhvilluar betejën e fundit, Epopenë e lavdishme më 15 korrik 1924. Pra, pas shumë peripecive, kryetrimi vajti në gjiun e vet, në Galicën trime, pranë themeleve të kullës se tij të dashur, aty, ku më 15 korrik 1924, kishte zhvilluar betejën e tij të fundit, Epopenë e Arbërisë së Vogël.

Jetish Kadishani ishte pjesëmarrës, anadaj atë ditë e përshkruan kështu:”Më 28 maj 1971 në malin e Përçevës, pranë Shpellës së Azemit, u mbajt një mbledhje komemorative për trimin Azem Galica dhe po në të njëjtën ditë eshtrat e tij udhëtuan për t’u varrosur e prehur për jetë në vendlindjen e tij të dashur, në Galicën trime, ku morën pjesë qinda e mijëra qytetarë, udhëheqës komunalë e kosovarë, historianë, nxënës e arsimtarë të shkollave të Kosovës që mbajnë emrin e Shote e Azem Galicës.

Lajmi që mori dheun

Vepra madhështore e Abdyl Krasniqit jehoi shumë larg. Për të dëgjuan edhe organet e pushtetit. Dora e tyre e gjatë arriti edhe në shkollën ku punonte mësuesi Abdyl. Më 21 shtator 1971 iu dorëzua vendimi për largim nga puna, si i „ dyshimtë “ dhe i „ papërshtatshëm “. Kështu kaluan plot 8 vite e 19 ditë pa punë.

- Ah, i mallkuar, po ç’na bëre, na e ngjalle nacionalizmin dhe na e dhe flakën!- çirreshin bishat e tërbuara, kur lodheshin duke ushtruar torturë mbi trupin e tij granit.

- Mos u çeltë agu të gjallë dhe u daltë flaka, o shpirtshitur!- ua kthenti ai, duke qëndruar burrërisht.

Ra në 19 seanca gjyqësore, derisa më në fund u kthye në punë si i pafajshëm. Ishte kjo rrugë e gjatë e me pasoja, veçan për fëmijët e tij, të cilët hoqën të zitë e ullirit dhe kurrë nu panë ditë të bardhë...

Akti madhor dhe heroik i nxjerrjes së eshtrave të Azem Galicës pushtoi faqet e gazetave e të revistave shqipe. Nebil Duraku shkroi në gazetën “RILINDJA”, Selim Gashi në gazetën “Flaka e Vëllazërimit”etj.

Është mjaft interesante edhe letra e Ramë Tupanit (Rifat Kukajt), dërguar revistës “Thumbi” të datës 1. 07. 1971, me titullin “Kjo nuk është për t’u qesh, po as për vaj nuk kemi nevojë”, në të cilën, pasi, në mënyrë poetike, e zhvillon një dialog të imagjinar me kryetrimin, nxjerr edhe disa përfundime:

...Isha duke kaluar nëpër fshatin Galicë, dhe sikur dëgjoja zërin e Azem Bejtës (ndjesë pastë)...Dita qe e bukur. Pa asnjë re në qiell. Një varr i ri, modest. Pa kurrfarë pllake përkujtimore. Njerëzit e botës, gati prej kurrëgjësë krijojnë diçka, pastaj asaj diçkaje i këndojnë oda, i bëjnë mrekulli, e zbukurojnë. Bëjnë histori. E ja ku flenë eshtrat e trimit të madh, e burrit të urtë, i cili i deshi shumë njerëzit, dhe nuk ka asnjë pllakë (kemi piktorë e skulptorë, e poetë që do t’i shkruanin diçka në atë pllakë).

As bust nuk kishte!

As përmendore!!

Athua, pyesim, i meriton!!!

Flenë Azem Bejta, por jo edhe ndërgjegjja ime. Mora vesh se dikush paska thënë t’ia kishin kthyer eshtrat në shpellë!

Ai që i tha këto, gjithë ç’mund të them për të- më vjen keq për të. Me këto që tha më bindi se nuk e ditka të kaluarën e kombit të vet, e duke mos e njohur nuk guxon të krenohet me thesarin që ka, e duke mos ditur të krenohet, nuk ka guxim, e guximi është çelësi i trimave...

Mirëpo jehonë më të madhe pati shkrimi i Nebil Durakut me titullin simbolik “Varri 73 metra nën tokë”, i botuar në gazetën kroate “VUS” nr. 997, më 9. VI. 1971, që, siç thoshte prozatori tjetër i shkëlqyer, Mehmet Kajtazi, artikulli ishte përkthyer në shumë gjuhë...Kjo e gëzonte pa masë shkrimtarin tonë të madh, Nebil Durakun, i cili, me zemrën mal përfundonte se s’ka prozator të mirëfilltë sot në Tiranë që nuk ia ka kushtuar së paku një tregim Shotës (Mehmet Kajtazi: Njëqindvjetori i lindjes së Shotë Galicës, fejtoni nr. 15, Bujku, Prishtinë, 17 janar 1995).

Edhe Ajet Haxhiu në librin “SHOTA DHE AZEM GALICA” (Tiranë,1976, f. 280) i bëri nder këtij akti historik, duke shkruar:”Gjysmë shekulli ka kaluar nga viti 1924, kur Shotë Galica me bashkëluftëtarët e saj e lëshuan trupin e Azemit, në shpellën historike të katundit Përçevë. Plot 47 vjet heshti toka, heshtën edhe bashkëluftëtarët e bijtë e Drenicës, duke ruajtur në fshehtësi atë shpellë. Shqetësimi mos armiku do t’i keqpërdorte eshtrat e tij kurrë atyre nuk u dha qetësi e besim. Shpërblim tjetër më të mirë, veç besnikërisë ndaj porosisë që Azemi u pati lënë, bashkëluftëtarët nuk patën mundësi t’i siguronin prijësit të tyre famëmadh.

Por një ditë bijtë e Drenicës, me atë Guximin dhe iniciativën që i ka karakterizuar gjithmonë, bënë të veten. Nga shpella e thellë e Përçevës nxorën skeletin e kryetrimit Azem Galica...”.

Amaneti i Azem Galicës

Atdhetari sypatrembur, Abdyl Krasniqi, të gjitha i përballonte, kur e dinte se kishte realizuar një qëllim të lartë kombëtar, kishte kryer amanetin e kryekomandantit të çetave çlirimtare, Azem Bejtë Galicës.

Azem Galica u lind më 10 dhjetor 1889. I rritur në një familje me tradita luftarake e atdhetarie, që në fëmijëri u përcaktua në rrugën e lavdisë. I ati, Bejtë Galica, ishte ndër luftëtarët më të njohur të Drenicës, i cili ra heroikisht në betejën e njohur kundër satrapit Shemsi Pasha, më 1907, në mes Rezallës dhe Deviçit.

Bejta kishte edhe tre djem të tjerë: Seferin, Zenelin dhe Ademin, por Azemi ishte më i dalluari. Ishte i zgjuar, besnik dhe shumë i shkathët. Ende pa i mbushur njëmbëdhjetë vjet, me pushkën e dajës së vet, Kurt Selacit, në Selac, vret kriminelin serb, Stojanin.

Gjatë viteve 1910-12 shpërthyen kryengritjet e përgjithshme për pavarësinë e tokave shqiptare. Më 5 maj 1912 Hasan Prishtina doli në Drenicë, në kullën e Ahmet Delisë, mbathi opingat dhe dha kushtrimin për një luftë mbarëkombëtare kundër Perandorisë osmane. Edhe trimi 20 vjeçar radhitet në çetat e Drenicës dhe merr pjesë në betejën legjendare të Merdarit.

Megjithatë, me theqafjen e Turqisë, mbi trojet tona të molisura u vërsulën bandat kriminale serbe. Luftëtarët e lirisë u ndoqën, u vranë dhe u burgosën. Edhe Azem Galica bashkë me dy vëllezërit arrestohet. Për disa muaj vuajti në baltën e Runikut, ku ishte formuar kampi famëkeq e rrëqethës. Drenicasit nuk duruan shumë. Një ditë e sulmuan dhe të burgosurit u liruan. Mirëpo xhandarët u vunë në ndjekjen e trimit, derisa e zunë dhe e dërguan në thellësi të Serbisë, në Zajeqar, gjegjësisht në Pozharevc. As prangat e rënda nuk e penguan shpirtin e etur për liri. Në pranverën e hershme të vitit 1915 Azem Galica u gjend në Drenicë.

Kryekomandant i çetave çlirimtare

Kthimi i tij ngjalli shpresat për ditë më të mira. Pa humbur kohë formoi çetën luftarake, e cila më vonë do të bëhet NËNA E ÇETAVE. Ato ditë në Kosovë u ndërruan edhe pushtuesit, në vend të serbëve erdhën austrohungarezët dhe bullgarët. Pushkët e lirisë nuk e ndalë n këngën e tyre. Shaqir Smaka me kohë kishte formuar çetat çlirimtare dhe luftonte pa pushuar.

Tashmë Azem Galica në Çetën e tij kreshnike kishte edhe shoqen e jetës e të pushkës, kishte Nusen e Maleve- SHOTË GALICËN, me të cilën qe fejuar para se të binte në burg. Këta dy bashkëshortë e bashkëluftëtarë u bënë tmerr për armikun e për ata që i bënin argatë dreqit. Një ditë, kur Azemi mungonte, forca të shumta austriake ia mësyejnë Galicës. Pas një lufte të rreptë, dy vëllezërit e tij, Seferi dhe Zeneli, vritën në malin Gamna.

Betejën më të njohur kundër këtyre pushtuesve e zhvillojnë në Abri, më 6 mars 1917, ku plagoset për vdekje edhe vëllai i tij i vogël, ADEMI. Pos tjerash nuk duhet harruar as aksioni i suksesshëm në Përrua të Keq, kur me pak trima zuri mbi 2000 ushtarë austrohungarezë dhe të gjithë i dorëzoi në Mitrovicë, te komnadanti francez Balshe.

Më 1918 formohet Mbretëria SKS, që populli e quajti Serbia e Dytë, e cila edhe më rëndoi çizmën mbi tokat tona të shkretuara. Në anën tjetër as shqiptarët nuk qëndruan duarkryq. Po këtë vit, intelektualët shqiptarë nën udhëheqjen e Hoxhë Kadri Prishtinës formojnë Komitetin “MBROJTJA KOMBËTARE E KOSOVËS” me seli në Shkodër. Ky Komitet, për t’u ardhë në ndihmë kryengritësve hartoi PROGRAMIN prej 10 pikësh dhe Azem Galicën caktoi kryekomandant të çetave çlirimtare, të cilat numëronin mbi dhjetë mijë luftëtarë.

Dhe, në pranverën e vitit 1919, pikërisht më 6 maj, shpërtheu kryengritja e përgjithshme, duke përfshirë mbarë Drenicën dhe Dukagjinin. Ajo u shua me gjak, por pati jehonë të madhe. Serbia u përpoq t’i zërë udhëheqësit e saj. Azemi e Shotë Galica ranë nëpër shumë gracka, por dolën faqebardhë. Luftërat dhe betejat e tyre nuk kishin të ndalur.

Bishat serbe tërë mllefin e shfrenin, duke u hakmarrë mbi të paarmatosurit. Në janarin e vitit 1920 dogjën Kollën, kurse më 1921, në malet e Dubovcit e pushkatuan nënë Sherifen me bija e mbesa. Zjarrit i shpëtoi vetëm Rahimja pesë vjeçe...

Por të gjitha këto veprime kriminale i paguanin me kokë. Kështu, fill pas kësaj, Shota me vëllezër e me shokë, hyn në Mitrovicë dhe naçellnikut fytyrëzi ia numëron plumbat në lule të ballit.

Në dhjetorin e vitit 1921 formohet edhe Zona e lirë e Junikut ku kaluan shumica e luftëtarëve të lirisë. Ata, herë pas here dilnin edhe në Shqipëri, sidomos në Shkodër, ku merrnin udhëzimet për veprime të mëtejme.

Zona e lirë e Drenicës

Serbia, duke mos ia dalë me luftëra e me armë, zuri të përdorë taktikë tjetër, atë të mashtrimit, duke zhvilluar bisedime me prijësit e çetave. Në ndërkohë u formuan edhe dy zona të lira: ajo e Dumnicë, në krye me Mehmet Konjuhin dhe ajo e Drenicës, në krye me Azem Galicën.

Zona e lirë e Drenicës, që më shumë njihet si ARBËRIA E VOGËL, në fillim përfshinte të gjitha fshatrat e komunës së atëhershme të Prekazit: Galicën, Lubovecin, Mikushnicën, Prekazin, Dubovcin, Beçiqin, Krasaliqin, Tërnavcin, Kuçicën dhe Stërmcin. Prej janarit të vitit 1924 ngushtohet, duke u kufizuar në tri fshatra: Galicë, Lubovec dhe Mikushnicë. Kjo bërthamë e shtetit shqiptar, për ca vite rrezatoi atdhedashuri mbi të gjitha trojet shqiptare dhe frymëzoi luftërat për liri...

Është e rrugës të ceket së Hasan Prishtina e çmonte shumë Azem Bejtë Galicën, saqë e krahasonte me Skënderbeun dhe, kudo që shkonte e takohej me kosovarët të ikur në Shqipëri, thoshte:”I vetmi trim i Ballkanit ka mbërri me armë në dorë e pa përkrahje, të paktën morale, të ndonjë shteti evropian, në zemër të Ballkanit, në Drenicë, me krijue autonomi mbi disa copë katunde dhe me ia shti tmerrin qarqeve ushtarake dhe politikanëve hegjemonistë të Karagjorgjeviqëve”(Ahmet Maloku: Hasan Prishtina me Azem Bejtën, Zani, Prishtinë, 1968).

Rrethimi

-A durohet kjo, shteti në shtet?! O shën Savë, Azem Galica po na çmend fare! Edhe fëmijët në djepa po e shohin ëndërr, çirreshin ministrat e oficerët serbë, nëpër zyrat e Beogradit.

-Do ta djeg shkrumb e hi mbarë Drenicën e mallkuar,- shfreu i tërbuar kral Aleksandri.

- Ah, jo, ore të keqen, jo, e zbuti mjekërbardhi tinëzar, Pashiqi. Unë të mësoj ndryshe, që, edhe do ta heqim qafe atë të mallkuar Azem Galicë, edhe Evropa nuk do të hidhërohet...

Dhe, dita e 15 korrikut e vitit 1924 gdhiu fare ters. Forca të mëdha nga garnizoni i Shkupit, mbi 1200 veta, të përcjellë edhe nga artileria e rëndë e përbërë nga shtatë topa e shumë mitraloza ia kishin mësyrë Drenicës. Gjarpri i zi zvarritej drejt Arbërisë së Vogël, e popullata e Mitrovicës nuk merrte vesh gjë. As xhandarët vendës nuk kuptuan dot deri te Leskova, afër Lubovecit, kur koloneli Stojanoviq, në prani te Zhupanit të madh te Shkupit, lexoi urdhëresën se shkonin për ta rrethuar Azem Galicën. Sulmi duhej të ishte i bëftë dhe i furishëm...

Kur këndoi gjeli i parë, të tri katundet: Galica, Luboveci dhe Mikushnica u gjenden të rrethuara shumëfish.

Plagët mortore

Hëna kishte tretur diku pas resh e rojat i kishte mashtruar gjumi i ëmbël i mëngjesit. Edhe kulla qëndresë flinte në heshtje. Dje kishte pasur festë. Mbarë vendi kishte qenë për ta përgëzuar kapedanin. Kishin lozur, kishin kënduar dhe kishin qëlluar shenjë. Të sfilitur ishin shpërndarë të gjithë, edhe trimat e çetës. Aty s’kishin ngelur veçse dymbëdhjetë luftëtarë.

Zoja, gruaja e dytë e Azemit, i kishte hetuar pa krisur topi i parë. U zgjua edhe kryetrimi dhe dha kushtrimin, që sfidoi edhe krismat e topave. Djajtë u futen të gjallë në dhe. Beteja u ndez ashpër. Në çdo frëngji një grykëhollë lirie. Askush nuk i druante mortjes. Vargonjtë e rrethit të parë zunë të shkriheshin nga gjaku i valë i Bajram Tërnavcit e i Hys Popovës.

- Kujdes gratë dhe fëmijët e katundit, oj Shotë Galica!- tha kapedani dhe çau si vetëtima nëpër flakë pushkësh. Kapitenit serb, i cili kishte guxuar te afrohet pranë kullës, i ngeli shpata në gardh. Ushtarët serbë i mbyllnin sytë dhe i lëshonin armët nga dora. Livadhi i Frashrit zu të skuqej nga gjaku që shkonte rrëke. Halit Bajrami lëshohej rrokullimë me trimat sypatrembur gashianë. Në anën tjetër, Bekë Hyseni fluturonte nga Suka e Madhe. Shpatulla e majtë e kryetrimit rridhte gjak curril. Vallë, ecte apo fluturonte?! Me këmbë i shkelte zuzarët e palmuçur që nuk bëzanin. Kur po e kapërcente rrethin e tretë, një plumb tinëzar e kapi në kryqëza. Oh, sa keq! Plasën fishekët e vet në rrethatore dhe e dëmtuan rëndë. Edhe nga supet e Halil Avdisë, Smail Shabanit e Kamer Llaushës gacatorja e tij besnike shitonte papra. Oso Kuka i Lubovecit (Qerim Shashi) kishte ngulur këmbë në Qafëmal...

- Hiç mos keni frikë, hiç- mundohej t’i qetësonte fëmijët e lebetitur plaku mjekërbardhë, Shaban Tahiri, por breshëria e plumbave ia ndali fjalën në grykë. Të tjerët, në krye me dadën Shotë, morën drejt Qyqavicës. Nëse një fije floku i mungon dikujt, ju do të përgjigjeni para Azemit!- i kërcënonte ajo xhandarët që i takonte rrugës.

Të tri katundet kishin marrë flakë. Armiqtë, kur morën vesh se dragoi shpëtoi i gjallë, u tërbuan fare. Si ujqër të uritur u lëshuan mbi të pafajshmit. Vranë, pushkatuan, masakruan dhe dogjën gra, pleq e fëmijë. Hasimes nga Mikushnica me thikë ia nxorën ferishten nga barku...

Takimi në Qyqavicë

Buzëmbrëmje e trishtë korriku. Lugu i Qyqavicës zhurmonte dhimbshëm. Vaje fëmijësh, rënkime plakash, shtrydhje të plagosurish. Midis tyre, i shtrirë në vig, qëndronte kapedani i plagosur. Veten e kishte harruar, i qante zemra për të tjerët. Me sy i vidhte ata që i mungonin. Tutje flaka shkonte deri në qiell. As të mallkuarit nuk kishin shpëtuar lehte, jo. Me lëkurë e paguan, lanë mbi njëqind të vrarë e shumë të plagosur, e ngushëllonte veten...:

- O, ku je, o Azem Galica! Çohu në këmbë, he burrë i dheut t’i bëjë për hair varret e lavdisë. Ty s’ka çka të bën plumbi i shkaut. Ngrihu ndeze një cigare tarabosh se shokët përreth të duan të fortë e në këmbë. Veç dushmani të do të lodhur e të shtrirë. Çohu dhe gëzohu se ke një djalë!- foli Shota, që posa kishte arritur.

Trimi i dha zor dhe u ngrit pakëz në bërryla. Pasi ua hodhi një sy të

gjithëve, ia ktheu Shotës.

-Mos u tall moj Shotë, se më ligsht jam sot se atëherë kur u plagosa në Arbëri. E di që Zoja ende nuk ka fëmijë, por emrin tim e lë peng për fëmijën që do të lind: Azem, nëse është djalë, Azemine, nëse është vajzë. Tash merri dhe shpërndaji këto familje, se armikut nuk i besohet...

O, prite Azem Galicën prite, more!

Lajmi për Epopenë e Arbërisë së Vogël, apo Betejën e Galicës, siç u quajt më vonë, u përhap si më krah. Mehmet Konjuhi dhe Shyt Bajqinovci, me çetat e tyre, fill arritën në Qyqavicë. Mehmeti, kur e pa kryetrimin shtrirë, zu të qaj me zë. Azemi i dha zor dhe u ngrit për t’i përshëndetur. Pasi u bëmë bashkë me Mehmetin s’kanë çka na bëjnë shtatë kralat!- tha ai i gëzuar. Dhe, pas një jave, karvani i luftëtarëve marshonte drejt mëmës Shqipëri. Rrugës ia sjellin edhe Allçin (kalin, që para betejës ia kishte dhënë Shaban Palluzhës). Për ca kohë pushojnë edhe në kullën e Sadik Ramës në Gjurgjevik. Me ta bashkohen edhe dy çeta, ajo e Mehmet Delisë dhe e Met Imerit.

Në malet midis Përçevës dhe Gllarevës, Azemi lodhet shumë. Nusja e Maleve dhe Plaku i Çetës, Bekë Hyseni, i qëndronin te koka. Kur u tubuan të gjithë, trimi mblodhi fuqinë e fundit, u ngrit ca dhe me gjysmëzëri tha:

-Vëllezër! Amanet atdheun, ruajeni dhe luftoni të bashkuar për lirinë e tij. Të palgosurit dhe fëmijët jetima i përcillni në Shqipëri. Ti Shotë, mos iu ndajë çetës. E di që kurrë s’ke me e korit emrin dhe trimërinë tënde. Lamtumirë vëllezër! Kosova dhe ju më dhatë fuqi, zemër e krah lufte. Edhe i vdekur kam dëshirë me luftue bashkë me ju. Prandaj trupin më ma djeg ose më ma qit në një pus të pafund. Armiku nuk duhet ta marrë vesh vdekjen time. Trimat nuk kanë kohë të përlotën. Shtrëngoni fort armët, lufta nuk duhet ndërpritur...

Fjala i ngeli në gjysmë. E lëshoi shpirti në prehrin e Shotës. Trimat përreth ulen kokat dhe nuk u përmbajtën dot. Edhe trimëreshës i shpëtuan dy pika loti. Ah, jo, bjeshka po lotonte në heshtje...

Atë ag të mugët të 25 korrikut 1924, nga gurmazi i thellë i shpellës “ Çuku që kërcet “ jehoi kushtrimi: O prite Azem Galicën prite, more!

Nusja e Maleve kryeson Çetën

Me vrasjen e Azem Galicës pothuajse mori fund edhe Lëvizja Kaçake e Kosovës. Ato pak çeta të mbetura luftonin aty-këtu nën thirrjen e njohur “O, PRITE, PRITE, AZEM GALICEN!” Ende nuk dihej për vrasjen e tij. Ajo kishte mbetur enigmë, jo vetëm për armikun, por edhe për shumicën e popullsisë shqiptare. Armiku interesohej për ta marrë vesh vdekjen e tij. U paguan njerëz për të hulumtuar në terren. Pyetnin kudo dhe përgjigjet ishin të ndryshme: “disa po, disa jo, e disa nuk dimë gjë”. Edhe krimineli i njohur nga Istogu, çetniku Miliq Kërstiqi e kishte ndalur, kur po shkonte të bluajë në Istog Ajet Paliqin e Qubrelit dhe e kishte pyetur: “A u vra Azem Bejta?” Ky ia kishte kthyer: “Më shumë janë asi që po thonë nuk u vra se asi që u vra”.

Shotë Galica, pasi qëndroi disa ditë në Shkodër dhe pati takime me Hasn Prishtinën, Bajram Currin dhe anëtarët tjerë të Komitetit të Kosovës, u kthye në Kosovë për ta vazhduar rezistencën e armatosur kundër pushtuesve serbë. Për ta dërguar në vend amanetin e Azemit dhe për ta përfocuar bindjen se ai nuk ka vdekur, çeta e saj bashkë me çetën e Mehmet Delisë (Mehmetit të Vogël) e zhvillojnë një luftë të ashpër në Prekaz, në lagjen Mehaj. Aty i zënë ngushtë edhe vetë naçallniku i Deviçit ishte trishtuar dhe kur e shpëtoi kokën pohonte se me sy e kishte parë Azem Bejtë Galicën që e udhëhiqte betejën. Këto fjalë patën efekt te armiku dhe ngjallën tmerr e panik.

Në muajin janar 1925 ajo me çetën e vet e ndihmoi Bajram Currin në bjeshkët e Dragobisë. Luftën e fundit Shotë Galica me çetën e vet e zhvilloi në Llaushë, më 1926. Shota plagoset rëndë, por qëndron. Asaj rruge, pasi i mori disa fëmijë të shokëve të vrarë, niset për në Shqipëri. Po shkonte për të mos u kthyer më kurrë. Ishte kjo lamtumira e saj e fundit për Kosovën e dashur, për këtë tokë që dymbëdhjetë vjet e mbrojti me pushkë në dorë.

Fund i tmerrshëm

Kur kaloi në Shqipëri, në fillim u vendos në Shullaz e më vonë në Derven të Fushë-Krujës, në një shtëpi përdhese. Me vete e kishte Allçin e Azemit dhe armët e tij që ia pati hequr kur e varrosën në shpellë. Aty pranë i mbante edhe disa fëmijë jetimë, për të cilët mezi siguronte bukë. Plaga e rëndë që e mori në betejën e Llaushës, mërzia për Kosovën e robëruar e të lënë në mjerim, dhembja për jetimët kosovarë, që po hiqnin të zitë e ullirit e dobësuan shumë. Gishtat e dorës së djathtë ia prenë mjekët se iu kishin ngrirë nëpër male duke e mbajtur pushkën. Ta shikoje këtë luaneshë të dikurshme qysh ishte tretur, të prekte në zemër. Ishte bërë asht e lëkurë dhe po përjetonte çaste të vështira. Mezi e siguronte kafshatën e bukës për vete dhe për jetimët që i rriste. Nga skamja u detyrua ta shes edhe pasurinë e fundit që e kishte, kalin e Azemit. Edhe nipi i Azemit, Bejtushi (djali i Seferit) që gjatë sundimit nolian e kishte regjistruar në shkollë, në Tiranë, një kohë i sëmurë nga malarja qëndroi te Shota (edhe ai vdiq pak pas saj).

Ditët e fundit të jetës i kaloi në Derven, në atë shtëpinë e vogël përdhese. Ishte lodhur dhe dobësuar shumë. Kishte mbetur kockë e lëkurë.

Më 10 korrik 1927, në moshën 32-vjeçare, në gjendje të mjerueshme, i mbyll sytë njëherë e përgjithmonë heroina shqiptare Shotë Galica. Kur po jepte shpirt, te koka i qëndronin: fëmijët jetimë që ajo i kishte mbajtur, e që në heshtje po qanin, dy vëllezërit e saj dhe disa kosovarë të tjerë.

Varrimi i saj nuk u bë në heshtje, siç dëshironte qeveria e Ahmet Zogut. Në përcjelljen e saj të fundit erdhën shumë njerëz nga rrethe të ndryshme. Sipas porosisë së saj varrimi u bë në Fushë-Krujë.

Nderimi dhe përjetësimi

Në vitin 1962, Shteti Shqiptar ia ngriti lapidarin në Fushë-Krujë, duke e nderuar edhe me titullin e lartë HEROINË E POPULLIT.

Një tjetër përmendore i është ngritur edhe në qytetin e Kukësit, punuar nga skulptori i njohur Kristaq Rama.

Edhe në Kosovën martire kujtimi për këtë heroinë nuk u shua kurrë. Emrin e saj e mbajnë shumë shkolla, rrugë e institucione kosovare. Ekzistojnë shumë këngë e hartime letrare për të. Shkrimtari i njohur drenicar, Mehmet Kajtazi, më 1995 botoi romanin historiko- letrar “Shotë Galica”.

Vasil KOÇI ia kushtoi këtë poezi:

Shote Galicës

S’ke lindur nga përrallat, nga legjendat

as nga hyjnitë mitologjike,

të lindën hallet, vuajtjet, brengat

dhe koha jote e madhe epike

Më shumë se gjakun tënd e jetën,

më shumë se vetë dhe lumturinë,

(...Prite Azem Galica, prite!...)

Kosovën deshe dhe gjithë Shqipërinë!

Sa herë kujtoj, ej, thirrjen tënde

që si rrebesh malesh vërshon,

them: heroizmi i Kosovës

rend nëpër kohërat e gjëmon!

Më 1997, në 70-vjetorin e vdekjes së saj, Instituti i Historisë së Kosovës, në Prishtinë, organizoi Sesionin Shkencor me titull; ”Shotë Galica- Heroinë e Kombit”, ku u lexuan shtatëmbëdhjetë kumtesa, të cilat, në vitin 2003 edhe u botuan në një vëllim të veçantë. Por, edhe sot e kësaj dite, urimi më i dashur që u bëhet vajzave kosovare është t’u thuash “U BËFSH SI SHOTË GALICA!”

Me vendimin e Këshillit Bashkiak të Qytetit të Fushë- Krujës, nr. 53, datë 24 nëntor 2004, me rastin e 40- vjetorit të kremtës së shkollës së mesme të përgjithshme “SHOTË GALICA” në Fushë- Krujë, Qerime Halil Radisheva- Shotë Galica, HEROINË E POPULLIT SHPALLET QYTETARE NDERI

Sërish në shërbim të atdheut

Mirëpo, nuk shkoi gjatë dhe përsëri për Abdylin filluan „vizitat“ nga ana e pushtetmbajtësve. Më 1981 e kontrolluan dhe e bastisen. Ndërsa më 19 shtator 1984 e arrestojnë dhe e burgosin në Pejë. Aty e maltretojnë aq rëndë, ia prishin njërin sy, sa nuk e ndal as Klinika e Prishtinës, por e dërgojnë në Zagreb. Më vonë pasoi diferencimi ideopolitik dhe e dërguan në pension të parakohshëm, duke e bezdisur herë pas here polica...

Një kohë e kaloi edhe në Tiranë. As atje nuk qëndroi duarkryq. Jo, jo, ai kudo që shkonte krijonte dhe punonte në shërbim të kombit e të atdheut. Mjafton të kujtohet veprimtaria e tij në faqet e revistës periodike “Diaspora shqiptare”, ku ishte edhe anëtar nderi. Në çdo numër të saj lë gjurmë pena e tij e mprehtë dhe gjithherë skalit një emër jetik- KOSOVËN...

Për disa vjet rresht përsëri sikur u desh të heshtej. Varri i Azem Galicës në Galicë mbeti pa “shenjë pa dokë”, siç thotë populli. Vinin vizitorë nga të gjitha anët e Kosovës dhe secili ishte i gatshëm të hapte qesën për rregullimin e varrit. Edhe kolektivi i shkollës fillore në Prekaz, që e mbante emrin e këtij trimi, për çdo vit sillnin kurora mbi varrin e tij të parregulluar.

Betimi i Adem Jasharit

Lëvizjet e mëdha Demokratike të shqiptarëve bënë ndryshime kudo në Kosovë dhe në Shqipëri. Edhe në fshatin Galicë u hetuan këto ndryshime. Më 13.V.1990, te Lisat e Vorreve, në Galicë, u mbajt takim dhe u mor vendim, që me mjete vetanake, të rregullohej obelisku i Azem Bejtë Galicës. Dhe, kjo punë u bë shpejt e me vullnet.

Më 25 korrik 1990 Galica kishte festë. Po mbahej një Tubim i Madh Popullor, asi çfarë i organizonte Azemi sa ishte gjallë. Që në orët e hershme të mëngjesit nga të katër anët kolonat me “krushq” me flamuj në ballë po marshonin drejt Galicës. Mbi 30.000 mijë qytetarë erdhën në Galicën kreshnike. Aty ishte edhe komandanti legjendar Adem Jashari, i cili edhe u betua që ta ndiqte rrugën e tij lavdiplote ...

Galicasit të gjithë tok: burra, gra pleq, fëmijë, atë natë s’kishin fjetur fare. Në fshatin e tyre po vinte e tërë Kosova.

Te obelisku i mbuluar me flamurin kombëtar e sollën plakun 111-vjeçar, Rushit Godenin. Një copë herë e shikoi fotografinë e Azemit dhe duke e lëmuar ngadalë pyeti:

-“Ai âsht ky Azemi, apo m’bâjnë sytë?!

-“Azemi është, Azemi” - i thanë të pranishmit.

- Ai afrohet dhe e puth duke i thënë: “AZEM, A T’KAM THANË SE NJI DITË DO TË TAKOHEMI? FOL HE BURRË!” - dhe i rrodhën lotët faqeve. Të gjithë u mallëngjyen dhe shumëkujt i dolën lotët. Ia sollën një karrigë dhe e lutën t’i thotë dy-tri fjalë për Azemin. Kur u ul tha: “Azem galica a kânë trim i madh. AI ISHTE i DREJTË DHE i PASTËR. KUR DOLËM MALEVE NA THA: “NE QË DOLËM NË MAL Mâ S’KEMI GRA, VLLAZEN E AS F’MIJË, NE E KEMI VETËM ATDHEUN, PËR LIRINË E T’CILIT LUFTOJMË. eDHE ATËHERË, SIKURSE EDHE SOT NUK i BâMË ASKUJT ASGJâ, POR LUFTUEM PËR TË DREJTAT TONA QË NA i MORI HASMI. HASMI YNË âSHT SERBIA...”

Kur u krye ceremonia e zbulimit të obeliskut u kthyen te bina e zbukuruar me çilima e flamuj komëtar, në ballë të së cilës qëndronte portreti i Azem Bejtë Galicës. U përshëndetën mysafirët, u evokuan kujtime nga njerëz të ndryshëm, u lexuan dhe u recituan vjersha, u kënduan këngë e u hodhën valle. Referati kryesor:”Azem Bejtë Galica - kryekomandant i Lëvizjes Kaçake”u lexua nga autori i këtyre rreshtave (Bedri Tahiri). Foli edhe Abdyl Krasniqi, i cili as nuk donte të dëgjote se ç’thoshte policia serbe, e cila me forca të shumta e me tanke e autoblinda na kishin rrethuar nga të katër anët. Edhe pse ndërhyri policia serbe, çdo gjë kaloi për mrekulli dhe, sërish, pasi drekuam e pushuam, në atë vapë të madhe, vazhduam programin artistik...

Eshtrat nuk i nxora unë, ata i nxori dheu, i nxori koha...

Atë ditë të shënuar për mbarë Drenicën dhe shqiptarinë, në tubimin e madh popullor, në të cilin morën pjesë mijëra e mijëra qytetarë nga të gjitha trojet shqiptare, Abdyl Krasniqi, si gjithmonë, pati rol të veçantë. Ai, tashmë, duke qenë i angazhuar edhe në Frontin e rezistencës, kishte ndarë mendje që në foltore të shpalos ecurinë e nxjerrjes së eshtrave të kryetrimit Azem Galica dhe të lexojë vargje të zjarrta atdhetare që të ngjethnin mishtë e të bënin të hidheshe para topit për mbrojtjen e atdheut.

Atij, pasi bëri zbulimin e obeliskut, bashkë me bashkëkohanikun e kapedanit, plakun Rushit Godeni dhe bijën e vetme të tij, Azeminen, iu dha fjala.

Dhe, derisa po lexonte, erdhën forca të shumta policore serbe për ta ndërprerë tubimin. Por, kot. Ai nuk ndalej fare. Nga ai fjalim po shkëpusim disa pjesë:

Në emër të drejtësisë,

Nga shpellë e hapur

Për çështje të lirisë,

Nga Kosovë e përgjakur!

Vëllezër dhe motra;

Nga gjaku, nga dheu, nga toka!

Të gjithë atyre nga votra,

Atyre me sy e vesh shqiponja!

Nga “shpella” në shpellë,

Nga shpella për Kështjellë.

Nga Kështjella për jetën!

Nga jeta për të vërtetën!

Nga skëterra,

Nga një terr i zi,

Jo vetëm dramë,

Por edhe tragjedi.

SHPELLA

Thellësia e shpellës

Matet edhe me vite!

Matet edhe me metra!

Terr- pa rreze drite!

Metra apo vite?

Vite apo metra?

Edhe metra, edhe vite,

Edhe vite, edhe metra!

Që kur kjo?

Që kur u nda trolli,

Që kur u vra liria,

Që kur në copa, u nda Shqipëria!

...Pas shumë kohe të Kosovës së martirizuar, tani shpellë, eshtrat e Azem Galicës nga shpella, nuk i nxora unë! Ata i nxori: Dheu-toka! Dhe unë biri i këtij trualli më detyroi koha, vitet, shpella. Zbrita n’atë pikë të legjendës dhe Erës së kreshnikëve, në errësirën e thellë të shpellës, me dritën e pishës. Zbrita thellë në shpellë, pa dritë, pa diell!

Era akull, acar, cingërimë, ulërimë, bubullimë, thellësia stërr, heroizëm i përgjakur, edhe sot i hapur më tha: “Zbrit në shpellë, Restauro Kështjellën!” Vargjet dhe veprat rrjedhin si Liria, në zemrat e heronjve të tokës sonë arbërore!...

Sa rritej shpella,

Aq rriteshim edhe ne

Por, ne rriteshim:

Nga terri, shkretëtirë,

Pa asgjë të bukur,

Pa asgjë të mirë!

Shpellë e mbyllur,

Gropë e përgjakur!

Popull i mbytur,

Shpella- varr i hapur.

Dramat, ekseset, mbresat, më shoqëruan gjatë tërë jetës. Shpella rigonte, derdhte lot, rridhte edhe gjak. Supet mÇu përgjaken, si vetë historia jonë. Falë historisë, mblodha nektar lulesh si bletë, si vetë Liria. Vargjet rrjedhshëm lindën si gurrë burimi nga toka, nga terri, nga dheu, nga skëterra, nga gropa, nga shpella, nga votra!

Gjak i freskët që derdhej,

Gurrë gjaku vërehej

Në fundin e shpellës tubohej

Për fundin e saj punohej!

Azem Galica...me popull 73 vite, 73 metra në varr, në shpellë, dhe unë si fëmijë që isha, u bëra shigjetë dhe vrava në zemër mitin epokë. Unë, si krijesë Dradane që Kosovës t’ia sjell Azem Galicën, pas shumë metrash thellësie, pas shumë vitesh robërie, rashë në fundin e shpellës. Arrita atëherë kur dyshoja se humba çdo lidhje me tokën, me dheun, dhe aty diku në shpellë takova Azemin, nipin e Skënderbeut...

Azem Galicën e gjeta në fundin e shpellës përzier me dhe. Dhe kombin. Ai u ngrit dhe u ul si dikur. Pata fatin ta takoj, ta shoh, ta prek, ta pyes. U gëzova shumë. U “binda se vërtet” isha i vdekur, sepse isha në një botë tjetër. Mendoja se Azemi dikur ishte vrarë, tani vërtet e kisha afër të gjallë. Fjalët e Tij ishin si ato në botën reale. U fol për Flamur, për Kosovën, për trojet tjera shqiptare, për Shqipërinë. Pastaj më pyeti për Drenicën, për Kullën, për Qyqavicën...Në rrudhat e tij të ballit lexova e ç’nuk lexova! Rreshti i fundit që lexoja ishte: Jo larg, fitohet Liria! Edhe unë iu drejtova: “Ah, Azem çka të ka gjetur!” Ma ktheu:”Jo, jo! Për të lindur- lypset vdekur!

Edhe unë në shpellë jo pak u kacafyta fyt për fyt, sy më sy, ballë për ballë me gjarprin, me çelësin, me jetën, me vdekjen. Isha i vetëdijshëm për misionin historik e krenar, edhe pse kisha gjarprin përballë. Me shpellën, me terrin, me gjarprin u kacafyta, por me siguri mitin dhe frikën i mbyta!...por edhe unë keq e pësova! Përjetova vërtet dy botë. Me tmerr i kalova. Si individ gjithçka humba: familje e vendlindje, tani pres edhe plumba! Sepse si tepër jetova! Më helmoi gjarpri! Më helmoi kobra! Më vrau Serbia, por edhe miku e tradhtia!

Atë ditë (22 maj 1971) kur me Azemin dola nga thellësia e tokës “dola”, një zë shpërtheu nga dheu, nga toka. Një zë i thekshëm jehoi, bubulloi e shtoi: Legjendë e Kosovës martire! Tokë, kjo- Dardane kreshnike!...

...dhe Prite o diell Azem Galicën!

Azemi rron me Qyqavicën”

Drenica si Drenica! Deri në fitore Kulla e Saj është Qyqavica!

Nëpër gjyqet dhe burgjet serbe...

Seancat e shumta gjyqësore, torturat psiko- fizike nëpër dhomat e hetuesive dhe vuajtjet e gjata në birucat e errëta të burgjeve të ndryshme serbosllave paraqesin kaptinë të veçantë në jetën e atdhetarit Abdyl Krasniqi. Ai, që nga momenti i nxjerrjes së eshtrave të Azem Galicës (22 maj 1971) e deri më 24 maj 1979, është i larguar nga puna dhe ka rënë në 19 seanca gjyqësore...

“Krasniqi si njeri i dyshimtë që prej vitit 1971 deri më 1996, është dënuar mbi dhjetë herë nga shtatë ditë e deri me pesë vjet burg”- shkruan Mujë BUÇPAPAJ në “Rilindja demokratike” të Tiranës, të datës 5. 12. 1996, në artikullin e gjatë me titull ”Njeriu që zhvarrosi mitin”. Ky autor më poshtë konstaton:”Krasniqi, ky njeri tek i cili janë harmonizuar pedagogu i historisë, luftëtari kryengritës, pajtimtari i gjaqeve në Kosovë dhe poeti kushtrimuar, është përsëri optimist për çështjen e Kosovës”.

Vërtet, më 21 shtator 1971, vetëm katër muaj pas rivarrosjes së eshtrave të kryetrimit në vendlindjen e tij, në Galicë, mësuesi i historisë, Abdyl Krasniqi, largohet nga puna. Dhe, kjo odisejadë vazhdoi deri më 24 maj të vitit 1979, kur u shpall i pafajshëm dhe iu lejua që sërish ta marrë ditarin dhe t’iu edukojë filizat e rinj...

Jeta më e rëndë se vdekja!

Më 1984, pa ndonjë dëshmi, e arrestojnë dhe e dënojnë në Gjykatën e Qarkut të Pejës me pesë vjet burg, me pretekst se ka marrë pjesë në formimin e një partie ilegale, kurse pas lirimit për t’u mbrojtur në liri, i është kufizuar lëvizja dhe ka ngelur i papunë.

“Para trupit gjykues, të cilin do ta kryesojë Dushan Miçanoviq, fillon gjykimi i të akuzuarit Abdyl Krasniqi, punëtor shumëvjeçar i arsimit nga Drenoci i Malishevës. Ky akuzohet për vepër penale të bashkimit e sanksionuar me nenin 136, paragrafi lidhur me nenin 116 të LPJ-së. Edhe ky pra është një proces në vazhdën e proceseve të montuara e të porositura nga pushteti pushtues serb”,- është shprehur ato ditë për gazetën “Bujku”, mbrojtësi i tij, avokati Adem Bajri.

Tashmë, si i burgosur politik, i maltretuar dhe i sëmurë, përcillej hap pas hapi. Bashkë me të vuante edhe familja e tij e traumatizuar. Edhe vetë kishte pësuar mjaft nga shëndeti, i ishte dëmtuar të pamurit dhe të dëgjuarit...Për këtë dëshmojnë dokumentet e shumta mjekësore të lëshuara nga klinikat dhe ordinancat e ndryshme brenda dhe jashtë vendit.

- Po, s’e kam hallin tim gjithaq, thotë ai atëbotë, se fundja unë timen e kam kryer. Brengë i kam fëmijët, familjen që më është shpërndarë e traumatizuar. Dy djem mbajnë burgun (3 përkatësisht 4 vjet) për shkaqe politike në Shkup, dy të tjerë kanë ikur në perëndim, dy fëmijë nga pasojat e bastisjeve dhe të shqetësimeve gati të përditshme të milicisë serbe janë sëmurë...Unë vetë nga spitali i Gjakovës (të parën herë kam qëndruar prej 21. XI- 24. XII. 1994 dhe së dyti prej 22. I- 3. II. 1995) dhe ai i Prishtinës (prej 10. X.- 3. XI, 1995) jam liruar me diagnozë të rëndë shëndetësore...(Drama në ankthin e dhunës- artikull i Q. A. në “BUJKU” i datës 29. III. 1996).

Bastisjet dhe përndjekjet e kësaj familjeje nuk kishin të sosur. Kështu vetëm brenda muajit tetor të vitit 1995 pati tetë bastisje në shtëpinë e arsimtarit veteran, gjatë të cilave u demoluan të gjitha orenditë duke u kërkuar armë dhe djalin i tij, Fitimi,- shkruan në një raport të KMDNJ-së, dega në Malishevë. Ato ditë ishte kidnapuar edhe vajza e tij, Servetja, studente e rregullt e Fakultetit të Bujqësisë në Prishtinë dhe për një kohë të gjatë qe mbajtur në Burgun e Smrekonicës, pa ditur gjë për fatin e saj.

Për arrestimin dhe burgosjen e tij me tre të bijtë: Atomin, Betimin dhe Fitimin, më 14 prill 1994, pastaj maltretimit të djalit të vogël, Kushtrimit në klasën e tetë, më së miri flet deklarata e vetë Abdylit, në të cilën nxirrte konstatimet: Jeta më e rëndë se vdekja! dhe Më mirë fund i tmerrshëm se sa tmerr i përhershëm!.

Nga ilegalja në frontet e luftës

Dhe, të gjitha këto; sëmundja që po e rëndonte për herë e më shumë, bastisjet e përditshme, maltretimet dhe torturat psiko- fizike, traumat e familjes, izolimi nga frikacakët shqipfolës, sidomos gjurmimi i punës së tij ilegale, e detyruan që një ditë të kalojë matanë kufirit të mallkuar ndarës, në tokën mëmë, për ta marrë veten dhe për tu shëruar në spitalin e Tiranës...Kjo, ishte vetëm njëra faqe e medaljes. Në fakt, ai kaloi andej me detyra e misin të caktuar, kaloi që ta ndihmonte Lëvizjen, gjegjësisht luftën...

Në prill të vitit 1996, i bëri një vizitë edhe varrit të Shotë Galica, në Fushë-Krujë dhe, i dëshpëruar me gjendjen e tij të mjerueshme e në bashkëpunim me Lidhjen Studentore “Dardania” themeluan “Këshillin për Riparimin e varrit të Heroinës së Popullit- Shotë Galica”, kryetar nderi i të cilit u zgjodh Abdyl Krasniqi.

Mehmet Kajtazi, në reportazhin “Drejtësia- Shqipëria”, të botuar në “Bujku” të datës 20 qershor 1996, nxjerr këtë përfundim:“Do të vijë një ditë kur nga toka e lirë, ku është strehuar përkohësisht Abdyli, do të lind edhe një poemë për shpellën...do të vijë një ditë kur për arsimtarin e historisë dhe poetin Abdyl do të shkruhen balada...do të flitet në ato balada se si i kaloi nëntë orë në thellësi të tokës , e do t’i kalonte edhe nëntëdhjetë orë të tjera. Njeriu që pandehte se nuk e ka gjetur gishtin e vogël të Azemit...kur mjeku tha për të dytën herë se nuk i mungon asnjë pjesë e skeletit Trimit ai edhe njëherë i priu këngës: “O, prite, prite Azem Galicën...!” E në baladë ka hyrë edhe sot poeti: nga libri i tij “Shpella” po i nxjerrim vetë dy vargje:

Arma jonë është DREJTËSIA,

Poshtë tirani, rroftë SHQIPËRIA!

Në Tiranë qëndroi një kohë të gjatë dhe gjithmonë në shërbim të kombit e atdheut.

“Gjatë muajve qershor, korrik, gusht, shtator, tetor 1998, bëmë një aktivitet dhe një ndihmë të konsiderueshme për UÇK-në. I bëmë një kërkesë me shkrim Qeverisë së Shqipërisë, për hapjen e Zyrës së UÇK-së në Tiranë, për hapjen e Radios “Kosova e Lirë”, për dhënien e armëve nga shteti shqiptar, për hapjen e Fondacionit “Jusuf Gërvalla”, si Fondacion për të ndihmuar Kosovën, luftën e saj çlirimtare me armë etj...” shkruan Faridin Tafallari në librin “ZOT TË KËSAJ TOKE JEMI NE”, Prizren, 2003, f.24, për të vazhduar:

“Baca Abdyl ishte vetë ai që bënte punë dhe aktivitete për UÇK-në, por edhe djemtë e tij ishin të angazhuar si Atomi, Selimi, Halimi, Fitimi, Shqipja. Djemtë e tij sa vinin në Shqipëri e sa hynin në Kosovë, tamam si shqiponjat, që fluturojnë mbi male. Ata i mbanin lidhjet drejtpërsëdrejti Kosovë- Shqipëri”.

Ai nuk qëndronte vetëm në Tiranë. Jo, jo, lëvizte gjithandej ku ushtronin e përgatiteshin luftëtarët e lirisë. Ditë të tëra i kalonte edhe hotel “DRENICA” të Durrësit, pronarë të të cilit ishin vëllezërit atdhetarë Kapiti, djemtë e trimit sypatrembur dhe luftëtarit të Shaban Palluzhës, Sadri Kapitit.

“Shtabi i UÇK-së në Durrës priste e përcillte rekrutet e ardhur nga perëndimi. Me bac Abdylin jemi buzë detit në Durrës, pranë qendrës së luftëtarëve në restorant “Drenica” dhe bisedojmë të gëzuar se kësaj here po fiton Kosova. Këtë e shihnim në gatishmërinë e atyre të rinjve e të rejave që shkonin për ta shpëtuar Kosovën me vullnet e duke kënduar:

Do të ecim dorë për dore,

Do t’luftojmë deri n’fitore...

Mjaft me interes ishte edhe letra e Abdyl Krasniqit dërguar kryetarit të Partisë Republikane, z. Sabri Godo, më 21. 6. 1998, të cilën e përmbyll me vargjet e fuqishme:

Me respekt dhe plot nderime;

Nga Dheu, nga Toka

Nga Shpella! Nga Kosova!

Nga Sketerra! Nga Troja

Nga Galica e Vlora!

Nga Shqipëria! Nga Trojet tona!

Kërcënime dhe atentate në Abdyl Krasniqin

Dhe, strumbullar i gjithë këtyre aktiviteteve ishte Abdyl Krasniqi. Pra, ai, atje, si përherë, ishte angazhuar me mish e me shpirt në shërbim të kombit e të atdheut. Mu për këtë edhe ishte bërë halë në sy e dorës së zgjatur antikombëtare dhe pësoi dy-tri atentate.

“Sulm me breshëri automatike mbi Abdyl Krasniqin. Dy ditë më parë në një nga lokalet e kryqëzimit mes rrugës Myslim Shyri dhe Muhamet Gjollesha të Tiranës është sulmuar nga një makinë që ka kaluar me shpejtësi veprimtari dhe shkrimtari kosovar Krasniqi. Menjëherë mbas ngjarjes në lokal kanë shkuar forca të shumta të policisë dhe kanë filluar ndjekjen e autorëve”- shkruan gazeta e Tiranës, Rilindja e datës 10. 7. 1998.

Puna e tij atdhetare pengohej edhe në forma të tjera, më perfide e më të sofistikuara. Kështu, Shtypshkronja “Koha jonë” e Tiranës, me pronar z. Enver Bytyçi, ia kishte dëmtuar gjithë tirazhin të librit “Është e jona Dardania”, të cilin paskëtaj vetë e kishte djegur dhe hedhur në lumin Lana...

NGA KOSOVA, ME KOSOVËN, PËR KOSOVËN

Lidhjet e tij të drejtpërdrejta me UÇK-n, e bënin një personalitet të veçantë, fjala e të cilit peshonte rëndë. Madje ai ishte i lidhur me Partinë e Luftës edhe më herët. Ta zëmë, që në vitin 1997, kishte hartuat tekstin me titullin profetik: NGA KOSOVA, ME KOSOVËN...PËR KOSOVËN!, të cilin e përpunoi dhe e bloi gjatë e gjatë, derisa e finalizoi në orët e vona të pasmesnatës dhe, një ditë të ftohtë janari, kur acari dhe bora kishin zënë shtigjet, përmes njeriut të besuar, z. Qerim Halili nga Tërdefci i Drenicës, e përcolli këtej kufirit, i cili kumboi si zë kushtrimi në gjithë Kosovën:

QYTETARË TË KOSOVËS!

Në vështrim të gjendjes së stacionuar shtypëse dhe mbytëse në Kosovë, kur dhuna e terrori i regjimit shoven serb mbi popullin e pushtuar shqiptar vazhdon me përmasa shqetësuese, duke shkelur të gjitha të drejtat: qytetare, njerëzore e kombëtare, të një populli, që kërkon të këtë të drejta dhe barazi si çdo popull tjetër dhe se nga kjo bazë me plot të drejtë morale- politike, juridike- historike- zëri i arsyes Popull- lëshon:

THIRRJE

Nga thirrja qe del: ftohen të gjitha forcat politike në Kosovë, të jenë serioze dhe unike në shërbim të kohës dhe kombit në përgjithësi, në kuadër të përcaktimit, qëndrimit, vullnetit, vendimit dhe fjalës së popullit.

Ftohen të gjithë qytetarët e të gjitha instancave, pa marrë parasysh përkatësitë e tyre partiake: T’i bashkohen kërkesave të drejta nga thirrja që del prek gjirit të popullit dhe botës studentore!

Pa vonesë të fillohet me protesta në vende publike, në tubime të përditshme në fshatra e qytete të Kosovës! Protestat të vazhdohen deri në plotësimin e të drejtave qytetare, njerëzore e kombëtare. Kërkesat në protesta kërkohen të jenë paqësore, duke marrë pjesë qytetarët e çdo moshe, profesioni a gjinie!

Kjo thirrje pa vonesë të futet në jetë- të lëviz duke u shpërndarë në çdo qosh të atdheut për të filluar protestat e përgjithshme popullore nga qytetarë: nga nxënësit dhe mësuesit e tyre të shkollave fillore, të mesme dhe rinia studentore, deh të gjithë ata punëtorë të larguar dhunshëm nga institucionet dhe vendet e tyre të punës!

Në ballë të protestave të jenë: Fabrikat e ditës- shkollat me kërkesat për arsimin dhe objektet tona shkollore, punësim, lëvizjen e lirë, ndërprerjen e dhunës, përjetësimin dhe aplikimin e institucioneve dhe Qeverisë së Republikës së Kosovës. Protestuesit të mos përqendrohen vetëm në një pikë apo vend! Protestuesit secili aty në rrethin e vet ku graviton. Protestat nuk do të shtypen, injorohen apo dënohen nga regjimi shoven serb, apo ekstrem tjetër, sepse ato bëhen të qeta dhe me një kulturë të lartë politike e qytetare- në nivelet e botës bashkëkohore, në raport të drejtë, të së drejtës për protesta. Megjithatë, lypset kujdes në mënyrë që të shmangen provokacionet e mundshme të regjimit serbosllav. Kështu kërkon momenti dhe situata e rëndë prezente. Bota përparimtare- liridashëse, do t’i pranojë kërkesat e një bote të shtypur shqiptare si kërkesa të drejta të kohës dhe popullit, plotësimi i të cilave do të realizohet në kuadër të kërkesave të drejta mbi protesta në rrugë paqësore. Ndaj, aktualisht, protestat janë edhe të domosdoshme!

...dhe se padyshim: Zoti i gjithësisë,

Ndihmon në emër të drejtësisë!

“Zëri i Arsyes”

KOSOVA Kjo thirrje nuk mund të karakterizohet

Si thirrje anonime, ngase është Kosova.

Zëri i arsyes popull: nga dheu, nga toka!

Kosovë, 1997

Strumbullari i veprimtarive atdhetare në Tiranë

Kur jemi të aktiviteti i tij në Tiranë rreth sigurimit të armatimit dhe pajisjeve të tjera luftarake, patjetër duhet spikatur edhe këtë:

Dokument

Qeverisë së Republikës së Shqipërisë

Lënda: Kërkesë

Sipas kërkesës së bërë gjatë takimeve në bisedat e bëra me përfaqësues të Republikës së Shqipërisë për furnizimin me armë: Armatës Popullore (UÇK-së) dhe çështje të tjera të rëndësishme e me peshë dhe tejet sekrete në kuadër të ardhmërisë për Pavarësinë e Kosovës.

Në përpjekjet serioze të grupit prej tre anëtarësh për bisedime falënderojmë nga zemra përfaqësuesit e këtyre bisedimeve për mirëkuptimin e shtetit amë për gatishmërinë për ndihmat vëllazërore.

Në këto bisedime tejet të rëndësishme, të sigurta dhe shumë sekrete, për gjithçka që na shqetëson, për sakrificat sublime që bën populli i Kosovës, me në krye Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, duke biseduar hapur dhe sinqerisht, në kuptim vëllazëror me përfaqësuesit e shtetit amë, ku do të përcaktohen rrugët dhe forma e organizimit për miratimin e kërkesave të paraqitura.

Tiranë, 11. 07. 1998 Me respekt!

Abdyl Krasniqi,

Faridin Tafallari,

Selam Elmazi

Aktiviteti i këtij veprimtari me bashkëpunëtorë po jepte rezultate të kënaqshme. Kështu, më 8. 08. 1998, në Tiranë u hap Fondacioni “Jusuf Gërvalla”, ndërkaq, më 26. 08. 1998 lejohet hapja e Zyre së UÇK-së në Tiranë.

Azem Galica u bë UÇK!

Por, ngjarjet morën rrokullimë.

Hija e Azem Galicës lëshoi rrënjë të thella në tokën e lashtë dardane. Mësuesi Shaban Jashari u mësonte nxënësve për trimëritë e Azem Galicës. Më mirë se të tjerët amanetin e tij e kuptuan të bijtë, Hamza e Ademi, të cilët një ditë u bënë edhe vetë histori. Komandanti legjendar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Adem Jashari, në tubimin e madh të mbajtur në Galicë, më 25 korrik 1990, qe betuar se do ta vazhdojë rrugën e Tij, rrugën e madhe drejt lirisë!

Fjala e kryetrimit nuk mbeti peng, ajo e bë realitet. Azem Galica u bë UÇK-e, e UÇK-ja u bë Azem Galicë!

Para obeliskut të tij në Galicë dhanë betimin shumica e komandantëve dhe luftëtarëve të lirisë.

Një ditë të bukur, të javës së parë të prillit 1998, nipërit e tij, u mblodhën aty dhe u përbetuan: LIRI A VDEKJE! Njësiti i tyre suksesshëm veproi në kuadër të Bataloinit III të Brigadës 114 “AZEM GALICA”, gjegjësisht “FEHMI LLADROVCI”.

Barbaria serbe hyri edhe në shkrepat e Arbërisë së Vogël. Dogji e shkatërroi çdo gjë. Edhe obeliskun e Azem Galicës e bëri copë-copë...Ashtu veproi edhe me bustin e tij para shkollave...Cerberët karpatianë edhe në mermer ia patën frikën.

Dhe, një ditë agoi ditë e bardhë!

Azem Galicës sikur i buzëqeshte mustaku...

Por, kot, Abdyl Krasniqi ishte uragan shpërthyes që nuk pengohej dot. Ato ditë ai qëndronte në Tiranë. As atje nuk rrinte duarkryq. Përkundrazi, vepronte hiç pa u ndalur. Pena e tij i ngriste lapidar Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e cila kishte zënë rrugë të mbarë. Ndaj trojeve të sakatosura stërgjyshore ndjente obligim të domosdoshëm, andaj thotë:

Përgjigje kërkohet patjetër

Ose me zjarr ose me letër!

Kështu, edhe poemën “Nga bubullimë...”, të botuar në revistën nr. 3 “Diaspora shqiptare”, e përmbyll me vargjet kuptimplota:

UÇK-ja të forcohet

Mjaft Evropa me Sërbinë!

Erdhi koha të fitohet!

Për Lirinë! Me UÇK-në!

Pra, Abdyl Krasniqi ishte nismëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ishte njeri i Ilegales. Ishte ndër themeltarët e Partisë së Luftës. Ishte bashkë me Azem Sylën, Ali Ahmetin, Afrim Zhitinë, Fadil Vatën, Bardhyl Mahmutin, Xheladin Gashin, Ahmet Haxhinë, Ruzhdi Saramatin...Madje e udhëhoqi edhe Konferencën, e cila u mbajt në Divjakë dhe mori vendim për një rezistencë aktive! “Punën e Konferncës e udhëhoqën: Ali Ahmeti, Abdyl Krasniqi, Fadil Vata”- shkruan Riza Greiçevci në faqen 63 të librit “Xha Neza në udhëkryqet e ilegales”.

Heroi i kësaj vepre, Xha Neza (Nezir Zogaj nga Divjaka) kujton momente nga takimi me atdhetarin Abdyl Krasniqi, i cili kishte bërë udhëtime të shumta anekënd Kosovës dhe Maqedonisë. I kujtohet edhe hera e fundit kur kishte dalë nga shtëpia e tij dhe kishte vajtur në Tiranë për tu përkujdesur për blerjen e armatimit për luftëtarët e lirisë.

Dhe, nuk e kishte edhe shumë të vështirë! Pas e ndiqnin edhe 17 fëmijët e tij. Që të gjithë, kush andej, kush këndej, e ndihmonin çështjen kombëtare. Krahas vajzës së madhe, Xhevës, me pamje engjëllore e me zemër sa bjeshka, në mbrojtje të nderit kombëtar ishin vënë me armë në dorë, edhe Atomi, edhe Selimi, edhe Halimi, edhe Kushtrimi, edhe Shpata, edhe Shkodra, edhe...

-Baba Dyl, mbahu, se liria e Kosovës është në prag!“ -i thoshin ata, sa herë e merrnin në telefon nga anë të ndryshme të Trojeve Etnike.

Gjatë luftës së lavdishme të UÇK-së gjaku i tij u shndërrua në lulëkuqe lirie. Mbi dhjetë pushkë ia fali atdheut të sakatosur nga barbaria serbosllave. Lirsisë ia fali edhe më të dashurën e shpirtit, vajzën e madhe, heroinë Xhevën.

PROFESORESHA E „PADISIPLINUAR“

...“Profesoresha e gjuhës dhe letërsisë shqipe, Xhevë Krasniqi, nuk po ecën në vijë të mbarë. Edhe i ati, mësuesi i historisë, Abdyl Krasniqi, është element turbullues. Ai i pat nxjerr eshtrat e Azem Galicës nga thellësia e shpellës dhe qe dënuar disa herë. E tillë është edhe e bija, andaj s’ka më vend në gjimnazin „ Luigj Gurakuqi “ të Kijevës...“ - shkruante në gazetën, që Fehmi Lladrovci e lexonte prapa grilash.

-Të lumtë, mori luaneshë! – bëri me vete, duke u ngritur në këmbë si rrufeja. Zemra iu bë mal me dëborë, sa nuk ia dinte fare mynxyrave të qelive të mykta.

Fëmijëria dhe shkollimi

Xhevë Krasniqi u lind më 1 qershor të vitit 1955, në Drenoc të Malishevës. Rridhte nga një familje me tradita të hershme atdhetare. Aty shqiptarizmi moti kishte lëshuar rrënjë. Atdhedashuria mbëltohej dhe ushqehej me qumësht ambrozi. I ati, që në fëmijëri, ia mësoi shtigjet plot zigzage të jetës hileqare. Ajo rrugë nuk ishte e shtruar me lule dafinash, por me ferra kaçe. Ishte e hidhur pelinë, veçse ëmbëlsohej duke e ujitur me gjak lirie, e kishte këshilluar ai, sa e sa herë.

Mësimet e para i mori në vendlindje. Zgjuarsia dhe kureshtja e saj binin ndesh me moshën që kishte dhe la pa mend të gjithë mësuesit. Kur mbaroi tetëvjeçaren, në vitin shkollor 1970-71, i vëllai i saj, Selajdini ishte në klasën e VII, andaj iu dashtë ta pres për një vit. Gjatë pushimit njëvjeçar vajza e zellshme dhe e etshme për dije nuk e kaloi kohën kot. Ajo kishte lexuar mbi 123 vepra të ndryshme letrare.

S’ka bursë për bijën e nacionalistit!

Shkollimin e mesme, bashkë me të vëllain, e vazhdoi në gjimnazin e Prizrenit. Si e vetmja vajzë e asaj ane, që me vullnet të çeliktë çante errësirën prapanike dhe me bazë të dobët materiale, kishte nevojë për ndihmë. Kërkoi bursë, por kot, atë nuk e gëzoi kurrë!

- Kujt t’i ndihmojmë, bijës së atij që na nxori telashe? -thanë komunarët ligavecë, duke i futur veshët e lesh e duke u bërë si të shurdhër.

- Kafshatën e gojës do ta shes e shkollimin nuk ta ndërpres kurrë bija ime e dashur!- i tha i ati me krenari të panënshtruar. Edhe atje shkëlqeu, ishte nxënësja më e mirë në shkollë.

Për të studiuar vajti në Prishtinë, ku paralelisht kreu dy fakultete, atë të Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe dhe Juridikun.

Xheva i takonte asaj gjenerate që përsipër mori barrën e rëndë të ndryshimit të statusit poshtërues të popullit të Kosovës nën pjellën e pistë të shtetit hibrid, të quajtur Jugosllavi.

- Me këtë shtrigë nuk na lidh asgjë, Shqipërinë e kemi mëmë e at,- thoshte pa u rrudhur fare, vajza veshur kuqezi.

Studentja shembullore punonte hiç pa u ndalur dhe e zgjeronte rrethin e saj veprues. Sakaq njoftohet dhe lidh zemrën, si mishi me kockën, me të riun maturant, me Fehmi Lladrovcin, drenicakun syshkabë. Lidhja me ilegalen i bashkoi edhe më shumë, i bëri më të afërt, më të dashur, më intim. Veprimtaria e tyre kërkonte guxim, mençuri, syçeltësi, seriozitet, vendosshmëri, maturi. Aty nuk bëhej shaka. Për një fjalë goje të shkonte edhe koka! As kukudhat e kukuriqat nuk ishin pakësuar, ata sorollateshin e përgjonin kudo, si hijenat tinëzare. Ajo ishte punë me rreziqe, punë që kërkonte sakrifica, kërkonte flijime. Vasha sypatrembur këto i kishte ditur moti, ajo ishte e përgatitur pe të gjitha. Shembull kishte te atin. Ehe, kur u kishte hyrë xha Abdyli këtyre punëve të thella...

Edukatorja që në shkollë solli frymë të re

Kur ia nisi punës, si profesoreshë, sikur iu hapen dritare të reja. Tashmë kishte edhe mundësi tjera, kishte përpara motorin e shoqërisë, kishte rininë me gjakun e valë e me zemrën prush. Mjaftonte një shkëndijë e vogël dhe çdo gjë do të merrte flakë. Shpejt hyri në zemrat e tyre dhe u pleks si gërshetë nimfash. Etjen e tyre për dije dhe atdhetarizëm e shoi më mirë se çdokush tjetër. Në brendi ua kuptonte eshkën e përvëluar për një të ardhme tjetër fare, më të mirë, më të lumtur, më të lirë, andaj edhe i brumoste me njohuri të reja, për figurat e ndaluara të historisë sonë kombëtare.

Me ardhjen e saj ndryshoi edhe frymëmarrja në shkollë. Aty zu të vlonte ndjenja e atdhetarizmës. Organizoheshin orë letrare e tubime përkujtimore të datave të rëndësishme, veçan ato të demonstratave studentore të 1981-it. Kjo u ra në sy të gjithëve. Pa vonuar erdhën edhe kërcënimet e para nga lart. Gjimnazi „ Luigj Gurakuqi “ i Kijevës u cilësua „vatër e rezistencës dhe nacionalizmit shqiptar “.

Sypatremburës aq i bënte. Këto lehje në erë nuk e trembnin aspak. Sukseset me nxënës e bënin që t’i harronte të gjitha. Frikën e kishte shqelmuar kaherë. Në sytë e tyre të etur lexonte ardhmërinë. Për çdo orë u sillte dhe u lexonte revista, fletushka dhe libra të ndaluara. Edhe temat e hartimeve i zgjidhte nga më të „ nxehtat“. Sigurimi shtetëror serb kishte vu në gjurmë këlyshët nuhatës. Dëshironin ta kapnin me pelë për dore. Një ditë ia kishin thyer arkën, ku i mbante hartimet e nxënësve dhe ia kishin kontrolluar një nga një.

Ah, medet, medet, ç’ligësi! Por vasha, që nuk ia hante dot qeni shkopin, ua hodhi me mjeshtëri. Nxënësin që e kërkonin e kishte larguar nga shkolla, pa e hetuar fare. Aman, aman ç’hartim të bukur kishte punuar ai, e kishte shkrirë fare, kishte shkruar për Mëmën Shqipëri. E kishte shtyrë ta lexonte disa herë edhe para shokëve e shoqeve të klasës...

Edhe sot, nxënësit e saj kanë respekt dhe flasin fjalë mirësie për mësuesen e dashur e të paharruar. Njëri nga ta është dhe poeti dhe krijuesi nga Gllareva, Rafet Haxhaj, i cili tregon se në fund të vitit shkollor ajo ua kishte dhuruar nga një libër. Në librin e tij shkruante:

„Në gjoksin e shkrimtarëve të një populli fshihet pamja e ardhmërisë së tij“.

Mësuesja të dëshiron:

„dituri prej mendjes së lartë,

veprimtari prej pendës së artë,

por vite jo vetëm 27-të“.

Djaloshi i atëhershëm shkruante poezi, që i lexonte edhe në orët e mësimit, dhe ajo e quante Migjeni i klasës, andaj vargu i fundit ndërlidhet me të.

Edhe ditën kur ia dhanë kumtin e zi, të largimit nga shkolla, ajo nuk u step, i tuboi nxënësit e besueshëm dhe u shpërndau revista, libra, stilolapsa, duke u uruar jetë të gjatë e suksese në mësime...

Kështu, pa u mbushur viti, Xhevë Krasniqin e largojnë nga shkolla, e largojnë nga ditari, e ndajnë nga nxënësit e dashur. Por, kot. Atë nuk mund ta largojnë dot nga mësimi, nga libri, nga rruga e mbarësisë. Nuk arrijnë t’ia zbehin aspak idealin e pashuar për çlirim kombëtar e për lirinë e shumëpritur.

Dasmë pa krushq

Dhe, një ditë të ftohtë janari, Drenica e Llapusha ballëpërballë. Baca TUSH e baca Dyl. Dy maje të larta, të kalitura nga rrufetë, që kurrë s’kishin njohur përkuljen. Dy miq të vërtetë. E saktë qenka ajo fjala popullore se, dyzet vjet përpara miku mikut i ngjet. Lisat e mëdhenj janë të rrallë, por për mall.Të tillë ishin edhe këta dy burra të motit. Muhabeti rridhte prajshëm mu si shiu që kishte zënë të rigonte...

-O Abdyl Krasniqi, sikur ta kisha Xhevën në shtëpinë time, përgjysmë do të më lehtësohej dhembja dhe malli për Fehmiun!- u dëgjua një zë i trash burri, që rrëshqiti si ortek i rrëmbyer dëbore.

Heshtja e rëndë mbyti odën e madhe. Shtëllungat e tymit vërtiteshin lakadredhas mbi kokat e tyre të rënduara gurë mulliri e që po i zienin si deti i trazuar nga Posejdoni idhnak. Edhe majat e kreshtave të thepisura kishin ulur kokat dhe po mendoheshin...

-Sonte buajmë e nëser shohim e bëjmë, o mik!- ia priti tjetri pas pak, i çliruar nga makthi mbytës e duke ndezur cigare pas cigareje.

-E kuptoj se nuk e ka të lehtë. Nuse pa dhëndër, do të pëshpërisin papra gojët e këqija. Po më dhimbset në shpirt. Po të isha në vendin e tij nuk e di si do të përballoja këtë garramet. Por, burrëria dhe trimëria janë kat-kat, ka thënë Azem Galica,- bënte me vete mysafiri sa herë përpëlitej nën jorgan.

- Drenica trime më ka vu në sprovë të vështirë. Ky burrë ka dert të madh. Më rëndë e ka ky se sa unë. Barrën e tij zor që do ta mbaja mbi supe. Qëndrimi i djalit të tij kalon caqet e të zakonshmës. Ai është i veçantë. Edhe unë duhet të bëhem burrë dhe të veproj si atëherë kur ia dhashë fjalën. Ashtu qoftë!,- kishte përfunduar i zoti i konakut natën vonë...

E enjtja e 21 janarit 1988 gdhiu fort e hareshme. Acari dhe bora zunë të shkrijnë para afshit ngrohës të zemrave të gëzuara. Shtëpia e Krasniqëve ishte zgjuar që në orën pesë të mëngjesit. Baca Tush kishte ngelur i pagojë. Kjo nuk i kishte ngjarë kurrë në jetë. S’kishte edhe faj. As muza e mënçurisë nuk do të gjente dot fjalë në ato çaste. Aty vetë Hyeu kishte zbritur nga qielli me gjithë lumninë e tij hyjnore. Fuqia e tij kishte ngjizur mjeshtërisht: burrërinë, trimërinë, mënçurinë, bujarinë, fisnikërinë, atdhedashurinë, bukurinë, pavdekësinë...Baca Dyl ishte shndërruar në shkëmb graniti, me zemër sa vetë bjeshka. Përpara kishte mikun dhe vajzën e tij të dashur, kishte loçkën e parë të shpirtit. Ajo po bëhej nuse. Nuse me rrobat kuqezi të vajzërisë. Pa dasmë, pa krushq, pa stoli...Ah, jo stoli kishte. Në gji mbante flamurin, librin, lapsin, mbante edhe një copë të fshehur lirie. Në zemrën e tij ishte hapur një gropë, një shpellë, ku zuri emrion poema me titull kuptimplot “Dramë në vepër e shkruar në letër“. Aty, pos tjerash, ishin skalitur edhe vargjet:

Rruga e mbarë bija ime

Të qëndrosh si shkëmb Gadime

Edhe pse në sipërfaqe

mbuluar me re të zeza

mbuluar me dhe

Pa stoli, pa zbukurime

Një krushk, një njeri, një baba

Xhevë, është i yti prind!

Në zemër mban një zjarr, një prush,

Baba me emrin e nderit

E quajnë: T U SH.

Nga sot është edhe prindi yt

Pra, ta duash fort

Ta ruash si sytë.

Po Gllanasella, ç’bënte vallë? Ajo ende po flinte, pa e ditur se kishte hyrë në histori.

Ajo kishte dasmë, dasmë të rrallë, dasmë madhështore.

- Mirë se vjen nuse e ardhmërisë!

- Ku shkëlin këmbët, të rënçin dhëmbët!

- Hajde nuse, ardhsh si vera!

Kështu uronin graria atë ditë të bukur, duke mos zënë vend si bletët. Dhe nusja doli nuse e shkuar nuseje. Me gjithë të mirat, sa edhe zanat më nuk u duken andejpari nga marazi...Muhameti e Shefkija pritnin e përcillnin mysafirë...Shtëpia e tyre ishte bërë me zot...

Dasmë bëri edhe Fehmiu, i burgosuri me numrin 7942, në Pavilonin III / 37. Krushqit e tij ishin të burgosurit, ishte ideali i tyre i lartë që shkrinte edhe prangat e hekurta. Ata nuk heshtnin, ata lëviznin, u jepnin gojë edhe qelive të gurta. Këtë më së miri e dëshmoi vetë Fehmiu në letrën e 16 gushtit 1988, të cilën e botoi Bedri Islami në „Epokën e re“, të 23 shtatorit 2002, ku thuhet: “E shtrenjta ime Xhevë, dua të them se dasmën tonë e festova edhe unë me shokët...isha shumë i gëzuar dhe i lumtur. Posa mora lajmin nga ti, menjëherë e kuptuan shokët dhe më uruan me gjithë zemër, filloi dasma menjëherë, kush drutë e kush tenxheren, kush hallvën e kush sheqerin, kush gazin e kush hyzmetin, me një fjalë dasmë e vërtetë që nuk harrohet për jetë. Te ma përqafosh fort NËNËN time për mua, i bëj të fala nga unë dhe nga të gjithë shokët, baca e përshëndet fort(është fjala për Adem Demaçin ), duke i thënë të qëndrojë e fortë dhe krenare, sikur të gjitha nënat që i kanë bijtë dhe bijat në burgje për ideal“.

Nusja me armë në brez e me abetare në dorë

Edhe kur u bë nuse nuk hoqi dorë nga shërbimi i shenjtë i mësuesisë. Tashmë klasa e saj përbëhej nga një nxënës i vetëm, nga nxënësja e mrekullueshme, me të cilën punonte si dëshironte, nga më e dashura, nga nënë Shefkija...

- Hë, si të dukem unë, oj nënë Shefkije? Po merrem me punë burrash, thua , e?! Ah, jo, të paça për jetë, por ju nuk jeni mësuar. Atdheu është i të gjithëve, ai nuk njeh moshë as gjini. Pse, nuk ke dëgjuar më parë për gratë tona që luftuan krah për krah me burrat?!

- Kam dëgjuar, të keqen nëna, si s’kam dëgjuar, por pak si më rrallë. Këndej nga ne ka qenë e njohur Shotë Galica. Ajo vishej si burrë, me tirq e plis të bardhë në kokë dhe nuk i ndahej burrit, Azem Bejtës. Merrte pjesë nëpër beteja. Bile, tregojnë, njëherë kishin ardhur këtu, në katundin tonë. Ishte vonuar pak darka. Ajo kishte thënë po shkoj deri të gratë dhe cila është në magje dua me e rrah lagraçë. Disa djemve të rinj, që nuk e njihnin, u kishte ardhur rëndë. Kur e morën vesh kush ishte ulen kokat të turpëruar...

- Po të tjera, ka pasur?

- Nuk e di, mbase kam harruar unë e zeza!

- E po mirë, Shota ka qenë luftëtarja më tipike shqiptare, që luftoi mbi pesëmbëdhjetë vjet hiç pa u ndalur. Edhe më parë ka pasur që kanë luftuar, si Teuta, Tringa, Nora, Bika...As më vonë nuk lamë asgjë mangët...Kohëve të fundit po se po. I ke parë si prinin në demonstratat e Prishtinës me flamuj në dorë dhe se si hidheshin mbi tanket serbe. Sot ka shumë vajza që t’i koritin namin e burrave. Një ditë, jo të largët, do të bindesh edhe vetë, oj Nënëmadhja ime!

Kështu shpesh i çelte agu vjehërr e re, duke kuvenduar e duke mësuar abecenë...Kur vjehrrën e zinte gjumi ajo thellohej në botën krijuese dhe thurte vargje për trimin që vuante prapa grilash:

MENDJENDRITURI IM FEHMI

Dashuria jonë e sinqertë me plot besnikëri

Edhe vargjet i lind vetë krejt dy nga dy

20 shtatorin e parë do ta kujtojmë gjithmonë

Pranverën e dashurisë dhe lumturisë sonë

Kalova shumë afër Teje po s’ ishte ditë

Rrugën mua ti ma bëje plot me dritë

Zërin ta dëgjoja por nuk të shihja

Unë TY shumë të doja se të njihja

Për Ty FEHMI nga zemra një urim

Shkrova bukur emrin tënd e emrin tim

Dashuria jonë për ne është diçka e shenjtë

O shoku im i mirë, o jeta ime e shtrenjtë

Ta qëndisa një shami me lulëkuqe plot gëzim

U shtri dora, u lidh besa, na e ruan nëna at kujtim

Me Ty bashkë o shoku im unë gjithmonë do jem krenare

Që atë ditë dhashë një betim për ta ruajt besën e madhe

Lidhën zemrat dashurinë me besë e nder

Kishin vatrat miqësinë të fortë kurdoherë

O, seç kam një mall që më djeg si zjarr

Për t’i shprehur a shkruar me të bukurat fjalë

Vetëm për Ty FEHMI, o shoku i zemrës sime

Dashuria jonë e madhe ndrinë në jetë me gëzime

Fjalë që u gdhenden në zemër me besnikëri

Zemra me gjak shkroi më të ndriturin emër-FEHMI

Qëndresë optimiste vullnet të patundur unë të dua

Gjithnjë më i dashur e më i shtrenjtë je për mua

Të përshëndes nga zemra me shëndet për jetë të gjatë

Të përqafon Xheva me respekt e mall të zjarrtë.

Drenoc,

më 20 shtator 1987

Dhe, një ditë ngjau mrekullia. Drita mundi errësirën. Nënë Shefkija me dorën e vet i shkroi djalit në burg. Oh, sa mirë!!! Çka i thoshte zemra, ia qëndiste dora. Kjo e la gojëhapur edhe të birin. “Jam i lumtur që të kam zgjedhur ty për nuse, mësuesen e popullit, mësuesen e gjuhës shqipe, për të cilën kemi nevojë të gjithë, edhe mua duhet të ma mësosh mirë,- i kishte thënë Fehmiu shumë herë më parë Xhevës. Ja që ato u bënë realitet.

„I putha ato shkronja një nga një që për herë të parë me erdhën nga e dashura NËNË, e trupin ma përshkojë një ndjenjë e zjarrtë dashurie për nënën time, që gati në pleqëri mësoi të shkruaj, që të mund, edhe me letër, të shprehë ndjenjat dhe mendimet që ruan për bijtë dhe bijat, për të na dhënë forcë dhe guxim drejt se ardhmes pa kursyer as gjakun tonë“ shkruan ai i ngazëllyer tej mase (Bedri Islami, „Epoka e re“, 23 shtator 2002).

Letërkëmbim i çmuar artistik

Vlerë të çmuar paraqesin edhe letrat e Xhevës dërguar Fehmiut në burg. Ato e plotësojnë dhe begatojnë veprën e tyre prej atdhetarësh. Mjerisht shumë edhe kanë tretur, sepse do të shërbenin si argumente e fakte letrare, historike, artistike e dokumentare. Të shkruara me zemër e me një kujdes prej akribie fanatike e të ngjeshura me fuqi, guxim e me vizione të qarta për ardhmërinë ato do të mbesin perla në letrat shqipe.

Sa larg njeri-tjetrit u bë shumë kohë që s’u pamë

Po jemi pranë njeri-tjetrit asgjë përjetë s’ na ndanë

Sikur të përqafoj aq herë sa ka fusha bar e sa ka ke dritë në sy

Nuk do të shuaj dot atë mall që ndjej në shpirt për Ty

Shkruar në gjuhën e mallit e të dashurisë

Apo e kanë fajin lulet e qershisë!

Kështu e nis ajo letrën e gjatë prej dy faqesh të formatit A4, në të cilën pos tjerash shkruan edhe për problemet madhore të kohës. Në pasuesin e pestë ajo i shkruan:

I shtrenjti im Fehmi!

Jemi të shqetësuar pa masë për gjendjen e rëndë e shumë të ndërlikuar që u krijua këtu në Kosovë. Vrasjet, krimet e maltretimet që po bëhen në popullin tonë, janë të llahtarshme e të papërshkrueshme. Këto ishin e janë ditë nga më të vështirat e më të rëndat në jetën tonë. Dhembje e madhe e përgjithshme e përshkoi tërë një popull, për viktimat që ranë, për lulet që u mbyten në gjak vetëm sepse ngritën zërin për të drejta, vetëm pse kërkonin të jenë të barabartë me popujt tjerë. Tani edhe pas ngjarjeve të fundit populli është më unik, më i vendosur se asnjëherë më parë të qëndrojë pranë kërkesave të drejta deri në fitore përfundimtare. Na trimëron e gëzon fakti që JU të gjithë ishit mirë me shëndet dhe puna JUAJ e palodhur lëshon rreze në çdo skaj të kësaj toke.

Të dashuron deri në përjetësi e të përqafon në pakufi.

Vasha Jote- XHEVA

Padyshim këto letra ishin ushqim shpirtëror për trimin prapa grilash. Përmes tyre përcillte rrjedhat e ngjarjeve në Kosovë. Ardhmëria nuk matet me pasuri, por me vizione,- i shkruante ai nga terri i mugëtirave të qelive të ftohta prej guri.

I dashur Fehmi!

Tani nën moton „Jo atyre që ngrehin gishtin e krimit, por atyre që shtrijnë dorën e pajtimit “, ka kohë që ka filluar e po vazhdon aksioni për pajtimin e gjaqeve- pajtimin e familjeve të armiqësuara. Këtë aksion shumë të qëlluar ndryshe mund ta quajmë: Shërim plagësh shumëshekullore në trupin shqiptar, plagë të lëna qëllimisht nga të huajt. Dorën e pajtimit e të mirëkuptimit vëllazëror deri më tani e shtrinë 200 familje. Edhe në këtë rast na e përshëndet BACËN nga të gjithë! Nuk do të vriten më vëllezërit në mes tyre po do të ngritën kundër armikut të përbashkët, që me shekuj përdori parullën „Përçaj e sundo“ duke e përçarë, burgosur e shpërndarë popullin tonë të shumëvuajtur e liridashës...

E jotja, Xheva

Shota dhe Azemi hyn në Kosovë!

Hasmi shekullor ishte tërbuar fare sa me sy nuk shihte. Kishte humbur torruan dhe vepronte si pa kokë. Sakaq edhe Lisi Gjashtënjakë dha kushtrimin për luftë të njëmendtë. Ngjau edhe Qierzi e Likoshani. Masakrimi i fëmijëve, grave, pleqve dhe njerëzve të pambrojtur, me egërsinë e barbarisë mesjetare, ngjethi mishtë e njerëzisë dhe trokiti ashpër në ndërgjegjen edhe të atyre që ende dremisnin të hipnotizuar.

Erdhi edhe marsi i lavdisë. Jasharët u shkrinë deri në një për t’i dhënë jetë L I R I S Ë. Adem Jashari i tregoi botës se si qëndrohet dhe vdiset shqiptarisht, duke luftuar e duke kënduar. Civilizimi botëror ngeli i nemitur. I vuri gisht kokës, që kishte marrë erë, dhe alarmoj drejtësinë...

Po shkoj te Komandanti im!

Drenica pushtoi ekranet televizive botërore. Toka digjej flakë e burrat e saj nuk ipeshin për të gjallë. I madh e i vogël, brenda e jashtë, u ngritën në këmbë për ta përkrahur Drenicën. Siç thotë Agim Vinca edhe vetë natyra ishte alarmuar dhe ishte vënë në anën e saj:

Ç’ka që vajton kjo erë e marrë

Krejt shushatur si plaka Nicë?

Hidhet përpjetë e përmbi mbi varr

Thërret çapraz: Drenicë, Drenicë!

-Po shkoj te komandanti im!- nguli këmbë Fehmi Lladrovci

Kësaj here s’kishte fuqi që e ndalonte, mbase as vdekja. U tha, u bë. Me flatrat e dragoit mori drejt Tiranës...

-Baba Dyl, ne po ecim për Kosovë! - folën preras Xheva e Feha.

-Rruga e mbarë e paçi fat në beteja!- uroi burri me zemrën sa mali i Dajtit aty përballë.

Ajo natë qe fare e shkurtër. Edhe dhoma qe fare e vogël për luftëtarët e shumtë me zemrat prush. Sa u lakmonte baca, sytë nuk po ua ndante. Me të tillë trima liria s’është larg, mendoi me vete. Kur i përcolli, një lot mallëngjmi e mashtroi padiktueshëm, por e mbuloi terri dhe nuk e pa kush. Nëpër çantat e tyre, krahas bombave e fishekëve, zinte vend edhe libri „ SHPELLA... “, ku Azem Galica shpërthente nga thellësia e tokës me amanetin e brezave për çlirimin e Kosovës...

Dhe, zemra e trimit gufonte:

Po më thërret Kosova ime

Më thërret Qyqavica

Po më thërret Drenica trime

Më thërret Azem Galica...

Dhe, zemra e trimëreshës ia priste:

Po më thërret Kosova ime,

Më thërret Qyqavica

Po më thërret Drenica trime

Më thërret Shote Galica...

Shota dhe Azem Galica hynë në Kosovë!!!

A dëgjuat ç’tha bjeshka?

U ringjall Azem Bejta!

A dëgjuat ç’tha Qyqavica?

U ringjall Shote Galica!

Kush foli kështu?!

Majat e larta kësulbardha të Alpeve Shqiptare që puqeshin me qiellin? Shtigjet e ngushta të dhive briarta, të cilat dikur e patën shpëtuar edhe Skënderbeun nga pusitë?

Mbase valët e Drinit të Bardhë që pushuan përplasjet për një çast?

Ah, jo, jo.

Thanë vetë luftëtarët e lirisë.

Tha populli.

Thanë ata që ua dinin namin edhe më heret.

Tha Drenica që kishte festë.

Tha Shqipëria e cunguar..

-Mirë se erdhe, o Fehmi trimi!

-Mirë se erdhe, o bija ime!

Kuvendimi legjendar

Zërat vinin nga kulla qëndresë. Kuvendonin ëmë e bir, Zahidja e Ademi...

-Të lumtë dora, bir!

-Mbahu nënë, he luaneshë!

-Për këtë ditë të rrita bir, hallall gjiri!

-Po më harxhohen fishekët, nënë!

-Të fundit ruaje për vete, bir!

-Gjithmonë të punoftë mendja e dora , loke!

-Hë, hë, qenat kujtonin se më dridhet dora!

-Nënë, më bëjnë veshet apo dëgjohet një zë?!

-Ah, gjithmonë i këndoftë zemra, është zëri i Hamzës!

...Çka kullla që po dridhet?

Azem Galica nuk po lidhet

Lumja kulla ko ka mrena

Azem Galicën me shtatë zemra...

Kthimin e Skënderbeut në Krujë e patën përhapur më shpejt se era kasnecët këmbëshpejt.

Kthimi i Fehmiut dhe Xhevës u mor vesh para se ata të arrinin në Drenicë.

Edhe heroizmi i tyre i pashoq ngeli në histori. Një e vërtetë e kthyer në legjendë. Pikërisht të martën e 22 shtatorit 1998, tek këmbët e qyqavicës plakë, ata i dhanë jetë lirisë dhe vetë vajtën në amshueshmëri. Ashtu, të pandarë, zunë vend në Altarin e Pëejetësisë!

Ringjallja e dytë e Azem Galicës

E diel, 13 korrik 2003 Kur dielli përcëllues kishte bërë dy hostenë rrugë, karvani i gjatë prej dhjetëra veturash, me flamurin kuqezi në ballë, po dilte nga Galica. Copëzat e obeliskut të thyer të kryetrimit, ashtu në heshtje zymtësie sikur thoshin diçka... Edhe shkrepat e thepisur të Arbërisë së Vogël na përshëndesnin dhe u dërgonin shumë të fala maleve besnike të Përçevës.

Gjatë gjithë aksit rrugor: Vojtesh- Skënderaj- Drenas- Bushat- Grykë e Llapushnikut, na përshëndesnin njerëzia. Ndoshta mendonin që kishim dasmë. Pse ç’ kishim ne ?! Dasmë e shkuar dasme. Kishim festë të madhe. Shkonim për mirë, për urim.

Shkonim për të përgëzuar madhështinë e Abdyl Krasniqit: Ringjalljen e dytë të Azem Galicës.

Edhe pse në moshë të thyer e i mërzitur nga zezonat e jetës hileqare, që nuk po e kursejnë për asnjë çast, baca Dyl ia ka nisur një vepre madhështore: Ringjalljes së dytë të Azem Galicës! Kompleksi Memorial ”AZEM GALICA” po lëshon shtat pranë shpellës “Çuku që kërcet”…

Sapo kalojmë Gllarevën hepohen bregoret shkëmbore të Përçevës. Fill mendja na vete në atë se duhet zvogëluar shpejtësinë. Po, po, patjetër. Kapedani i maleve nuk e pëlqente zhurmën, nuk i donte fjalët e mëdha, i urrente rrahagjoksat. Ai dëshironte punë, veprime e vendosmëri. Dhe, në tatëpjetën e parë, në të mëngjër, një si dragua me fleta, i drejtuar andej nga trojet shqiptare që ende kullojnë gjak dhe nuk e gëzojnë lirinë. Ah, jo, ishte Azem Bejtë Galica me kalin e tij fluturues që na e kishte zënë rrugën.

- Mirë se vini, o bashkëvendësit e mi!- na u vegua zëri i trimit.

- Mirë se vini, o galicas !- sikur folën me një gojë kodrat e malet.

- Kur vijnë burrat e Drenicës, shkëmbinjtë lozin nga vendi e lisat përkulë n përtokë!- thonë përçevasit, që kanë dalë të na përshëndesin me dorë në zemër.

Galica më nderoi përherë

Zemrat tona sakaq bëhen mal me dëborë. Fillimi i mbarë është gjysma e punës, thonë të mënçuritë. Dy tabela të mëdha metalike; njëra me Azem Galicën tek i bashkon dy botëra dhe tjetra me planin e detajuar të Kompleksit, janë shenjat e para të kësaj mbarësie. Rrethi, i bërë me gurë natyralë e me shqiponjën në mes, e cila ka synim të qartë: Bashkimin e Trojeve Etnike, është pika fillestare e këtij Projekti me përmasa kombëtare.

- Po baca Abdyl?- pyesim ne që e kishim lënë takimin e nuk po e shihnim aty.

- Ishte këtu, por vajti deri në Klinë dhe sa s’ ka arritur, na e kthejnë mjeshtritë e rinj që me duart e arta po i shkrinin gurët fare.

Dhe, pa e mbaruar mirë fjalën, ia bëhu uragani shpërthyes.

- Galica përherë më ka nderuar dhe më ka respektuar,- shprehet ai me të parën e paksa i emocionuar, duke na përqafur radhë e radhë.

- Erdhëm që të të përgëzojmë, të të urojmë e të të dëshirojmë punë të mbarë e suksese në realizimin e kësaj vepre me peshë historike, patriotike e kombëtare,- i themi ne, në fillim të bisedës, e cila paskëtaj s’ ka të sosur, mu si Drini i Bardhë...

Dhe, rrëfime...evokime...çmallje...fotografime...filmime...

Vizitorët vijnë e shkojnë papra. Ka nga çdo anë shqiptare, nga Shkupi e nga Tirana, nga Presheva e nga Kumanova, nga Bujanoci e nga Vlora, nga Albaniku e nga Shkodra...Edhe gazetari i “ Zërit “, Rafet Haxhaj , bisedon me njeriun që me kohë u bë legjendë, u mishërua me Azem Galicën dhe me Shpellën.

Flamuri, lisi, shpella...

Ata që nuk e kanë parë SHPELLËN nuk përmbahen dot. Kërshëria e tyre duhet plotësuar sa më parë. Ca me vetura, ca këmbë, ia mësyjmë andej. Që larg duket një flamur duke u valëvitur përplot krenari mbi majën e një lisi bri shpellës historike.

- Ku janë lisat tjerë?!- pyet dikush që i kishte parë dikur.

- Ah, more vëlla, i preu një dorë e ligë, mbase nga pakujdesia, mbase... ku ta di unë ?!!! Se po, tre lisa binjakë kanë qënë këtu dhe i kishin edhe emrat: Azem Galica, Shotë Galica dhe Abdyl Krasniqi- nis e flet Myftar Gashi i Përçevës, njëri nga protagonistët e aktit heroik të asaj dite të paharruar të majit 1971.

Para nesh Shpella. Historia dhe legjenda. E djeshmja dhe e sotmja. Drita dhe errësira. Vendi i shenjtë, ku trimi pushoi plot dyzet e shtatë vjet. Atëbotë barbarët kishin ngelur pa mend. Nuk e gjenin se nuk e gjenin dot. Edhe këtej nuhaten, por kot. Kjo heshti. E ruajti fshehtësinë dhe e mbajti besën. Besa e burrit, pesha e gurit. Para nesh varri më i thellë në botë, shtatëdhjetë e tri metra. Ashtu edhe duhej, sepse edhe trimi ishte i veçantë. Ai i sfidoi tri perandori dhe bëri mbi shtatëdhjetë beteja fitimtare.

Me radhë i afrohemi gurmazit të saj, që koha ka zënë t’ia shërojë plagët. Ajo në heshtje qëndron, dëgjon dhe herë- herë bubullon, rënkon, gjëmon, thërret, propozon...

-O prite, prite Azem Galicën se edhe nga shpella po fluturon!- sikur jehoi zëri kumbues i mësuesit tridhjetëepesëvjeçar, moshë kjo që përkonte me atë të kryetrimit e që nuk ishte rastësi...

Sakaq pleqëve dëshmitarë, që ulur këmbëkryq pinin duhan dhe kujtonin ngjarjen, u del parasysh Abdyl Krasniqi me çarçafin e bardhë para duarsh duke i puthur eshtrat e Azem Bejtë Galicës..

- Po qebesa, që kur Azemi doli në dritë Abdyli nuk pa ditë të bardhë. E munduan, e torturuan, e larguan nga puna, e burgosen, e izoluan. Aq më keq edhe familja e tij vuajti shumë. Heroinën Xhevë e patën larguar nga puna e te tjerët nuk i lanë të shkolloheshin fare. Por këta ishin të pathyeshëm dhe qëndruan. Edhe në luftën e fundit çlirimtare të gjithë u angazhuan, mbi nëntë pushkë të tyre kënduan këngën e bukur të lirisë. Sot, përsëri i pari, iu përvesh kësaj pune të madhe, të cilën kam besim se do ta kryejë me nder,- thotë xha Myftari.

Brezat që i bashkoi L I R I A

Virgjëria e Shpellës nuk u prish as gjatë luftës së fundit. Hija dhe emri i Azem Galicës ruajti nderin e saj. Këtu, kurrë, në asnjë ofensivë, nuk shkeli këmbë e shkaut. Pikërisht përballë Shpellës kanë qënë istikamet më të forat të Ushtrisë Çlirimtare të Kososvës. Lufëtarët e lirisë e mbajtën mend mirë amanetin e kapedanit-, thotë Halit Gashi, burri që ka bërë shumë në trasimin e kësaj rruge 1662 m të gjatë, e e cila së shpejti pritet edhe të asfaltohet.

Sërish kthehemi në pikën e fillimit. Dielli tashmë ka marrë tatëpjetën. E shikojmë me kujdes Projektin. Mrekullia vetë. Aty, në atë hapësirë pesëdhjetë hektarëshe, përveç rrugës dhe monumentit të Azem Galicës të derdhur në bronz, përveç kullës dhe mureve të ndryshme, që do të latohen me gurë njëdimenzional, parashihet edhe shumëçka, si: dy fusha sportive, pishina, parqe me drunj zbukurues etj.

- Fati më ra mua t’i nxjerri eshtrat e Azem Galicës, por në fakt ata i nxori besa, i nxori drejtësia,- shprehet baca Abdyl me modestin e tij të natyrshme.

Dhe kurrsesi nuk na lëshon të ikim pa e marrë nga një pije freskuese.

Tek përshëndetemi, edhe njëherë ia lëshoi sytë pllakës së ilustruar nga piktori i njohur i asaj ane, z. Idriz Berisha, në krye të së cilës shkëlqenin vargjet e Abdyl Krasniqit: NGA KOSOVA, ME KOSOVËN...PËR ARBËROREN !

Në të kthyer, për pak çaste, ndalojmë edhe në truallin e shqipeve, në Prakazin vëlla, për t’ i ndërlidhë breznitë e trimërisë. Sa bukur: Azem Galica e Adem Jashari. Dy vëllezër, dy trima, dy kapedanë, dy kryekomandantë. Dy simbole që i bashkoi një emërues i përbashkët- LIRIA .

Për këtë nismë të mbarë janë gëzuar të gjithë ata që e njejnë vetn shqiptarë. Secili në mënyrën e vet ka shprehur gatishmërinë për ta ndihmuar këtë “OLIMP SHQIPTAR”, siç e quan vetë baca Abdyl.

“Për kontributin që ka dhënë ky personalitet i historisë së popullit shqiptar, luftëtari i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, Azem Bejtë Galica, mendojmë se “Shpella- varri” më i thellë ka vlera historike dhe duhet të shpallet Monument me vlera jashtëzakonisht të mëdha dhe duhet të vihet nën mbrojtje të ligjit”,- shkruan në raportin e Komisionit për Mbrojtjen e Monumenteve Historike dhe Kulturore të Kosovës, udhëhequr nga historiani prof. sc. Avdyl Hoxha.

Azem Galica na bëri me udhë...

Kështu e mbante titullin reportazhi i shkrimtarit Mehmet Kajtazi, i botuar në gazetën “Rilindja” të datës 15 shkurt 2002, me rastin e fillimit të punës në Kompleksin Përkujtimor “AZEM GALICA” tek shpella “Çuku që kërcet”, në malet e Përçevës, nën përkujdesjen dhe udhëheqjen e veteranit të Lëvizjes Kombëtare, z. Abdyl Krasniqi. Edhe ne, për ta begatuar këtë shkrim, po shkëpusim pjesë nga reportazhi...

Festë mbi festa

...Më 23 shkurt të vitit 2002, njerëzit nga Përçeva kishin një festë të heshtur. Zakonisht festat bëhen me burbujë, por kjo e heshtura në heshtjen e vet kishte më shumë burbujë se të gjitha festat tjera. Kosova ka shumë shpella, unë mendoj se fshati im ka më se shumti shpella. Kështu e fillon rrëfimin Miftar Gashi, dhe drejton dorën nga majat e maleve. Në atë majë, thotë ai, kanë qenë ushtarët e UÇK-së, në atë tjetrën ushtarët e Milosheviqit, për nja një pëllembë mbi tokë ishta maja jonë, andaj nuk lejuan ushtarët tanë që t’u afrohen shpellave tona ushtarët e huaj. Ushtarët e Milosheviqit kishin dëshirë t’i afroheshin Shpellës së Azem Galicës, por ushtarët tanë i ruanin shpellat, e , vetë nuk hynin në shpella, por pushtonin majat tjera të maleve...E kemi në fshatin tonë një shpellë që i dëgjohet zëri burbujë në mëngjes dhe natën vonë, populli e nderon këtë zë, e ruan emrin e tij: Shpella që Kërcet. E kishim një shpellë pa emër, pleqtë dhe plakat e dinin ku ishte ajo. Askush nuk e tregonte as emrin e saj, askush nuk bënte me dorë drejt saj: Shpellë pa Emër ishte, i apemri nuk ekziston. Këtë e dinin të gjithë pleqtë dhe plakat, dhe tinëzisht vazhdonin ta mbulonin gojën e saj. E dinin se në atë shpellë është edhe trupi i Azem Galicës, askush nuk tregonte se ku është Azem Galica...

Nuk jam i vetmi që i kam ndihmuar Abdyl Krasnqit që t’i nxjerrë eshtrat e Azem Galicës, vazhdon Miftar Gashi. Jam i lindur më 1934 dhe nuk kam besuar që do ta pres ditën që edhe fshati im të këtë ushtrinë e vet, nuk kam besuar se do ta pres ditën që me sytë e mi ta shoh Abdyl Krasniqin edhe më 13 shkurt të vitit 2002 pranë Shpellës së Azem Galicës. Sa ka vuajtur nëpër burgje pse nuk e la pa varr Azem Galicën, sa ka vuajtur nëpër burgje pse i edukoi fëmijët e vet, në radhë të parë, që të hynë në frontin e parë të UÇK-së. Më 22 maj të vitit 1971, Abdyl Krasniqi ka dalë nga Shpella me një pëlhurë të bardhë në duar. Kosova nuk është më pa Azem galinën!- tha ai. Djali i tij ende nuk i kishte mbushur dy vjet, të gjithë e mësuam emrin e tij:Atom. Edhe Atomi i Abdyl Krasniqit, bashkë me motra e vëllezër, ishin ushtarë të UÇK-së...

Koha e idhujve ka perënduar

Pranë Shpellës ës Azem Galicës është ulur Abdyl Krasniqi. Pranë tij i biri, Atomi. Babai mediton, i biri flet, e dëgjojnë të gjithë njerëzit që janë ulur pranë Shpellës:

“Nuk më takon të mburrem pse unë, vëllezërit dhe motrat e mia, morëm pjesë në luftë, të gjithë ishim ushtarë të UÇK-së, askush gjatë luftës nuk na akuzonte për familjarizim, pra, askujt nuk i shkonte mendja e keqe e të thotë se bijtë dhe bijat e Abdyl Krasniqit janë në luftë, mund t’i marrë lufta, ta kursejmë dikë prej tyre. Po të ishim shtatëdhjetë vëllezër e shtatëdhjetë motra, të gjithë do të merrnim pjesë në luftë, e në paqe, po gjeti punë vetëm njëri prej atyre luftëtarëve, qoftë motër apo vëlla, andaj ata që kanë heshtur gjatë luftës do të na akuzonin për familjarizim. Vetëm jë vëlla e kemi në punë, ju paça! Unë, si Atom që jam, nuk kam luftuar për “të bërë sefa”në paqe, por edhe nuk kam luftuar që fitorët e luftës t’i korrin ata që i besojnë idhujtarisë. Duhet të perëndojë jeta e idhujve. As Azem Galica nuk do të mund të luftonte vetëm, as babai im nuk do të ishte në gjendje ta nxirrte nga thellësi trupin e tij. Ata që deri dje e kanë mallkuar Azem Galicën që ua ka prishur miqësinë dhe kumbarinë me serbin, e shajnë dhe e mallkojnë edhe UÇK-në, pra, ata mundohen të bëhen vetë idhuj, e idhujt nuk janë vetëm kundër popullit që i ka lindur dhe i ka rritur, idhujt janë edhe kundër njerëzimit në përgjithësi, pra, janë edhe kundër NATO-s, që e kishim aleatin më të mirë për ta fituar luftën.

Pranë Shpellës së Azem Galicës dëgjohet një zë. Janë dhjetëra fëmijë, edhe të tillë që ende nuk i dinë shkronjat. Por që kanë mësuar nga etërit dhe nënat e tyre se sot ka ardhur pranë Shpellës së Azem Galicës njeriu që me duar të veta i ka nxjerë eshtrat e Tij, pra, ushtimën e heshtur të tokës e ka nxjerrë mbi tokë...

“Gjyshi im e ka mashtruar Serbinë- ishte shprehur një plak, për të vazhduar: Serbia donte ta gjente Azem Galicën në Shpellë, po i tha gjyshi im: Në këtë shpellë është Azem Galica! Doli nga prangat e Serbisë, kur i çuan eshtrat e asaj shpelle në Beograd u kuptua se në atë shpellë kishte qenë një grua. Gjyshi im deri në vdekje iku nga sytë e Serbisë”.

Ai është vetë dielli

Pranë Shpellës të gjithë heshtin. Tashmë flet vetëm Abdyl Krasniqi...

“Nuk më takon të mburrem, punën që kam bërë unë është dashur që ta bëjë dikush prej shqiptarëve. Një gjë po e them sot për të parën herë: ende kam dhembje dhe me to do të shkojë në varr, pse shuplakat e Azem Galicës ishin bërë hi, pra, tërë skeletin e tij e qitëm në diell, i mungonin shuplakat, o, ndoshta pse nuk ishte koha për përshëndetje...Pra, Azem Galica e dinte edhe i vdekur se nuk është koha që të puhatën duart, se duhej gjetur sa më parë një varr. Kryedjalli i Titos, Dushan Ristiqi, u mundua që ta linte pa varr Azem Galicën, përdori njëqind dredhi dhelpra e Titos, donte edhe përmes një hoxhe ta kryente skuthërinë e vet. Hoxha më tha: Duhet të lahen eshtrat e Azem Galicës, është adet, feja...” “Hesht, i thashë hoxhës, ku ke dëgjuar ti se lahet HEROI, ku ke dëgjuar se lahet dielli Fomalho, ai është vetë dielli...” “Më kanë thënë, tha hoxha, dhe e uli kokën”.

Abdyl Krasniqi reciton pastaj vargje për Azem Galicën...Jam i zhgënjyer në politikanët tanë që nuk shohin dritë. Populli kërkon harmoni sepse pa harmoni nuk ka liri...Unë do të shkruaj prapë vargje, e ky mal me këtë LIS do ta këtë një përmendore, prapë do të shkruaj poezi, prapë do të këtë harmoni...”

Ora shtatëmbëdhjetë. Errësira ende nuk ka zbritur në tokë, në lugje ajo ka hyrë kërcënueshëm. Pikërisht në këtë kohë dëgjohet një burbujë e madhe. Buldozeri që drejton Hysni Bujupi ia fillon punës, synim ka që rruga që lidh Pejën me Prishtinën të krijojë një vijë të drejtë edhe drejt Shpellës së Azem Galicës...Nuk kaloi as gjysmë ore dhe ndryshoi reliefi, kodrat që pengonin të mos duken malet e Përçevës nuk janë më.

-Azem Galica na bëri me udhë,- thotë Myftar Gashi.

Një kenataf bashkëkohor në Galicë!

Sot, kapedani pushon në Galicën e ti të dashur. Ama, i shqetësuar dhe paksa i zhgënjyer!!!

Dhe, ka plot arsye. Për këta dy kryeheronj është bërë fare pak, për të mos thënë hiç.

Kompleksi ”Azem Galica” që e pat filluar i palodhuri Abdyl Krasniqi, mu të shpella Quku që kërcet, tek varri më i thellë në botë (73 metra), e për të cilin u gëzuam të gjithë, ka ngecur në gjysmë të rrugës dhe as që ka gjasa të ecën përpara. Përkundrazi, çdo ditë i dalin pengesa e pengesa!

Kompleksi tjetër ”Azem e Shotë Galica” në Galicë, i filluar më 2004, në 80-vjetorin e Epopesë së Arbërisë së Vogël e i ndihmuar nga KK i Vushtrrisë, nga KK i Skënderajt, nga Zona e Parë e TMK-së dhe nga ca donatorë, po ashtu ka ngelur në fazën fillestare. Madje, edhe ca punë të parapara për fazën e parë, kanë ngecur përgjysmë.

Ma merr mendja se këta dy heronj meritojnë më shumë. Veprimtaria e tyre luftarake e atdhetare është thuajse unikate. Pesëmbëdhjetë vjet luftëra, qëndresë e heroizëm!!! Mbi gjashtëdhjetë beteja të pandërprera e fitimtare!!! Hej, jemi në vete apo kemi rrjedhur?! Pesëmbëdhjetë vjet me armë në dorë e mbi gjashtëdhjetë beteja të suksesshme!!! Ato duhet të trokasin ashpër në ndërgjegjen tonë, disi të përgjumur e të mjegulluar. Çudi e çudive! Çdo këngë, çdo histori, çdo evokim, çdo fjalim nis me emrin e tyre. Ata janë A-ja e fjalorit tonë patetik e politik. Por, kot. Ata nuk janë as ZH-ja në planet ndërtimore e zhvillimore të kulturës e historisë sonë.

O tempora, o mores!

Ende, as sot e kësaj dite, nuk ekziston një lapidar a shtatore e mirëfilltë për këta dy heronj të kombit!!!

Ende, as sot e kësaj dite, nuk ekziston asnjë lapidar a pllakë përkujtimore për luftëtarët e Çetës së tyre kreshnike!!!

Ende, as sot e kësaj dite, asnjë lëvizje për ndërtimin e kullës së tyre (gurët e saj janë të gatshëm në muret e shkollës së vjetër në Prekaz), që për vite të tëra qe simbol i qëndresës dhe i bërthamës së parë shtetërore!!!

Lëri, lëri të gjitha këto. Aq më keq, e që mendjet e shëndosha nuk mund ta pranojnë dot një gjë të tillë, këta dy bashkëshortë e bashkëluftëtarë, të cilët mezi arriti t’i ndajë vdekja, edhe sot e kësaj dite janë të ndarë!!! Varri i zbrazët i Shotës në Galicë është kenataf i llojit të vet, për të cilin grekët e vjetër do të bënin çmos!!!

Besoj se ka ardhur koha që mos të bëhemi krejt të shurdhër e të verbër! Vallë, a nuk është një satisfaksion moral e kombëtar që këta dy bashkëluftëtarë e bashkëshortë, të cilët për pesëmbëdhjetë vjet nuk i ndanë as luftërat, as betejat, që sot t’i bashkojmë! Sinqerisht, nuk jemi nisur nga shpirtngushtësia e përvetësimit të këtyre figurave madhore kombëtare. Jo, ore jo. Azemi dhe Shota tashmë janë shpallur HERONJ TË KOMBIT dhe i përkasin gjithë SHQIPTARISË! Përkundrazi. Jemi nisur thjesht nga ndjenja e pastër e idealit të tyre, që, ashtu siç qenë në jetë- TË PANDARË, edhe sot në amshueshmëri e në LIRI të pushojnë TË PANDARË!

Ne të afërmit e kryetrimit si dhe komisioni nismëtar, sikur kemi mbetur zë i humbur në shkretëtirën e paanë. Që tri vjet e më shumë nuk kemi lënë derë pa trokitur. Dosja me kërkesa e shkresa të ndryshme është fryrë aq sa nuk peshohet dot. Dhe, përpos fjalëve të mira, të buta e të ëmbla, askush asgjë konkrete! Thuajse jemi lodhur, andaj kërkojmë ndihmë. Kërkojmë ndihmë nga ata që e kuptojnë drejt problemin e shtruar. Le të gjykojnë paanshëm mendjet e ndritura të kombit dhe le ta japin ndihmesën e tyre të mundshme. Nga Shteti shqiptar kërkojmë mirëkuptim, ai ka bërë mjaft për të, e shpalli Heroinë të Kombit dhe ia ngriti dy lapidarë, mirëpo realiteti i sotëm flet krejt ndryshe. Gjendja e mjerueshme e Lapidarit të heroinës SHOTË në Fushë-Krujë, e dikton ngutshëm një veprim të tillë.

Këtë brengë Abdyl Krasniqi e kishte kaherë. Sa ishte në Tiranë shumë herë e kishte vizituar atë varr të gjymtuar. Dhe, ishte brengosur në kulm.

Në prill të vitit 1996, i bëri një vizitë edhe varrit të Shotë Galica, në Fushë-Krujë dhe, i dëshpëruar me gjendjen e tij të mjerueshme e në bashkëpunim me Lidhjen Studentore “Dardania” themeluan “Këshillin për Riparimin e varrit të Heroinës së Popullit- Shotë Galica”, kryetar nderi i të cilit u zgjodh Abdyl Krasniqi.

Këtë e kishte hetuar edhe shkrimtari i mirënjohur, Agim Cerga, i cili do ta botoi një si ese me titull “BRENGA e Abdyl Krasniqit”. Ai, pasi bën përshkrimin e atij vendi të zbukuruar dikur, saqë kush kalonte andejpari nuk mund të shqitej pa e bërë ndonjë fotografim, sepse ashtu merrnin me vete kujtimin e gruas martire: heroinës Shotë Galica. Paskëtaj prezanton gjendjen faktike, shkatërrimin e lapidarit dhe të varrit, duke shpërthyer: Si mund të prishet, veçanërisht, një varr aq i bukur dhe aq i shenjtë siç është varri i Shotë Galicës?!

Tekefundit, ky bashkim zemrash, eshtrash e idealesh ka simbolikë edhe më të thellë: Ai është amaneti i Tyre dhe paraprakisht nënkupton BASHKIMIN TONË KOMBËTAR!!!

Kosova në rrugën e Azem Galicës

Abdyl Krasniqi, krahas punës edukativo-arsimore dhe veprimarisë së palodhur atdhetare, thur himne të fuqishme për heronjtë tanë në vazhdimësi, që nga Skënderbeu e deri tek Adem Jashari. Vargjet e tij nuk janë thjeshtë poezi, por kushtrim për liri, për dinjitet kombëtar, për burrëri. Ato, fund e krye, rrezatojnë atdhedashuri. Fuqia e tyre, herë- herë, bëhet e pakapshme për mendjet mediokër, andaj edhe vjen një si refuzim banal.

Emrin e tij e kemi hasur nëpër faqet e gazetave dhe të revistave të ndryshme shqipe këtu e në mërgatë, por më mirë se kudo, atë e shijojmë në dy librat e tij tashmë të njohur:

1.“SHPELLA”(KOSOVA)-URAGAN I SHEKUJVE” dhe

2. “ËSHTË E JONA DARDANIA”.

Himnizimi i vetëflijimit për atdhe

“Shpella- uragan i shekujve” dhe “Është e jona Dardania”, dy vepra të reja letrare te autorit Abdyl Krasniqi, u vunë në qarkullim para pak kohe. E para, mishërim e himnizim i dashurisë dhe i vetëflijimit për atdhe, një zinxhir i tërë shpërthimesh poetike, e konceptuar në formën e një romani në vargje. E dyta, e pasur me një radhë meszhesh të mirëfillt e kuptimplotë në prozë dhe probleme të atdhetarisë, si dhe me poezi filozofike a të drejtpërdrejta, me ode e meditime të tjera, të nxitura nga jeta e realiteti politik i kohës”. Kështu e nis prezantimin e tyre në Tiranë Ramadan Pasmaçiu.

Edhe pse tematika e këtyre vargjeve të zjarrta është e larmishme, ato fokusohen tek legjendari Azem Galica dhe tek djepi i trimërisë, Drenica:

Duel nga shpella Azem Galica...

Fluturim në fusha e shkrepa...

Shkrumb e hi sot shovenja,

Varr i serbit është Drenica!

Ky është lajtmotivi i këtij krijues vetëflijues. Ai është mishëruar aq shumë me Azem Galicën saqë është bërë edhe sinonim i emrit të tij. Kur përmendet Azem Galica fill të vete mendja tek Abdyl Krasniqi e kur të përmendet Abdyl Krasniqi te vete mendja tek Azem Galica. Këtë trim, të ngritur në idol jetësor e kombëtar, ai e krahason me Oso Kukën, kur thotë:

Dy “varre”- dy trima që ka Kosova,

Që ka Shqipëria,

Nuk i ka as Evropa,

As Amerika, as Afrika,

Nuk i ka as Azia!

Një varr, thellë në shpellë

Kurse tjetri lart në qiell,

Një varr në atmosferë

Kurse tjetri në litosferë,

Dëshmi gjoksi, dëshmi Drenica:

Oso Kuka dhe Azem Galica!

Kur i këndon kryekomandantit Azem Galica, nuk e harron as heroinën Shotë:

O moj Shota sokoleshë

Me allti brezit ngjeshur,

Me kurorë strall Drenice

Përsëri troket në derë

Ai trimi, prej Galice.

Kush ta bëri dasmën malit?

Azem Bejta pika e djalit!

Kush ta dhuroi xhamadanin?

Kush ta dha jataganin?

Azem Bejta ai shkëmb mali!

Sidoqoftë, vargjet e librit “SHPELLA...” u thurën kryesisht brenda viteve 1971- 1980, pra, gjatë kohës sa ishte i pushuar nga puna dhe jetonte nën hijen e ndjekjeve të hienave serbe e shqipfolësve pakurrizorë. Në fakt ato filluan të mbijnë me të dalë të Azemit në dritë nga ajo errësirë misterioze. Kur e analizojmë librin shohim fare qartë se vendin kryesor e zënë pesë shpellat, të cilat nënkuptojnë pesë trojet shqiptare që ende vuanin në pushtues të huaj, pesë pjesë të një trupi të cunguar dhunshëm, të cilat kërkojnë dritë, kërkojnë liri, kërkojnë bashkim.

Histori e përsëritur deri tek Adem Jasharin

Kurse një e katërta e tyre janë vargje kushtuar kohës më të re, kohës së sotme, heroizmit të kushëririt të Azem Galicës, legjendarit tjetër të Prekazit, Adem Jasharit! Autori, si një orakull ndjellamirë, këshillon e thërret:

Çdo javë, çdo ditë, çdo orë

Serbi helmon porsi gjarpër...

Kosovë! Fëmijët ti, i ruaj,

Të ditur, të fortë, të pastër!

.........................................

Pirroja, Leka i madh, Skënderbeu,

Abdyli, Curri e Seferi,

Qemali, Boletini, Prishtina

Shota e Azemi, Adem Jashari...

“...Pikërisht dita kur në Tiranë, në Muzeun Historik Kombëtar, nga Shoqata Atdhetare për të rënët e Kombit shqiptar, u promovua romani në vargje “Shpella” i autorit Abdyl Krasniqi, pra 17 korriku i vitit 1998, përputhet me 74 vjetorin e rënies heroike të Azem Galicës. Të luftosh për lirinë, të vritesh për çlirimin e atdheut nuk është fatkeqësi, është fat dhe trimëri, Kosova ka gjetur rrugën e fitores, ka gjetur shtegun për të dalë nga errësira. Shotet dhe Azemat nuk janë më në shpellë, ata nuk nevojë për ekspedita zbulimi, më shumë se kurrë ata e dinë se çfarë duan. Ndërsa forca morale dhe ideali i lartë i luftëtarëve të lirisë i trimave të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, është shpresa se Azemi do të prehet i qetë në Galicën e tij heroike, ndërsa shqiptarët së shpejti do ta gëzojnë lirinë në të gjitha trojet etnike”- shkruan midis tjerash Flora Zibra në recensionin me titull ”Kosova në rrugën e Azem Galicës”.

Në promovim merrte pjesë edhe presidenti i Republikës së Shqipërisë, z. Rexhep Meidani.”.

Poeti Agim Cerga midis tjerash konstatoi:”Azem Galica së bashku me idealet e tij jeton sot në çdo zemër shqiptari kosovar që lufton për të drejtat e tij

Libër me mesazh të gjerë kombëtar

Kështu e titullon recensionin e vet, për librin “Shpella- uragan i shekujve” të Abdyl Krasniqit, krijuesi i njohur Iljaz Prokshi, botuar në “Zërin e Kosovës”, më 4 maj 2001.

“Libri “Shpella...” është një lapidar, që i kushtohet trimit të paepur, Azem Galica. Brenda tij gjejmë vargje të përjetuara, sepse vetë z. Abdyl Krasniqi, këto vargje i nxori nga shpella s shpirtit të tij, ashtu siç i nxori eshtrat e heroit më 1971. Në këtë libër ndjejmë përmasën e sfidës për ta qitur në dritë epikën e luftës së trimit të Drenicës dhe të gjithë shqiptarisë, Azem Galicës, të atij njeriu që gati për një dekadë nuk e lëshoi pushkën kundër pushtuesit barbarë serb për t’u përjetësuar në altarin e lirisë. Dhe, siç ishin kohët mister, la amanet që trupin t’ia fshihnin për të mos e gjetur armiqtë. Amanetin e tij e çuan në vend shokët e luftës, bashkë me Shotë Galicën, duke iu kthyer një brez tjetër namit të tij, kujtimit dhe luftës heroike, e për ta nxjerrë sërish si një vigan pas 47 vjetësh të mbajtur fshehtë në shpellën e Përçevës , në Llapushë...

Për t’iu kundërvënë regjimit komunist, për të vënë në ballë diçka madhështore, për t’u përkujtuar figura e trimit të Drenicës me përmasa kombëtare, Abdyl Krasniqi bëri dy vepra monumentale: nxori eshtrat e Azem Galicës nga shpella dhe i rivarrosi me popullin në Galicë, ia fali popullit të gjakut dhe të tokës ku lindi dhe u rrit ky trim i paepur, ndërsa shkroi romanin në vargje kushtuar këtij trimi, Azem Galicës dhe, duke i prezantuar me një vërtetësi historike e letrare, me kuptim dhe atdhedashuri, që dinë të paraqesin vetëm ata që e përjetojnë thellë në shpirtin e vet...

Subjekti lirik i këtij romani në vargje kushtëzohet, nga një anë, prej dashurisë për të bërë më shumë për atdheun, dhe nga ana tjetër, prej zbulimit të eshtrave të ruajtur në kujtimet e bashkëluftëtarëve të Azemit, të ndrite një epokë e luftës dhe e flijimit gjer te liria, që gjithmonë vjen duke derdhur gjak e duke dhënë jetën.

Me burra si Abdyl Krasniqi fitohet liria

Veprat e tij frymëzonin edhe luftëtarët e lirisë. Kështu, oficeri lartë shqiptar, Naim Lika nga Burreli i Matit, i angazhuar në UÇK, mori pjesë ë promovim dhe pos tjerash tha:

“ Me burrin e madh të Kosovës z. Abdyl Krasniqi jam njohur në Tiranë në vitin 1993. Jam mahnitur me jetën, veprën dhe legjendën e tij në shërbim të Kombit Etnik Shqiptar. Abdyl Krasniqi është një trim legjendar burrë i madh që rrallë lindin trojet tona arbnore. Ai do të hyjë në historinë tonë kombëtare si një meteor që nga qielli lëshon rreze drite për ndriçimin e copëzave shqiptare të ndara padrejtësisht nga shovinistët grabitqarë fqinj...Ai me romanin në vargje “Shpella” thërret 5 copëza, 5 shpella, 5 gropa etj, ku i gjithë libri është kushtrim alarmi për zgjim, për liri, pavarësi të trojeve tona Etnike Arbnore të okupuara.

Me burra si Abdyl Krasniqi populli ynë do ta fitojë lirinë, pavarësinë dhe independencën e humbur. Kam kërkuar dhe po apeloj që shteti shqiptar të kujdeset për figurën madhore kombëtare si Abdyl Krasniqi...”

“Shpella...” u drejtohet jo vetëm ngjarjeve të kaluara, por edhe aktualitetit...

Gjërat rrodhën siç rrodhën, ndërsa erdhi koha kur në skenë, pra doli figura e madhe e një lufte tjetër, me kuptim sublim- UÇK, që diti të luftojë, duke ndjekur rrugën e lirisë që e kishin trashëguar nga Ahmet Delia, Hasan Prishtina, Azem e Shotë Galica, Shaban Palluzha, Tahir Meha e gjer te kryetrimi legjendar, Adem Jashari me bashkëluftëtarë, të rënë dëshmorë të kombit. I gjithë ky rrugëtim me sakrifica, mbeti forcë sublime kombëtare për lirinë Kosovës., ë qytetërimit dhe të paqes...

* * *

Edhe libri tjetër “Është e jona Dardania”, i ndarë në dy pjesë, e para në prozë ndërsa e dyta me poezi, trajton probleme kyçe të kauzës sonë kombëtare. Gati, i gjithë brumi i librit përmblidhet me këto fjalë të autorit:

“Nënshtrimi i një populli apo heshtja

do të thotë: Vdekja e një epoke!”

Duke folur për këta libra, Rifat Malaj dhe Naim Lika, konstatojnë:”Çdo strofë në libër ka një ide, është hymn, thirrje për popullin, shfryrje për mjerimin e skllavërimin nga shkau, pa rënë në pesimizëm...Abdyli qe ndër të parët që hodhi idenë e formimit të UÇK-së. Gjithë familja e tij është në shërbim të luftës. E bija me të shoqin dhanë jetën për çlirimin e Kosovës. Nga ana tjetër arma e fortë e tij qe pena, që shkëlqeu e u bë nxitje. Ishte ai qëndrim që forcat serbe e ndiqnin dhe donin ta asgjësonin. U burgos disa herë prej tyre, por s’u tërhoq nga misioni...”.

Brengat dhe mesazhet atdhetare

Pena e tij e mprehtë nuk pushoi për asnjë çast. Ajo, fuqishëm e guximshëm, u bëri jehonë të gjitha ngjarjeve tona historike, edhe atyre më aktualeve. Kështu, pak ditë para Marrëveshjes së Rambujesë, pra më 11 mars 1999, në numrin 7 të revistës “Diapora shqiptare”, botoi poemën e gjatë me 43 strofa “Baladë e re për Kosovën”, në të cilën, rrjedhshëm e fare natyrshëm, gërsheton Shpellën e Kështjellën:

Janë shqetësuar shovenët e botës,

Ngase buron forca nga Kështjella!

Se po dridhet zemra e Tokës,

Azem Bejta nëpër shpella!

Shqetësimet e tij nuk pushojnë as pas Rezolutës 1244, dhe, në poemën tjetër, me titullin “Lufta”, konstaton:

Mbi bazën e rezolutës 1244-Kosova:

Përgatitet për të qenë e varur!

Rezoluta lypset tjetërsuar nga OKB-ja

Ndryshe, në Kosovë lufta mbetet e hapur.

Për poemat e tij të fundit: “Baladë e re për Kosovën”, “Baladë atdheu për Dardaninë” dhe “Dardania sot”, një vështrim më të thuktë e ka bërë krijuesi Zeqir Bekolli, titullin e të cilit e vumë në krye të këtij kapitulli e nga i cili do të shkëpusim ca mendime.

Preokupimi atdhetar është njëri prej temave që zë vend qendror në veprën e Krasniqit në përgjithësi, por edhe të tri poemat e botuara në revistën “Dardania”, në ballinën e së cilës hasen katër strofa, vargjet e së cilës janë përplot porosi drejtuar politikanëve që të kenë kujdes “të mos shkelet mbi gjakun e derdhur...”dhe të arriturat “të mos tradhtohen në tryezë të heshtur...” Janë këto preokupime të autorit, të cilat hasen që në ballinë të revistës bashkë me konstatimin se “Populli luftën fitoi: dështimet ishin nga paria!”, për të vazhduar me porositë tjera se “Për liri, për demokraci- për troje, mos lëshoni pe, se për të mbrojtur të vërtetën dhe drejtësinë nuk duhet ngurruar, por ato duhet mbrojtur “...me gojë e me gisht”, për të kërkuar që Korbi, që këtu simbolizon të keqen, pushtuesin, të shporrej nga trojet tona, sepse “Dardania është e jona”...

Nga Azemi kisha ftesë

S’do mend se vargjet e poemave të sipërpërmendura janë përplot frymëzim e përmbajtje nga periudha e luftës në Kosovë, që përmbajnë konstatimet reale se barbarët u shndërruan në “...xhelatë edhe mbi fëmijët”.

Krasniqi nënvizon edhe disa vese të një egoje të popullit tonë të “Baladë atdheu për atdheun”, duke shtuar se “të gjithë jemi presidentë”, “Të gjithë gjeneralë”, pavarësisht nga ajo se a i meritojmë apo jo dhe në të njëjtën kohë iu drejtohet egoistëve të këtij lloji: “Shikoni gurin e shpuar”, “Mbi trupin Kosovë copëtuar”...

Personazhi Azem Galica dhe motivet e aktit të nxjerrjes së eshtrave të këtij kryetrimi nga vetë autori do të jenë edhe preokupimet qendrore në poemën “Dardania sot”. Për aktin e zbritjes në shpellë për t’i nxjerr eshtrat që kishin qëndruar aty 47 vjet me radhë, Krasniqi thotë se “Nga Azemi kisha ftesë!”.

Brenga e poetit për Mitrovicën e ndarë e shoqëron kudo edhe në vargjet e tij. Mu për këtë mundohet të japë shpjegimin e tij për të personifikuar atë me një mungesë të strategjisë, e cila është dashur të ekzistonte në një moment të caktuar.

Abdyl Krasniqi lë përshtypjen se ka marrë vesh qartë pasojat e ideologjive, nga të cilat edhe sot vuan populli ynë, ndaj ato i quan të huaja, “proserbe e progreke”, për të porositur bashkatdhetarët që të jenë sa më larg tyre, sepse mbi të gjitha është shqiptarizmi, kurse TMK-ja element i shtetësisë.

Zëri i tij jehonë edhe kundër burgosjes së luftëtarëve të lirisë, në mesin e të cilëve bën pjesë edhe i biri, Selim Krasniqi, andaj shkruan:

UÇK-ja e vërtetë çdo ditë vritet!

Nga forca të organizuara antishqiptare!

“Për pavarësinë e Kosovës të mos flitet”

Dhe përgatitje terreni për kthim forcash sllave?!

“UÇK-ja e vërtetë: Jasharajt të zhbihet”!

Vargje për vetë legjendën e gjallë (Abdyl Krasniqin)

Veprat madhore të këtij burri të madh, si nxjerrja e eshtrave të Azem Galicës nga varri më i thellë në botë, ashtu edhe krijimet e tij poetike, u bënë objekt studimi dhe frymëzimi edhe për krijuesit e tjerë. Kështu Thanas Moçka ia kushton poezinë:

TË PUTHI GALICA

Abdyl!

Ti poet nga Drenica, komuna Malishevë

Brenda ty në terr të puthi Galica,

Dhe shpella të rroku se të deshte,

Malet oshtinë krahët hapi Drenica

Abdyl!

Si shatëtar, ti bir i Kosovës martire

Nga shpella thellë, në shpellë doli mbi dhe

Si prijës me pallë nxore Galicën

Qielli lot e yje derdhi mbi ne.

Abdyl!

Syri, zemra të shikonin serbë të zinj

Dhe serbët anash gjakosnin me thika në dorë

Në gjoks ti mbajte Galicën, flamur shpagimi!

Abdyl Krasniqi, ti vigan popullor.

Ndërkaq krijuesi tjetër drenicas, Iljaz Prokshi, shkroi një tregim të bukur me titull “Ringjallja e Trimit”, nga i cili po shkëpusim ca fragmente...

Në “Shkëndija” të korrikut 1991, në 20- vjetorin e zbulimit të eshtrave të Azem Bejtë Galicës, krijuesi dhe publicisti Sabit Jaha zhvilloi një bisedë me realizuesin e kësaj vepre madhore, z. Abdyl Krasniqi, të cilën e botoi me një titull mjaft të qëlluar:”Ora e madhe historike e një arsimtari”.

Edhe Mehmet Haziri, i frymëzuar nga ky akt madhor, hartoi poezinë:

KONTRIBUT PËR HISTORINË

(Abdyl Krasniqit)

Ti hyre 73 metra thellë në shpellën e Kosovës

E nxore historinë e strukur në errësirë

Me data, me beteja, me heronj...

Azem Galica po e shkundte nga sytë

Memecërinë e viteve

Dhe po betohej për tokën dhe qiellin e Drenicës,

Stop! Historia e ndërpreu pushimin e lindjes...

Për Abdyl Krasniqin nuk shkruan vetëm njerëzit e penës. Jo. Ai dhe vepra e tij u bënë frymëzim edhe ushtarakët. Kështu, oficeri lartë i Armatës Shqiptare, Petrit Çollaku nga Pogradeci skaliti vargjet nën titullin:

EMËR I DËGJUAR

(Kushtuar poetit dhe atdhetarit Abdyl Krasniqit)

Abdyl, me Ju u njoha

Këtu në Shqipëri!

Ngase ke bërë emër,

Në histori.

Historia e Kosovës

Është ky njeri,

I vrarë, i burgosur

Të brengosur jemi

Lind ditë e re

Nga puna nuk pushoni,

Mendjen të freskët e ke

Kosovës i këndoni!

Ti Bac Abdyli,

I këndon Kosovës!

Me gjuhën e shqipes

Fryt i jepni tokës!

Milosheviqi,

halë të ka në sy,

O Bac Abdyli,

T’kërkon kokën ty!

Po, besa po!

Je i imi vëlla!

Jo, besa jo!

S’kemi për t’u nda!

Dëshmorët nuk vdesin!

Nëpër kohëra rrojnë!

Yje përherë mbesin!

Qiellin përgjojnë!

Zëri yt jehonë,

Në vepra qëndisë

Do t’festojë Kosova:

Ditën e lirisë!

Abdyl Krasniqi- një copë e legjendës

Është interesant edhe një pjesë e ditarit “Unë dhe vetmia” e autorit Gani Xhafolli, shkruan më 26 shkurt 2006 në “Edi 2”, ku, pos tjerash shkruan:

...Dhe papritmas në lokalin “Edi 2” hyri një copë e atdheut...Një copë e Ilirisë...Dhe, në rrudhat e tij e pashë AZEMIN e MADH, e pashë SHOTËN e MADHE me plis bore mbi malin e flokëve...Azemi më pyeti: A po e njeh?

Thashë:PO. Është Abdyl Krasniqi, edhe ky një copë e legjendës...që udhëton prej zemre në zemër...I mbledhë shumë lule t’i thotë lirisë dhe ILIRISË: merri!

...Interesant shpirti i Xhevës së Madhe na shikonte...

Tregoi BABIT, se edhe nën borë dhe nën lule e përmendore vazhdimisht po i lexojmë edhe ëndrrat dhe poemat Tuaja së bashku me trimat dhe yjet e lirisë. Mbrëmë të ka pa ëndërr Fehmi Lladrovci dhe ëndrrën tënde e ka vizatuar në një copë dielli.

Ademi tha: E ke vizatuar bukur. Edhe yjet e tjerë të lirisë e shikuan me sy të mbushur dritë. Dhe unë në atë copë dielli shkrova dy germa: K+ SH . Pastaj vazhdova: Baba Dyl, vetëm shkruaj, sepse ty ta kam lënë amanet lapsin në vend të pushkës...Robërinë vraje me laps, e lirinë përqafoje me zemër.

Dhe më pyeti: A është gati rruga tek Plisi i SHOTËS dhe AZEMIT...

Thashë: Ende po bie shi. Ende jemi në dimër. Sot është dita e 26- të e shkurtit...

E shikova përsëri orën, ishte 16 e 38. Dhe shkrova këtë pjesë në vend të ditarit:

Abdyli është një copë diell

që u thotë çdo ditë e çdo

Natë reve: DUAM DIELL!

DUAM DRITË!

Azem Galica dje, sot dhe nesër!

E diela e 2 marsit 2008, Galicën e Drenicës së panënshtruar e gjeti në atmosferë festive. I madh e i vogël gumëzhinin brenda Kompleksit Përkujtimor “AZEM E SHOTË GALICA”, i cili, mjerisht, ka ngelur në fazën fillestare të ndërtimit. Kjo ditë ishte disi e veçantë për galicasit. Jo, nuk kishte kremte familjare as shtetërore. Nuk pritej as ndonjë politikan, sepse ata tashmë, paksa janë çliruar nga ethet zgjedhore dhe më rrallë duken këndejpari. Aty po vinte njeriu i sakrificës, ai që dha gjithçka nga vetja për komb e atdhe, njeriu që i tëri u mishërua me Azem Galicën, po vinte Abdyl Krasniqi.

Eh, sa e sa herë kishte qenë ky mysafir këtu, por kësaj here ishte më ndryshe. Ai po vinte për të na uruar PAVARËSINË mu para kryeheroit AZEM GALICA! Ai për këtë ditë ka jetuar, sepse gjithmonë thoshte: “Një merak kam- ta shoh Kosovën të lirë!”.

Dhe, në ora 13:00, delegacioni i prirë nga Abdyl Krasniqi vë kurora pranë kryeluftëtarëve e bashkëshortëve Azem e Shotë Galica dhe pranë 83 të rënëve të Arbërisë së Vogël. Edhe pse i lodhur, i sëmurë dhe i rraskapitur nga vuajtjet dhe vitet, atdhetari Abdyl Krasniqi, nderon dhe përkulet denjësisht para Kryekomandantit të përjetshëm, apo siç e quajti ai shkurt: Azem Galica dje, sot dhe nesër!

Dromca historike

Dhe, përpara mysafirëve, shpalosen jeta dhe të bëmat atdhetare të këtyre heronjve...

Azem Galica, që nga rinia e hershme u radhit në çetat e lirisë dhe për 12 vjet rresht, bashkë me Nusen e maleve- Shotë Galicën, nuk i lëshuan armët nga dora. Ata zhvilluan mbi gjashtëdhjetë beteja fitimtare kundër pesë pushtuesve: Turqve të rinj (1908-1912), Serbisë së Parë (1912- 1915), austro-hungarezëve dhe bullgarëve (1915-1918) dhe Mbretërisë SKS (1918- 1924).

. Luftërat e Azem e Shotë Galicës kishin karakter mbarëkombëtar. Ata ishin të lidhur me ideologun e madh, Hasan Prishtinën dhe me Komitetin e Shkodrës. Se ata punonin me PROGRAM tregon fakti që, gjatë Kryengritjes së madhe të vitit 1919, e cila nisi në Drenicë e përfundoi në Llapushë, ishin të mobilizuar 11 mijë luftëtarë nga të gjitha trevat shqiptare.

Në vitin 1923, Qeveria serbe u detyrua të lëshonte pe karshi luftëtarëve shqiptarë. Kështu u krijua Zona e lirë e Drenicës, që më shumë njihet si ARBËRIA E VOGËL, e cila fillimisht përfshinte të gjitha fshatrat e komunës së atëhershme të Prekazit e më vonë kufizohet në: Galicë, Lubovec dhe Mikushnicë. Kjo bërthamë shtetërore, për ca vite rrezatoi atdhedashuri mbi të gjitha trojet shqiptare dhe frymëzoi luftërat për liri...

Në Beograd, atëbotë, reagimet ishin të ashpra. Më 11. X. 1923, deputeti i Kosovës, Jovan Magovçeviqi, i inatosur tha: ”Zotërinj, unë i kam dy vota: një si deputet i rregullt i Kuvendit Popullor dhe një si deputet i jashtëm i shtetit të Azem Galicës”.

Mirëpo, Serbia si Serbi më, më 15 korrik 1924, ditën e martë, ditën e tretë të Bajramit të Vogël, në mënyrë tinëzare, me mbi 12oo veta, ushtarë e xhandarë, rrethojnë këto tri fshatra. Ata me vete kishin marrë edhe shtatë topa të mëdhenj, të cilët i vendosën nëpër kodrat përreth...

Nderimi dhe dekorimi

Beteja qe e përgjakshme dhe zgjati gjithë ditën. Kryetrimi, me ata pak luftëtarë që i kishte këtu, sepse shumica kishin vajtur nëpër shtëpitë e tyre për të festuar, arritën t’i çajë të tri rrethimet.

Atë ditë të përgjakshme, nga të dy palët pati shumë të vrarë: 90 serbë e 83 shqiptarë, kryesisht pleq, gra e fëmijë (në Galicë 35, në Mikushnicë 23 dhe në Lubovec 24).

Kapedani i plagosur rëndë jetoi deri më 25 korrik 1924. Edhe pasi vajti në amshueshmëri, për shumicën, sidomos për armiqtë, ngeli enigmë. Shokët e tij besnikë dhe e shoqja, Shotë Galica, trupin e tij e varrosen në varrin më të thellë në botë (73 m), në shpellën “Çuku që kërcet”, në malet e Përçevës.

Në krye të Çetës kreshnike u vu Shotë Galica, e cila me ca fëmijë jetimë kaloi në Shqipëri, derisa vdiq në mjerim të plot, më 4 korrik 1927, në Fushë- Krujë. Shteti shqiptar e shpalli Heroinë dhe ia ngriti një Lapidar të mrekullueshëm...

Edhe Azem Galicën, Sali Berisha, më 26. I. 1993, me dekretin nr. 435 e dekoroi me “URDHRIN E KLASIT TË PARË”.

Eshtrat e Shotës të kthehen në Galicë!

- Me fat Pavarësia dhe gjithmonë qofshi të nderuar, o bashkëvendësit e Azem Galicës,- uron xha Abdyli, i emocionuar tej mase. Fjalët i ka të pakëta, sepse është i sëmurë, por shumë domethënëse. Kur e sheh varrin e zbrazët të heroinës Shotë Galica, zemra i çahet në dysh dhe nuk përmbahet dot.

”Kjo është paradoksale dhe e pakapshme për çdo mendje me dy kokrra tru. Këta dy bashkshortë dhe bashkëluftëtarë, të cilët, për mëse dymbëdhjetë vjet nuk arriti t’i ndajë asnjë armik, është absurde që sot të qendrojnë të ndarë. Shota sa më parë duhet të kthehet në Galicë dhe të bashkohet me Azem Galicën! Paskëtaj, në fund, nga të pranishmit, u shtruan edhe ca kërkesa për qeveritarët e pushtetarët tanë, të cilët, deri sot, kur ishin në pyetje këta dy heronj, ndër më të mëdhenjtë në gjithë historinë tonë, sikur i futnin vesht në lesh dhe nuk ia shkrepnin fare.

Mbase, qeveritarët e rinj, do të veprojnë ndryshe dhe do ta kuptojnë së Azem e Shotë Galica meritojnë më shumë. Ata qenë frymëzues të brezave liridashës. Me emrin e tyre u fituan shumë beteja gjatë luftës së fundit çlirimtare, të udhëhequr nga UÇK-ja.

Ta zëmë, e para, patjetër, duhet të ndihmohen këto dy Komplekse Përkujtimore, ky në Galicë dhe ai në Përçevë, të cilat kanë ngelur në gjysmë të rrugës!!!

Vallë, a ka kuptim e logjikë që, në çdo vend të mbijnë kulla, madje edhe aty ku nuk ka pasur kurrë, e Kulla e Azem Galicës, e cila është simboli më i njohur i rezistencës sonë kombëtare, të mos hedh shtat aty ku themelet i ka të lara me gjak?!!!

Kërkojmë që eshtrat e heroinës Shotë Galica sa më parë të kthehen në këtu në Galicë, pranë burrit e bashkëluftëtarit të vet, Azem Galicës. Bashkimi i tyre shpirtëror paraqet bashkim idealesh dhe do t’i paraprijë edhe realizimit të synimit tonë shumë shekullor:BASHKIMIT KOMBËTAR!!!

Madje, madje, për çudi të çudive, edhe punimet e Simpoziumit kushtuar këtij heroi, mbi njëzet e dy kumtesa, të mbajtur më 14 korrik 2004, në 80-vjetorin e rënie së Tij, nuk e kanë rendin të botohen nga Instituti i Historisë, duke bërë kështu një përjashtim gati të pashembullt!!!

Megjithatë, në fytyrat e të pranishmeve, vërehej një optimizëm më i shtuar për ditë më të mira...

-Të Qeveria e sotme e Republikës së Kosovës kam besim të madh se do të bëjë shumë më shumë për të gjithë dëshmorët dhe heronjtë e kombit, e në veçanti për Azem e Shotë Galicën, sepse me sytë e mi i kam parë Hashim Thaçin, Jakup Krasniqin dhe shumë komandantë të tjerë , të cilët gjatë luftës, me uniformën e UÇK-së, kanë ardhur e janë betuar këtu para varrit të Azem Galicës!- shprehet një plak galicas me ton gazmor.

Përvjetor i sukseseve, por edhe i zhgënjimeve

Po sot ç’bënë Abdyl Krasniqi?

Edhe pse i sëmurë, i mërzitur, i lodhur, i moshuar, gati- gati edhe i harruar (për të mos thënë i injoruar), ai qëndron si përherë krenar, stoik dhe i panënshtruar. Realizimi i Pavarësisë deri diku ia ka plotësuar ëndrrën e tij dhe merakun për ta parë Kosovën e lirë. Por, shpirti i tij do më shumë, ai e do tërësinë, e do unazën e plotë e jo në gropa e copa, andaj pret dhe vuan. Shpirti tij vuan edhe për shumëçka. Vuan për mospërfilljen dhe mosrespektimin e duhur të dëshmorëve e të luftëtarëve të lirisë, për mohimin e vlerave të luftës dhe heronjve të të gjitha periudhave kohore, kundër burgosjeve dhe përndjekjeve të atyre që sollën lirinë, në mesin e të cilëve është edhe i biri, gjeneral Selim Krasniqi.

Vuan dhe i digjet zemra flakë, sidomos për lënien pas dore të idoleve të tij jetësor, bashkëshortëve dhe bashkëluftëtarëve të pandarë: Azem e Shotë Galica!!!

Azem Galica qëndroi plot 47 vjet në errësirë dhe një ditë flakëroi drejt Galicës së tij të dashur, ku edhe u paqëtua në gjirin e saj të ngrohtë!

Vallë, edhe sa duhet të pres trimi bashkëshorten dhe bashkëluftëtaren e vet, Shotë Galica?! Këto pyetje e torturojnë çdo ditë këtë atdhetar të madh e të papërkulur.

Ai vuan për injorimin e punëve në Komplekset Përkujtimore, në Përçevë e në Galicë, kushtuar këtyre bashkëshortëve e bashkëluftëtarëve besnikë...

Madje, madje, le që nuk ka përkrahje, as individuale as institucionale, por, përkundrazi ka pengesa, zvarritje e kërcënime. Kompleksi i tij në Përçevë, jo që po ndërtohet sipas planit të paraparë, por edhe po dëmtohet...Kështu, për herë të tretë është vjedhur shqiponja e bronztë në hyrje të Kompleksit, e cila peshonte mbi njëqind kg.

Krahas gjithë këtyre peripecive e vështirësive sfiduese, ai, më 31 dhjetor 2005, ka pësuar edhe aksident trafiku, në Korroticë të Epërme, me ç’rast mori lëndime të rënda trupore (e ka dëmtuar keq gjurin e djathtë) e mendore, sa iu dashtë të kërkojë ndihmë edhe jashtë vendit, në Gjermani. Këto pasoja po i vuan edhe sot, edhe pse këto ditë e fitoi gjyqin me Kompaninë e Sigurimeve “Insing”, e cila obligohet t’i kompensojë dëmin Abdyl Krasniqit në shumë prej 12 mijë e 300 euro.

Sidoqoftë, Abdyl Krasniqi, nuk heq dorë nga rruga e lavdisë. Ai përherë dëshiron të jetë në shërbim të kombit e të atdheut. Gjatë bisedave dhe konsultimeve me të, edhe pse në një gjendje të keqësuar shëndetësore, pos dhembjeve në këmbë e në unazat fundit të boshtit kurrizor, ka pengesa të mëdha edhe në të folur, ai nuk i harron ata që në çfarëdo mënyre e kanë ndihmuar nëpër ecejaket e tij përplot rreziqe e sakrifica ose së paku njëherë ka pasur punë me ta në të mirë të atdheut. Vazhdimisht m’i ka përmendur: Rifat e Binak Dautajn (vëllezër nga Carabregu i Deçanit), Hasan Smajlin e Drenocit, Bisnik Berishën e Gurbardhit të Malishevës, Ramadan Rifat Krasniqin nga Drenoci, Halit Minushin nga Damaneku i Malishevës, Fuat Përçukun nga Vushtria, Shyqri Galicën, Deli Avdiun nga Prishtina, Faridin Tafallarin, Ali Ahmetin, Qerim Halilajn nga Tërdeci i Drenicës, Zenel Shushën, Hazir Morinën, Daut Kryeziun etj.

Pos gjithë aktiviteteve të tjera pena e tij e mprehtë lë gjurmë edhe në fushën e artit aplikativ. Veç tjerash më bëri përshtypje vizatimi i simbolit tonë kombëtar, shqiponjës, si dhe skicimi i Qenies sonë Kombëtare në planin shumëdimensional të rravgimeve nëpër histori, të cilat edhe po e paraqesim më poshtë:

Unë, personalisht dhe në emër të Galicës e të Drenicës, u përpoqa t’ia lajë një borxh të vockël fare këtij burri të madh, duke e përgatitur këtë fejton për nder të këtij përvjetori të dyfishtë: 69- vjetorin e lindjes së Abdyl Krasniqit dhe 37-vjetorin e nxjerrjes së eshtrave të Azem Bejtë Galicës.