( PJESA E PESTË )

 “FAQE TË PANJOHURA TË HISTORISË SË NDSH’së

(Ramiz Qyqalla dhe bashkëluftëtarët e tij)

Shkruan: Mutafë Krasniqi

   Behram Krasniqi. Në shtëpinë e Behram Krasniqit kishte qëndruar ilegalisht Rizah Strellci. Edhe familja e Behram Krasniqit, nga Shipitulla, është dalluar për rezistencë ndaj forcave serbe. Nga ajo shtëpi ka krisur pushka e parë e UÇK-së në këtë fshat nga nipi i Behramit,Muhamet Krasniqi (Muhameti ishte djali i vogël i Tahir Krasniqit). Dhe, mbi shtatë muaj djemtë e kësaj lagjeje kanë qëndruar trimërisht e të paluhatshëm në pikat e qëndresës, që ishin bazat e UÇK-së.

     - Babain tim, Behram Krasniqin, - shpjegon Tahiri, - e burgosin dhe e dërgojnë në burgun e Vushtrrisë, ku ka qëndruar gjashtë muaj. Për t’i shpëtuar më të keqes, vëllai i tij, Hyseni, detyrohet t’i shes lopët dhe tërë mallin që kishin për ta shpëtuar nga burgu Behramin. Gjendja e tij shëndetësore në burg, nga torturat e përjetuara, ishte vështirësuar aq shumë, sa përballej me jetën dhe vdekjen. Babain tim, Behramin, e lëshuan të dërmuar nga shëndeti. Shtatë muaj është mbështjellur me lëkura të dhenëve, si kurë dhe ishte ndihmuar nga shokë dhe miq, me qenë se kishim mbetur pa buke në sofër. Baba ishte burgosur vetëm pse në kullën tonë ishin strehuar njerëzit e malit, të cilët i quanin kaçak apo cuba. Sipas Ramadan Krasniqit, që ishte djali i dytë i Behram Krasniqit, baba ka qenë i lidhur me dikend, por ne ishim fëmijë dhe nuk e kuptonim me kend. - Ne nuk e dinim se pse baba mbante lidhje me njerëz të malit. Në kullë vinin shumë njerëz. Më kujtohet, si fëmijë, kur hynin brenda në odë, e kishin të mbështjellur kokën me shamia të zeza. Në atë kohë jetonim vetëm me babën, sepse nëna na kishte vdekur herët, pasi kishte lindur vëllai i vogël, Ademi. Nëna ka qenë vajza e Shaban Kapuçit, gjyshit tonë nga nëna, të cilin e kishin varur në Vushtrri. Baba na fliste shumë për Xhemë Xhurakun e Sllatinës, për Ilaz Kodrën, për Rexhep Xhelin e Likoshanit, për Ukshin Kovaçicën dhe për shumë të tjerë. Kulla jonë më vonë është quajtur si Kulla e Cubave.

    Ne, djemtë e Behramit, jemi nipa të  atdhetarit të njohur të fshatit Mihaliq të rrethit të Vushtrrisë, Shaban Kapuçit, të cilin e kanë varur te plepat e Vushtrrisë. Poashtu në Çiçavicë, te Guri i Madh, të vitin 1920, nga forcat çetnike ishte vrarë, bashkë me disa shqiptarë tjerë, edhe babai i Hysen, Behram e Avdullah Krasniqit, Tahir Krasniqi. Tahiri ishte babagjyshi im, emrin e të cilit e mbaj unë, - ka shpjeguar sot Tahir Krasniqi. - Gjatë ekzekutimit të gjyshit tim janë vrarë edhe shumë njerëz tjerë, që ishin nga Zhilivoda, Beçuku, Strofci dhe të shumë fshatrave tjerë. Tahir Krasniqi tregon se Ramiz Qyqallën e kishte njohur mirë, sepse ai kishte qëndruar shumë në shtëpinë e tij. - Burrë si Ramizin në këto anë nuk kemi pasur. Torturat që i ka përjetuar ai, nuk i ka pësuar asnjë njeri tjetër. Edhe Fetah Qyqalla ishte një burrë i mprehtë nga mendja e shumë i guximshëm. Kam punuar me të në kombinatin “Kosova”. Më vonë u bëra edhe dhëndër i tyre. Ramiz Qyqallën e kishte lidhur me familjen Krasniqi ideali njerëzor dhe kombëtar: -Kur shkoj për të ndjetë në këtë familje, më kënaqet shpirti, sepse burrat e Krasniqëve të Shipitullës janë zemër njeriu. Te ata ndjehem i kënaqur, si në shtëpinë time. Me këtë familje Ramizi kishte bashkëpunuar vazhdimisht.

     Gjon Sereçi  Më 11 shkurt 1920 në Ferizaj lindi atdhetari dhe vizionari i shquar, Gjon Sereçi. Shkollën fillore e mbaroi në Ferizaj, kurse gjimnazin në Prizren. Ishte regjistruar në Fakultetin Filozofik të Zagrebit, ku shquhej si njëri nga studentët më të mirë. Gjoni në vitin 1944 burgoset nga policia gjermane SS. Dënimin e mbajti në Kampin e Prishtinës. Më vonë e kanë internuar në Kampin e Vjenës në Austri, deri në shpartallimin eGjermanisë naziste. Pas kapitullimit të Gjermanisë, Gjon Sereçi lirohet nga kampi dhe kthehet në Prishtinë, ku vazhdon punën aty ku e kishte lënë. Ishte njeri i ngritur, me horizont të gjerë të dijes. Me angazhimin e tij dhe me përkushtimin si arsimdashës, pranohet arsimtar në Gjimnazin e Prishtinës. Krahas mësimit dhe edukimit të nxënësve, nuk e la anash as çështjen e atdheut. I kishte përcjelluar me vëmendje ngjarjet që kishin ndodhuar me popullin e tij gjatë pushtimit nazist gjerman. Kishte pasur frikë se pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, do të ndodhte edhe një pushtim i ri në pjesët e ndara të Shqipërisë. Mashtrimi për popullin shqiptar u bë me premtimet se shqiptarët do të vendosin vetë për fatin e tyre, se edhe për shqiptarët po vinte liria, se shqiptarët në Jugosllavi do t’i gëzonin të gjitha të drejtat, si të gjithë popujt tjerë... Por, ndodhi e kundërta. Gjon Sereçi e kishte hetuar me kohë këtë lojë të regjimit jugosllav. Ai e dinte mirë se më s’do të flitej për të drejtat e shqiptarëve, se më s’do të flitej për bashkimin me Shqipërinë.

     Gjon Sereçi, me shumë atdhetarë të tjerë, duke mos u pajtuar me këtë tradhti, kërkonte rrugë të tjera. Në këto kërkime ra në kontakt me njerëzit e shquar, si me grupin e Ajet Gërgurit dhe me kryengritës tjerë, të cilët ishin kundër politikës pushtuese të regjimit të ri jugosllav. Si anëtar i NDSH-së Gjoni arrestohet në Prishtinë nga forcat e regjimit dhe burgoset. Më 25 shkurt 1947 Gjykata Ushtarake e Prishtinës, me prokuror Ali Shukrinë, e dënoi me vdekje. Më 31 gusht 1947 Gjon Sereçi u ekzekutua në Tauk-bashqe të Prishtinës. Në trupin gjykues ishin edhe Hivzi Sulejmani, Kolë Shiroka dhe Qamil Brovina. Bashkë me Gjonin dënohen dhe ekzekutohen edhe Ukë Sadiku, Ajet Gërguri, Hilmi Zariqi dhe Osman Bunjaku. Dënohet dhe Ramiz Qyqalla, me 4 vjet burg. Tinëzisht janë vrarë në pritë, në fshatin Prapashticë të Gallapit, Azem Jashanica, Musli Dumoshi, Qazim Bajraktari e të tjerë. Me burg të rëndë, nga 15 dhe 20 vjet, janë dënuar të gjithë të arrestuarit e grupit.

     Gjatë gjykimit Gjon Sereçi kishte sqaruar rolin e NDSH-së me këto fjalë: - Kjo nuk është organizatë balliste, por është organizatë Nacional-Demokratike Shqiptare, e cila ka për qëllim luftën kundër rendit ekzistues shoqëror në Jugosllavinë e sotme dhe në Shqipërinë e sotme, për krijimin e Shqipërisë etnike, duke e bashkuar Kosovën në kufijtë e saj etnikë, që do t’i bashkoheshin Shqipërisë së tillë me rendin që do ta krijonim ne. Ndërrimin e rendit shtetëror e kemi planifikuar ta zbatojmë me intervenimin e fuqive të mëdha të jashtme, siç janë Anglia dhe Amerika dhe me ndihmën e fuqive të armatosura, që janë në male, të cilat do të ngriteshin për ta marrë pushtetin në duart e veta... Gjon Sereçi ishte kujdesur në gjykim që Rexhep Buçinca të mos ndëshkohej me dënimin kapital nga gjykata. I ishte drejtuar trupit gjykues, në mbrojtje të Rexhep Buçincës, me këto fjalë:

     ”Ai është një bujk analfabet, s’di kurrgjë për këto çështje.” Në fakt Rexhepi i dinte të gjitha ngjarjet, ngase çdo gjë kishte rrjedhur prej kullës-kala të tij.  Rexhep Buçinca ishte një luftëtar i denjë, i cili shtëpinë e tij e kishte vënë për interesin e luftës për liri. Ishte i angazhuar si korrier i besueshëm dhe si atdhetar i devotshëm. Kishte bartur pothuaj tërë materialin e rëndësishëm të NDSH-së, të cilin e dërgonte në Prefekturën e Shkupit, te Ahmet Begu dhe nga atje e sillte në Prishtinë, te IlazAgushi. Këto materiale i merrte nga Ajet Gërguri dhe nga Gjon Sereçi. Për të Ramiz Qyqalla thoshte: - Rexhep Buçinca ka qenë burrë e kaluar burrit, trim i vërtetë dhe i ndershëm. Kulla e tij ka qenë një çerdhe e patriotëve, një shkollë, një vend ku ishin hartuar shumë plane të luftës kundër Jugosllavisë. Nuk ka lejuar këmbë shkau ta shkelte kullën e tij. Disa herë Milosav Blagojeviqi është përpjekur me forcat e veta për ta pushtuar kullën e tij. Zëri i Rexhep Buçincës jehonte nga lart kullës, duke thirrë: - O Milosav, hajde – hajde n’ta mbajtë! Me hi - hin, po dije se i gjallë nuk del! Rexhepi nuk ka ditë me u tutë.

     Burrat, si Rexhepi, janë matur shumë herë me vdekjen, por vdekja kurrë nuk i ka nënshtruar dhe ligësuar, kur në pyetje ka qenë atdheu dhe liria, përkatësisht, Shqipëria. Ajet Gërguri ka lindur më 1905. Ishte njëri nga trimat të cilët nuk u ndalën kurrë për ta bërë Shqipërinë të bashkuar. Sipas detyrave që ia kishin ngarkuar anëtarët e Kryesisë së NDSH-së, edhe Ajet Gërguri zhvilloi në Llap aktivitet për formimin e komiteteve të Organizatës. Në muajt korrik e deri në shtator 1945, me punën dhe vullnetin e tij, arriti të formonte disa komitete. Sipas Ilmi Muzaqit, Ajet Gërguri ishte njëri nga ideologët e rezistencës së armatosur dhe njëri nga veprimtarët më të përkushtuar të NDSH-së. Pabesisht u arrestua më 3 shkurt 1947 në fshatin Akrashticë të Vushtrrisë. Këtë vit ekzekutohet, bashkë me atdhetarë tjerë.

     Për arrestimin e tij është spekuluar shumë në opinion, por i mbetet historisë ta zbulojë të vërtetën. Ajet Gërguri, si dhe shumë luftëtarë tjerë, ranë në prita apo u arrestuan në saje të njerëzve shpirtligj, për të mos thënë – të tradhtarëve të kombit.

     Hilmi (Ilaz) Zariqi lindi në vitin 1914 në fshatin Baicë të Drenicës. Ishte me ndikim dhe me lidhje të forta me njerëzit e rezistencës, i angazhuar për t’i bashkuar grupet ilegale të kohës. Kishte lidhje sidomos me luftëtarë të njohur, si me Shaban Polluzhën, me Mehmet Gradicën etj. Me Sadik Tafarshikun ishte shok i ngushtë, të cilin e konsideronte si vëllain e tij. Një kohë ishte edhe kryetar i Rrethit të Skënderajt.

   Për shkak të veprimtarisë atdhetare Hilmiu burgoset në vjeshtën e vitit 1945, kurse më 24 prill 1946 ka ikur nga burgu. Pas ikjes Hilmiu ka rënë në kontakt me udhëheqjen e NDSH-së; Ajet Gërgurin, Gjon Sereçin e me të tjerë. U mor me riorganizimin e radhëve të organizatës dhe u përpoq për bashkimin e grupeve ilegale.

   Hilmiu mori pjesë në të gjitha mbledhjet e organizatës, si dhe në Kongresin e Lipovicës. Ky kongres mbahet edhe nën përkujdesjen dhe organizimin e tij. Ka organizuar takime me krerët atdhetarë në malin e Çiçavicës, në Radishevë, në Kotorr, në Runikë e vende tjera. Në lagjen Arllati të fshatit Damanek është mbajtur një tubim nën kryesimin e Ajet Gërgurit, kryetar i NDSH-së, Gjon Sereçit, sekretar dhe Hilmi Zariqit, kryetar i Komitetit të NDSH-së për Drenicë.

   Në përpjekjet për organizim dhe masovizim, Organizata u godit rëndë pas arrestimit të kreut të saj. Gjykata e Qarkut e Prishtinës i dënoi me vdekje: Hilmi Zariqin, Gjon Sereçin, Ajet Gërgurin, Osman Bunjakun dhe Ukë Sadikun. Gjykimi u mbajt më 30 prill 1947 ndërsa më 31 gusht të atij viti janë pushkatuar në Taukbashqe të Prishtinës Gjon Sereçi, Osman Bunjaku, Ukë Sadiku dhe Ajet Gërguri, kurse Hilmi Zariqit dënimi i është kthyer në 20 vjet burg.

    Hilmi Zariqi dërgohet për mbajtjen e dënimit në Burgun e Stara Gradishtës, kurse në vitin 1952 përsëri tentoi të ikën nga burgu.Mirëpo, nuk arriti të arratiset, sepse pas tij rojat e burgut kishin lëshuar breshëri plumbash dhe e kishin vrarë.

    Porosia e Hilmiut, sipas gruas së tij, ishte: - Amanet moj grua, fëmijët të m’i shkollosh, t’i rritësh si duhet, si dua unë. Pas vetes Hilmiu la dy djemë dhe një vajzë, njërin djalë ende të palindur. Ymer Berisha ishte një atdhetar dhe idealist i shquar. Lindi më 1912 në Gjurgjevik të Madh. Ishte i etur për dituri, i mprehtë në mendime, i zgjuar dhe i shkathtë. Dituria dhe trimëria e tij i duheshin kombit. Gjatë shkollimit u shqua si nxënësi më i mirë. Pas mbarimit të shkollës fillore, nuk u ndal. E kreu Normalen e Elbasanit më 1932, ku kishte fatin ta ketë mësimdhënës dhe drejtor shkolle Aleksandër Xhuvanin. Ymer Berisha ishte njëri ndër djelmoshat të cilët, krahas mësimit, në shpirt e kishin Atdheun dhe Shqipërinë. Ai thoshte: “Patriotizmi është shenjtëri, Kosova shpirtërisht është Shqipëri. Kur të gëzohet Tomori, le të gëzohet edhe Korabi e Sharri”.

   Ymer Berisha kishte studiuar në Universitetin e Romës në Itali, ku ka kryer Akademinë Ushtarake, nga është kthyer i diplomuar në Shqipëri. Ymeri dëshironte të kthehej në Kosovë, sepse Kosova kishte nevojë të madhe për djemë e për vasha të shkolluara. Të kthehej në Kosovë për ta përhapur atdhetarizmin dhe arsimimin e bashkëkombasve të vet.

   E respektonte shumë atdhetarin dhe idealistin e shquar, Hasan Prishtinën, të cilin e konsideronte si njeri të ngritur, si atdhetar e diplomat të shquar. I çmonte trimëritë e luftëtarëve shqiptarë, por e idealizonte veçanërisht trimërinë eAzem Bejtës

e të Shotë Galicës. Profesor Ymer Berisha ishte i palodhshëm e i guximshëm. I përhapte gjithandej idetë e tij atdhetare. Ishte i gatshëm të bisedonte me të gjithë ata të cilët kishin vënë një gur apo ia kishin vënë themelet një Shqipërie të lirë e të bashkuar.

   Ymeri nuk kishte besim te Jugosllavia. E dinte se s’do të realizohej kurrë liria pa pushkë, s’do të realizohej pa pushkë ajo që u vendos në Konferencën e Bujanit. Ai në Drenicë kishte thënë:

“Nuk ka besim te serbët, prandaj duhet të organizohemi dhe të luftojmë deri në bashkimin kombëtar”.

 Madje, me veprimtarinë e tij të palodhur, organizoi masat e gjera popullore, ku gjeti shumë përkrahës. Vlerësohet puna e tij për vetëdijësim dhe ngritje të moralit atdhetar e luftarak me nxënësit e tij dhe me rininë përparimtare.

   Disa herë Ymer Berisha ishte takuar me Shaban Polluzhën dhe Bajram Bajraktarin, atdhetarë me shumë ndikim, edhe pse ata deri në një kohë kishin qenë në njësitë partizane. Ymeri kishte besim të madh te ta, sepse e dinte se ishin njerëz të fjalës dhe të luftës.

  Me një grup të rinisë, që kishte me vete, mori pjesë në Kuvendin e Skënderajt, i mbajtur më 28 tetor 1944. Në këtë Kuvend shpalosi programin e idesë për bashkim me Shqipërinë dhe domosdoshmërinë e luftës për çlirim.

   Ymer Berisha, Gjon Sereçi, Halim Spahiu, Marie Shllaku etj., pas thyerjes së luftës në Drenicë (janar - shkurt 1945), formojnë Komitetin Nacional - Demokratik Shqiptar (KNDSH) me seli në Prizren. Në atë kohë ishin djegur flakë Drenica dhe e tërë Kosova, kurse ishin vrarë në luftime Shaban Polluzha, Mehmet Gradica e shumë luftëtarë tjerë.

   Prof. Ymer Berisha ishte takuar me shumë prijës të çetave luftarake dhe politike, si me çetën e Xhemë Gostivarit, të Lamë Breznicës, të Bahtir Dumnicës, të Shyt Marecit, të Bislim Bajgorës, të Ukshin Kovaçicës, të Ahmet Selacit etj. Profesorin e vranë në një pritë në fshatin Hereç të Gjakovës më 11 korrik 1946, ndërsa 23 nxënësit e tij të Gjimnazit të Ultë, që ishin kryesisht nga Peja dhe Prizreni, i dënuan me burgim në kohëzgjatje të ndryshme, pasi edhe ata kishin qenë pjesëtarë të organizatës së rinisë “Besa Kombëtare”. Kjo organizatë rinore kishte botuar revistën ilegale “Drita e lirisë”.

     Ukë Sadiku. Radhët e luftëtarëve të lirisë ishin të mëdha, aq sa ishte edhe dashuria e madhe për liri e bashkim. Këtyre radhëve iu bashkua edhe Ukë Sadiku, për të cilin i shenjtë ishte Atdheu dhe bashkimi i të gjitha territoreve të copëtuara.

   Uka ka lindur në vitin 1910 në Gjurgjevik të Madh të Llapushës. Ishte djalë që kishte përjetuar katrahurat e kohës dhe kishte mësuar rrugët e vështira të jetës nga i ati, Sadik Rama. Sadiku, bashkë me vëllain e tij, Shabanin, janë rritur nëpër flakët e pushkëve të lirisë, në kohën kur luftërat nuk ndaleshin dot.

   Kur ishte në moshën 10 – vjeçare, në vitin 1920, Uka, bashkë me babain e tij, Sadikun, u vendosën në Shkodër, sepse xhandarmëria serbe ia kishte masakruar familjen, kurse nënën ia kishte djegur në flakë.

   Uka ishte edukuar dhe frymëzuar në Shqipëri për ta parë Atdheun të bashkuar. U kthye në Kosovë me qëllim që ta ndihmonte çlirimin nga okupatorët e ndryshëm, siç ishin serbët, bullgarët, italianët apo gjermanët. Nuk kishte besim në njësitë partizane, sepse e parashikonte tradhtinë e Serbisë dhe të Jugosllavisë ndaj shqiptarëve e që ndodhi pas luftës, kur u shtua dhuna mbi shqiptarët. Ukën e shohim edhe në luftën e Drenicës, edhe në Shtabin kryengritës të Shaban Polluzhës. Pas formimit të NDSH-së, shpejt u formuan çeta të armatosura, e në krye të tyre ishte edhe Ukë Sadiku.

   Ukë Sadiku plagoset dhe bie në duar të armikut më 17 shkurt 1947 në Sferkë të Gashit. U dënua me vdekje nga Gjyqi Ushtarak në Prishtinë dhe u ekzekutua në vitin 1947.

   Osman Bunjaku ka lindur në fshatin Samadrexhë të Vushtrrisë. Shkollën fillore e ka kryer në Fier, sepse rrethanat e atëhershme diskriminuese për shqiptarët kishin kushtëzuar që familja e tij, si shumë familje tjera, të bredhte rrugëve të botës. Familja e tij fatkeqe ishte ndjekur nga regjimi dhe fillimisht ishte vendosur në Turqi, kurse, duke mos mundur ta përballonte jetën e Anadollit, në vitin 1924 ishte kthyer në Shqipëri dhe ishte vendosur në Fier.

   Në këtë kohë edhe familja e Bajram Hazirit - Krasniqit, sikurse ajo e Osmanit, kthehet nga Turqia dhe vendoset në Lushnje. Në Shqipëri e ruan si mbiemër emrin e fshatit Zhilivodë. Në fshatin Shipitullë, komuna e Kastriotit, sot jetojnë mbi dhjetë familje që janë të afërm gjaku të Bajram Hazir Krasniqit.

   Familja e Osman Bunjakut, pa mundur të zërë vend edhe në Fier, në vitin 1941 kthehet në Kosovë. Osmani, në vitin 1942 e deri në vitin 1944, në saje të aftësisë që kishte, sepse e kishte të mbaruar ciklin e ulët të shkollës fillore, ishte zgjedhur komandant i xhandarmërisë në Vushtrri. Sipas Ramiz Qyqallës, Osmani ka qenë një luftëtar i rreptë dhe një orator i mirë. Ishte prej atyre trimave të cilët nuk iu ndanë luftës deri në vdekje.Kishte kontakte me krerët e NDSH-së, si me Hilmi Zariqin, me Ramiz Qyqallën, meAzem Jashanicën e me shumë të tjerë. Me Osmanin shohim edhe figura tjera, që kanë qenë të lidhur me besë, si Ahmet Selacin, Ukshin Kovaçicën etj.

  Çeta e Shaban Bunjakut ishte e rrethuar në vitin 1947 nga forca të mëdha partizane. Pas 48 orëve çeta e shpërthen rrethimin në Lupç të Epërm (mbshtetur në librin e Ahmet Qeriqit: Luftëtarë të NDSH-së (1944 - 1950).

    Më vonë heroikisht kanë rënë, në shtëpinë e Abdullah Bunjakut, Shaban Bunjaku me disa të tjerë. Osman Bunjaku ka rënë në pritë dhe është zënë i gjallë nga OZN-a. Edhe pse Osmani kishte vendosur që i gjallë të mos dorëzohej, u dorëzua për shkak se kishte shumë anëtarë të familjes që ishin vënë para tytave të pushkëve. Nëse do të bënte rezistencë, supozohej se shumë familje shqiptare, që ishin vënë si mburojë, do të ishin vrarë nga shkëmbimi i zjarrit. Osmani ishte dënuar me vdekje dhe ishte ekzekutuar bashkë me luftëtarë tjerë. Në fund u vra mizorisht edhe vëllai i vogël i Osmanit, Rexhepi, i cili mbahej peng për Osmanin.

  Fetah Qyqalla, i lindur në Bardh të Madh, shquhej si njëri mendjemprehtë, me qëndrim, ideal dhe vizion të qartë. Kishte prirje të veçanta të organizimit. Ishte i shkathtë në veprim dhe në beteja dhe orator i mirë, E thërriste popullin për ta përkrahur dhe mbrojtur idenë dhe luftën për Shqipërinë e bashkuar. Fetahu thoshte: - Kjo e drejtë është në anën tonë, sepse edhe Konferenca e Bujanit na e ka lejuar që Kosova t’i bashkohet Shqipërisë. Atëherë ne do të qëndrojmë deri në fund për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë.

   Ramiz Qyqalla thoshte për Fetahun: -  Në një rast, kur zhvilluam një luftë në  mes forcave tona dhe forcave të armikut, aty ushtria jugosllave ka pësuar humbje të mëdha në njerëz. Kjo luftë është zhvilluar në Malin e Sharrit, në afërsi të fshatit Zajaz. Përpos lodhjes së madhe nga lufta që bëmë, ne, po të mos ishte Fetahu, do ta humbnim edhe rrugën. Në mal u lëshua një mjegullë e madhe, sikur një det, kurse ne donim të iknim për në Greqi. Qëndrimi i Fetah Qyqallës ishte tjetër, ai iu drejtua shokëve me këto fjalë: - Ne duhet të qëndrojmë në Kosovë, sepse Atdheu ka nevojë për ne. Asnjëherë nuk guxojmë të mendojmë për të ikur e për ta lënë vendin shkret.

  Fetahu dhe Sinan Tërdeci ishin ata që i ndalën veprimtarët të mos iknin jashtë Kosovës, edhe pse kishte filluar një valë e madhe e arrestimeve dhe burgosjeve, edhe pse po ngushtohej gjithnjë e më tepër hapësira e të vepruarit, edhe pse e dinin se edhe familjet më nuk kishin mundësi t’i mbanin e ushqenin, t’i ndihmonin me ushqime e veshëmbathje.

Fetah Qyqalla ishte një njeri me ndikim (jo edhe strateg i mirë), i cili luante një rol të rëndësishëm; siguronte veshmbathje, ushqim dhe strehim të sigurtë. Për fat të keq, edhe Fetah Qyqalla, si shumë atdhetarë tjerë, në dimrin e madh të vitin 1948 u arrestua dhe u dënua me burgim të gjatë. Për ta mbajtur dënimin, Fetahun e dërguan në burgun famëkeq të Goli Otokut.

  Aziz Zhilivoda. Zona nga vinte Aziz Zhilivoda kurrë nuk  ishte mposhtur nga armiqtë e shumtë. Në këtë zonë, të quajtur Artakollit, në rrëzë të malit të Çiçavicës, ishin thyer keq shumë herë forcat okupuese serbe. Edhe në shtatorin e vitit 1919 serbët, që kishin sulmuar fshatin, ishin thyer keq. Rezistenca e shqiptarëve i kishte detyruar ato të ktheheshin nga kishin ardhur, me kokë të ulur e me ushtarë të vrarë, të cilët i kishin mbledhur gjithandej logut të luftës.Mirëpo, serbët u kthyen shpejt për t’u hakmarrë ndaj popullatës së pafajshme. Me qenë se kaçakët ishin tërhequr në brendësi të Çiçavicës, serbët kishin sulmuar në befasi e pas shpine disa fshatra të kësaj ane, kur vranë shumë njerëz të pafajshëm. Në mesin e të pushkatuarve ishin edhe 12 anëtarë (të gjithë meshkuj) të familjes së Aziz Zhilivodës dhe vajza e Avdullah Krasniqit, Zylfija, e moshës 22-vjeçare, të cilën e kishin masakruar.

   Në këtë familje të fshatit Zhilivodë lindi, Aziz Krasniqi, i mbiquajtur edheAziz Zhilivoda.Azizi, si djalë i ri, ishte betuar se do ta merrte hakun për familjen e vrarë.Ai thoshte: - I gjallë nuk e la pa e marrë hakun! Kurse Ramiz Qyqalla kishte rrëfyer përAzizin: - I pari e merrte në thumb armikun. Rrethatorja e tij nuk ka mbetur kurrë e zbrazur. Plumbat e tij janë ngulur në krenat e armiqve.

  Gjatë okupimit gjerman të KosovësAzizi shërbeu si xhandar në Orllan, Podjevë, Lluzhan dhe Besi. Pas ikjes së forcave gjermane Azizi u detyrua të arratiset dhe të strehohet në malin e Çiçavicës. Në këtë kohë ai u takua me krerët e Shalës së Bajgorës; Ahmet Selacin, Adem Vocën, Jashar Vocën dhe Hetem Vocën. Pasi ra në kontakt me njerëz të NDSH-së, ai u anëtarësua në të, ku njohu dhe veproi me Gjon Sereçin, Ajet Gërgurin, Ramiz Qyqallën, Osman Bunjakun dhe shumë të tjerë.    Ramizi e kishte krah të djathtë Azizin, siç e kishte edhe Ajet Mjeku, Behram Krasniqin, Nebih Mjeku etj. Përmes Azizit ishte njohur edhe me Jakup Avdi Greiçevcin nga Hadja. Për shkak të arratisjes së Azizit, i cili vepronte nga mali, regjimi në vitin 1946 ia burgosi familjen, të gjithë anëtarët, që nga fëmija 6-vjeçar e deri te plaku 81-vjeçar. Familja u vendos në odën e mysafirëve të Hajrë Isufit të Zhilivodës, e cila ishte shndërruar nga OZN-a në burg të improvizuar, kurse pas një muaji e transferojnë në burgun e Vushtrrisë.

   Por, nuk pësoi vetëm familja eAzizit. U përndjekën e pësuan edhe familjet që e ndihmuan me ushqim dhe veshmbathje. Shumë njerëz u detyruan ta kërkonin Azizin nëpër malin e Qiqavicës. Në mesin e tyre ishte edhe Tahir Krasniqi nga fshati Shipitullë, i cili ka treguar: - Ne ishim të detyruar ta kontrollonim çdo kaçubë. Kur e kisha kaluar ashtu një kaçubë, befas m’u afrua një ushtar jevg dhe më goditi pse nuk e kontrollova mirë kaçubën. Ata me armë në dorë qëndronin pas neve, kurse ne duhej ta kërkonim, duke e kontrolluar malin.

   Azizi, pasi nuk mund ta vazhdonte jetën në male, duke parë se si po i keqtrajtoheshin familja, të afërmit,miqtë dhe bashkëfshatarët e tij, vendosi të ikte në Shqipëri, ku edhe ka vdekur.

  AdemVatovci. Kishte pësuar edhe familja e Ismail Vatovcit nga Vushtrria, e cila ishte e lidhur me krushqi me familjen e Azizit dhe të Sherif Terstenës, si dhe me Greiçecët e Hades. Familja Vatovci njihej në këtë anë për trimëri dhe burrëri. Sherif Vatovci, pas dhunës dhe trysnisë psikologjike që kishte pësuar nga regjimi, te ura mbi lumin Sitnicë në Vushtrri, kishte bërë vetëvrasje. Kurse djali i madh i Sherifit, Ahmet Vatovci, ishte detyruar të ikte në Shqipëri.

   AdemVatovci kishte vrarë dy serbë dhe kishte plagosur edhe disa të tjerë. Ishte burgosur, pastaj, në vitin 1948, ishte pushkatuar në Taukbashqe të Prishtinës. Nikë Kajtazi nga rrethi i Prizrenit, i cili, si anëtar i NDSH-së, ka qëndruar me Ademin në burg, tregoi: - Adem Vatovci ishte burrë që nuk i gjendej shoku. Lajmin për pushkatim e priti duke buzëqeshur dhe me krenari. Shkoi në pushkatim pa u trembur fare. Na tha: - Vdekja nuk e mund jetën, - dhe doli nga dera e burgut për ta përqafuar vdekjen. Për të vdekja ishte më e mirë se turpi. Sepse turpin shqiptari nuk e duron. Ademi vdiq si burrë, si hero ( Këtë thënie të Nikë Kajtazit për Adem Vatovcin ma tregoi Hilmi Muzaqi, i burgosur politik, organizator i demonstratave të vitit 1981 në Vushtrri, i cili ka qëndruar me Nikë Kajtazin në Burgun e Lepogllavës në vitin 1981).

   Në vitin 1966, pas Plenumit të Brioneve të Komitetit Qendror të PKJ, familja Vatovci sikur u rehabilitua. Pas 12 vjet qëndrimi në Shqipëri, u kthye djali i Sherif Vatovcit, Ahmeti. Ai kishte marrë pjesë në një mbledhje të organizuar në fshatin Navalan, ku shqyrtohej gjendja politike pas Plenumit të Brioneve. Në mbledhje merrnin pjesë edhe shefi i Sigurimit Shtetëror, S. Rrustemi dhe zëvendësi i tij, njëfar Sima. Në këtë mbledhje ngritet edheAhmeti, i cili, pos tjerash, thotë: - Ngjarjet që kishin ndodhur në fshatrat e Vushtrrisë, përndjekjet, vrasjet, bastisjet ishin bërë me qëllim nga UDB-a. UDB-a nuk i mëshironte shqiptarët. Krimeve u ka pri Novica nga fshati Pamazatin i Fushë-Kosovës, i quajtur Novica i Zi. Për krimet e kryera ata nuk janë dënuar por janë shpërblyer. Ahmetit iu tërhoq vërejtja nga Sadri Rrustemi për fjalët e tij, por ai megjithatë, vazhdoi: - Jam kthyer në Kosovë, jo pse nuk kam dashur të jetoj në Shqipëri, por pse këtu e kam familjen, sepse nëna më kishte mallë. Rroftë populli shqiptar!

(PJESA E GJASHTË )

Bilbili që vdiq në kafaz, me këngën e fundit

     “Vdekja do të ishte shumë e shëmtuar dhe e hidhur, nëse nuk kemi lënë vepra ose njerëz të na kujtojnë”. Riza Strellci ishte atdhetar rapsodist, i cili vdiq me këngën e fundit për liri në gojë. Tërë jetën ia ka kushtuar kombit shqiptar, ishte veprimtar i shquar i kauzës ombëtare.

  Lindi më 6 janar 1904 në fshatin Tërbufc, afër Janjevës. E quanin edhe Rizah Zhegovci, sepse fshati i tij bënte pjesë në malësinë e Zhegovcit. Familja e tij ishte me prejardhje nga fshati Strellc, rrethi i Deçanit. Nga Strellci gjyshi i tij ishte shpërngulur në fshatin Bajashticë të Toplicës, kurse pas masakrave serbe mbi shqiptarët e Toplicës, kishte ardhur në Kosovë, në fshatin Tërbufc. Shkollën fillore katër klasëshe në gjuhën serbe e kishte vijuar në Gjilan, por, për arsyet që dihen, e kishte braktisur. Për shkak të kushteve ekonomike Rizahu shpërngulet sërish dhe vjen në rrethin e Prishtinës, më saktë në Azizi, ish- Milloshevë, ku e ka edhe sot familjen e tij dhe djalin, Mustafë Strellcin.

   Atdhetari i madh Riza Strellci ishte poet autodidakt. Ka lënë në dorëshkrim një numër të këngëve e poezive të bukura. Ka marrë pjesë në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare gjatë viteve 1944 – 1945, me shpresë se përmes kësaj lufte do të

realizoheshin të drejtat kombëtare të shqiptarëve. Në luftë kishte treguar përkushtim, guxim e vendosmëri. Pas “çlirimit” ishte punësuar në organet komunale.Me qenë se kishte rënë në veshë të organeve të sigurimit shtetëror fjala e tij liridashëse, ishte burgosur dhe pastaj ishte dërguar në Burgun e Nishit, ku edhe ka vdekur.

   Ramiz Qyqalla e çmonte shumë njeriun gojëmbël, rapsodin e atdhetarin, Riza Strellci. Ai tregonte se si Riza Strellci këndonte në Burgun e Nishit. Të burgosurit i mbante me moral të lartë me këngën dhe çiftelinë e tij. Tekstet i krijonte vetë dhe pastaj atyre ua bënte edhe melodinë, për t’i kënduar menjëherë. Kishte thurë vargje me motive atdhetare, por edhe këngë të dashurisë. Ja disa vargje të një kënge të bukur atdhetare:

Nji natë dola me shikju,

Oh sa bukur po zdritë hana,

Aty u ula me ligjru,

Për Kosovë, për vendet tona.

Kqyra bjeshkët ishin bleru,

Plot me pyje e me lavdri,

Na t’mjertë gjith tue vajtu,

Me Kosovë, me Çamëri

( Marrë nga artikulli “Muratori autodidakt” të autorit Sinan Gashi, Zëri,

23 janar 2010)

   Të burgosurit, të cilët kishin qëndruar me të në burg, kanë treguar se Rizahu, pasi e kishte kuptuar se vdekja po i afrohej shpejt, sepse sëmundja e tij nuk kishte shërim, një ditë i thirri të gjithë të burgosurit shqiptarë dhe u tha: - Hajdeni, o vëllezër, këtu, përreth meje, se po dua t’ua këndoj një këngë që nuk e keni dëgjuar kurrë e kurrë më nuk do ta dëgjoni, se Rizah Strellci epat!

    Pas atyre fjalëve, të gjithë, sa kanë qenë të pranishëm, kanë qarë. Ishte bërë sikur edhe qielli po qante atë ditë.Ajo ditë kishte qenë e zymtë, me shi, me një erë që të çonte peshë. Dhe, Rizahu e këndoi këngën që e kishte krijuar vetë, me një temë interesante:

Hajde, hajde, mori Hatë,

Ta kanë pre ni fustan t’gatë,

Fustan t’gatë e pak të vjetër,

Veshe k’ta se nuk ka tjetër.

     Në momentin e vdekjes Riza Strellci e kishte marrë çiftelinë në dorë dhe, duke ofsharë, i kishte shqiptuar këto fjalë: - Ah, moj e bekuar! Ishte ndalur dhe kishte marrë frymë thellë: - Rizah Strellci më nuk ka me të marrë në dorë! Këto fjalë të fundit i tha dhe fryma filloi t’i rëndohet. Pas tri ditëve vdiq në Burgun e Nishit, duke i lënë të burgosurit shqiptarë në mërzi e pikëllim të thellë. Në fakt Rizahu e kishte kënduar edhe një këngë që nuk ishte dëgjuar më parë dhe as më vonë. Atë këngë enigmatike e kishte thur në burg, të cilën pati rastin ta këndonte vetëm njëherë. Ajo këngë sot e asaj dite mbeti e panjohur. Rizahu shkëlqente si këngëtar i këngëve popullore. Këngët i krijonte dhe vetë i këndonte. Përmes këngës e oratorisë së tij bashkëkohësit, sidomos të burgosurit politikë, inkurajoheshin për qëndresë.

  Për ta siguruar ekzistencën e familjes ishte detyruar të punonte në përpunimin e drurit dhe në ndërtimtari. Nga duart e veta e mbante familjen, kurse në mendjen e tij zhvillohej ideali i lirisë dhe i bashkimit kombëtar. Përmes këngës dhe propagandës që zhvillonte, Rizahu zhvillonte dashurinë ndaj Kosovës, ndaj Shqipërisë dhe Çamërisë, fliste kundër shpërnguljes së shqiptarëve në Turqi etj. Ka bashkëpunuar me personalitete të rëndësishme të kohës, si me Ramë Bllacën, Ilaz Agushin, Idriz Gjilanin etj. Rizah Strellci e donte librin, prandaj sillte libra shqipe nga Shqipëria, me qëllim të përhapjes së dijes, të kulturës e të arsimit në Kosovë. Librat më të mira e më të nevojshme për kohën ishin:Abetarja e gjuhës shqipe, poezitë e Gjergj Fishtës, poema e Pashko Vasës “O moj Shqypni, e mjera Shqypni”, Historia e Popullit Shqiptar, Kodi penal, një libër me vjersha të shkrimtarëve të Rilindjes Kombëtare, i quajtur “Këngëtore” etj.

   Tahir Krasniqi, nga fshati Shipitullë i komunës së Kastriotit, kujton fjalët e babait të tij të thëna për Rizah Strellcin: - Baba më ka folur shumë për atdhetarin e shquar, Rizah Strellcin. Një herë në Bardh të Madh Rizah Strellci e ndërtonte tavanin e xhamisë së Bardhit të Madh. Dikush e kishte denoncuar se Rizahu ndodhej në Bardhin e Madh, te xhamia, duke punuar. Pas kësaj informate, xhandarmëria e Serbisë kishte nxituar për ta kapur. Baba, me të vëllanë, Hysen Krasniqin, shpejt shkojnë dhe e informojnë Rizahun se xhandarmëria po vinte në drejtim të fshatit. Kështu, Rizahu largohet, duke e kuptuar se xhandarët e paskan mësuar vendndodhjen e tij. Në fillim u strehua te Mullini i Hoxhëve, që gjendej në hyrje të fshatit Bardhi i Madh, ndërsa librat i futi në qerren e vëllezërve Behram e Hysen Krasniqi. Pasi dita filloi të errej, Rizahu tërhiqet nga mulliri me ndihmën e babës dhe të mixhës tim dhe vendoset në kullën tonë. Rizahu qëndron për një kohë në shtëpinë tonë, por më vonë i pamundësohet qëndrimi aty, sepse dikush e kishte denoncuar përsëri në xhandarmëri.

     - Për Riza Strellcin, - shpjegon më tutje Tahiri, - baba e mixha flisnin se ishte në ballë të veprimtarisë atdhetare, por ishte edhe mbledhës i këngëve shqipe. Thoshin se ai sillte libra shqipe nga Shqipëria. Mustafë Strellci, i biri i atdhetarit Riza Strellci, në dhjetor 2007, ka thënë: - Jam shumë i prekur nga shkrime të disa historianëve, ku është shkruar njëanshëm, me pallavra, për disa figura historike. Së pari, janë injoruar. babai im, Rizahu, pastaj Ramiz Qyqalla dhe shumë figura tjera historike, të cilët ishin të merituar për çështjen kombëtare. Shpresojmë se një ditë do të dalin historianë të paanshëm, të cilët do të hedhin dritë për këta heronjë të heshtur. Atdhetarët nuk i përkasin vetëm një familjeje, po tërë kombit. Dhe, është detyrë e të gjithë neve të shkruajmë sa më shumë për këta heronj të çështjes kombëtare e ta zbardhim sa më shumë historinë kombëtare, pa lënë anash asnjë ngjarje apo personalitet. Nuk duhet të bëjmë gara mes vete se kush do të jetë “në maje” e kush “në bisht” të historisë. Kalaja nuk ndërtohet nga pak, por nga shumë argatë.

Burgosja e djalit të Ramizit – Sylejman Qyqallës

  Në vitin 1979, në mesin e shumë djemve të Kosovës dhe bashkë me bashkëveprimtarët Ramadan Pllana e Shefqet Jashari, është arrestuar edhe djali i Ramiz Qyqallës, Sylejman Qyqalla. Sylejmani, i cili ishte djalë për qejfi i Ramizit dhe i Hajrijes, ishte burgosur si anëtar i Lëvizjes Nacionalçlirimtare të Kosovës, kurse në përkrahje të idealit kishte gjithmonë vëllaun Nuhiun, ku gjatë luftës së fundit të UÇK-ës ishte përkrahës i madh i kësaj lufte. Demonstratat e vitit 1981 kishin shpërthyer dhe kishte shpërthyer edhe gëzimi në zemrën e Ramizit. Iu dhimbëseshin djemtë dhe vajzat që burgoseshin, por nga këto burgosje Ramizi sikur e shihte lirinë. Pas çdo burgosjeje të të rinjve, thoshte: - S’ka dert, nuk u shkon mundi huç..., dalëngadalë po vjen behari! Burgjet e stërmbushura me djemë dhe vasha i shihte si drita që kishte filluar të dilte mbi Kosovë. Për ta ai thoshte: - Drita e diellit ka fillue ta rrezojë Kosovën dhe Shqiptarinë. Kjo rini ka me ia sjell lirinë Kosovës dhe ka me e bashkuar me Shqipërinë.

   Për Ramiz Qyqallën burgosja e djalit të tij të vogël, Sylejmanit, do të ishte një gëzim. Bashkëfshatarët e tij ia kishin parë për të madhe se si ai nuk mërzitej fare, madje e kishin quajtur si njeri të çmendur. Këto fjalë Ramizin nuk e kishin ligështuar, përkundrazi thoshte: - Me gëzim e prita këtë ditë, rrugë të mbarë, o biri im! E kemi Shqipërinë e Enverin, ti mbaje burgun si burrat, mos u mërzit, se vetëm të paburrat mërziten e burrat trimërohen! Dëshira e tij e madhe për ta parë Atdheun të lirë dhe të bashkuar e bënte Ramizin të gëzohej për burgosjen e djalit, ngase lëvizja ilegale për çlirim dhe rezistenca kombëtare po vazhdonte edhe te gjeneratat e reja. Burgosjen e djalit të tij ai e ndjente si afrim të çlirimit dhe të bashkimit të kombit. Ai thoshte: - Po trimat prapë janë ngritë dhe kanë çuar krye, he i paça për mote! Këndonte tërë ditën, kurse tash djalin e vogël të tij e donte edhe më shumë.

    Nëna Hajrije, e cila vet i kishte përballuar vuajtjet e burgut dhe vuajtjet pas burgosjes së të shoqit, Ramizit, në pleqëri po përballej edhe me burgosjen e djalit të saj, Sylejman Qyqallës. E përndjekur dhe e vuajtur, e mësuar për qëndresë edhe nga i shoqi, e kishte të vështirë ta përjetonte lehtë burgosjen e djalit. Kur e kujtonte djalin në burg, i kujtonte edhe vuajtjet e saj dhe vuajtjet e të shoqit, duke thënë: - Unë e di se çka është burgu. Edhe pse i dhembësej pa masë, nëna qëndroi e fortë. Ia kishte bërë hallall gjirin djalit, sepse e dinte se burgu i tij e nderonte atë dhe familjen. E dinte se dikush duhej të bëhej “kurban” për Atdhe.   - Të priftë e mbara, djali im! - i thoshte saherë me zemër të thyer djalit të saj, Sylejman Qyqallës.

    Sylejman Qyqalla (djali i Ramizit) i kishte ngjarë plotësisht të atit për nga atdhedashuria:

     - Nga baba kam qenë i ndikuar drejtpërdrejt, nuk kam mundur të qëndroja indiferent për vuajtjet e popullit tim, - thotë sot Sylejman Qyqalla. Vetë rrëfimet e babait tim për mua ishin si frymëzim dhe shtytje për veprimtari atdhetare. Isha fëmija më i dëgjueshëm i babait. Në saje të edukimit nga ai, edhe unë i hyra të njëjtës rrugë. Jam shumë krenar që jam biri i Ramiz Qyqallës, sepse prej tij mësova dashurinë për atdheun, ndershmërinë, besnikërinë, drejtësinë, shpirtin e mosdurimit për shtypje e nënshtrim.

    Mosha e bënte të vetën për Ramiz Qyqallën. Pleqërinë dhe pasojat e dhunës i ndjente në trup dhe këto e pengonin të ishte në mesin e rinisë përparimtare e atdhetare. Por, Ramizi po e shihte se diçka e madhe po lëvizte përpara pas vitit të madh Si shumë nëna shqiptare që përjetuan tmerret dhe dhembjet për djem të tyre, fati e deshi që edhe Shemsije Krasniqi, një grua e urtë dhe e dashur e një familjeje atdhetare, përjetoi dhembje për djalin e saj të madh, Shabanin. Tri ditë para se ta mbaronte shërbimin ushtarak, Shaban Krasniqi nga dhuna e tepruar ushtarake, me qëllim likuidimi, ushtrojnë turtur më të ndryshme mbi të dhe si pasoj e kësaj turture për tre muaj ishte i shtrirë me gjysmë vetëdije në Spitalin Ushtarak të Beogradit. Fati e deshi që nëna Shemsije të mos mbetet pa djalë, sepse djali i shpëtoi nga vdekja. Shabani e kishte trashëguar emrin e atdhetarit Shaban Kapuçi, që ishte gjyshi i babës.

Veprimtarët e NDSH-së në zonën e Çiçavicës

Bardh i Madh: Ramiz Qyqalla, Rasim Qyqalla e Shaban

Qyqalla (vëllezër),Azem Jashanica,Mulla Hasim Gërguri (ishte

tërhequr më vonë nga organizata), Fetah Qyqalla, Ramë Gashi,

Ymer Pllana, Hasan Jashanica, Hafuz Imer Gërguri. E

ndihmonin organizatën: Ramadan Berisha, Ali Berisha e të tjerë.

Sllatinë: Sylë Berisha, Xhemë Gjuraku.

Bardh i Vogël: Rexhep Sfarça, Feriz Krasniqi.

Lismir: Pajazit Tërnava, Isa Obertinca.

Miradi: Ismail Sllamniku.

Fushë-Kosovë: Ramë Bugujevci.

Zhilivodë: Aziz Zhilivoda.

Grabovc i Poshtëm: Vesel Sogojeva, Kurtesh Berisha.

Grabovc i Epërm dhe Shipitullë: Ajet Mjeki, Behram

Krasniqi, Nebih Mjeki (sipas Ramiz Qyqalles).

Programi i NDSH-së

1. Në çdo vend (qytet e katund) të formohet “Komiteti i Vendit për Lirimin e Tokave Shqiptare”,

2. Për koordinimin e punës mes këtyre komiteteve të vendit, janë “Komitetet epruere”,

3. Komiteti Epruer varet nga Komiteti Qendruer. Të parët janë në lidhje me komitetet epruere e këta me Komitetin

Qendruer,

4. Çdo komitet formohet nga: kryetari, sekretari, anëtari i parë, anëtari i dytë dhe përgjegjës të ndryshëm, sipas nevojës,

5. Këta i ndajnë detyrat dhe përgjegjësitë sipas nevojës e zotësisë. Drejtimin e përgjithshëm e mbanë kryetari, i cili administron dhe zbaton urdhërat e komiteteve epruere,

6. Sekretari, bashkë me dy anëtarë, kanë: shërbimin e propagandës e të lajmeve, dhe si detyrë kryesore - ndërlidhjen, shërbimin ekonomik dhe politik,

7. Shërbimit politik i takon kujdesja e posaçme. Për këtë çdo komitet formon një trup nën emrin “SIP” (Sigurimi politik). SIP-i e ka për detyrë mbledhjen e informatave mbi personat e ndryshëm dhe heton sigurimin dhe mirëvajtjen e veprimtarisë së komiteteve,

8. Komitetet e vendit veprojnë në marrëveshje në mes të anëtarëve, 9. Komitetet  prore kanë po këta persona; por, nga shkaku se do të kenë më shumë punë, anëtarët do t’i ndajnë detyrat dhe në rast nevoje do të formojnë seksione me referentë dhe përgjegjës.

* * *

Dokumenti tjetër, me rëndësi të madhe për mendimin politik shqiptar është programi i Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare, i cili përmban këto pesë pika:

Programi i LLTSH

1. Liri dhe pavarësi të plotë, me të drejtë vetëqeverimi, në bazë të vullnetit të popullit, të shfaqur lirisht,

2. Me “tokat shqiptare” kuptohen të gjitha vendet ku jetojnë shqiptarët me mbi 60 për qind, pa dallim si quhet krahina a vendi dhe nga kush është i pushtuar, 3. “Lëvizja për Lirimin e Tokave Shqiptare” nuk ka qëndrim anmiqësor ndaj asnjë populli fqinjë, as kundër partive politike. Vetëm insiston që në mënyrë kulturore apo me armë të përpiqet ta arrijë idealin shekullor të kombit shqiptar që të jetë i lirë dhe vetësundues në shtet të vet, me kufij etnikë,

4. Pasi të vendosen kufijtë etnikë, pa marrë parasysh kushtet tjera të kufijve, siç janë strategjikë, ekonomikë, politikë etj., në mënyrë miqësore do të shkëmbehet popullata e pakicave nacionale, duke i tërhequr shqiptarët që do të mbesin jashtë kufijve, në vend të atyre që do të shpërngulen dhe do të përcillen jashtë,

5. Në kohë paqe LLTSH nuk do të pushojë, por do të vazhdojë, si shërbim roje të të drejtave të popullit shqiptar, si të atyre të brendshëm, ashtu edhe të atyre të jashtëm, duke u organizuar për regjim me të vërtetë demokratik dhe për relacione miqësore me popujt fqinjë ballkanikë.

Kongresi i Katërt i Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare Rroftë Shqipnija e vërtetë, me kufijtë e saj etnikë!

Si u zhvillua Kongresi i Lipovicës

(ose: Kongresi i Tretë – (i V-të) i Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare - LLTSH, respektivisht i Lëvizjes Nacional-Demokratike Shqiptare – LNDSH) Kongresi III-të i LLTSH apo Kongresi V-të i LNDSH, ndryshe edhe Kongresi i Lipovicës, zhvilloi punimet më 25 korrik 1946, me një vonesë të madhe, për disa shkaqe:

E para, gjatë ardhjes së delegatëve nga degët e NDSH-së, si dhe të grupeve te armatosura në vendin ku do të mbahej Kongresi, u hetuan lëvizje të mëdha të forcave të KNOJ-it dhe të OZN-së,

E dyta, nuk arritën delegatët dhe as përfaqësuesit e grupeve të armatosura nga Dukagjini,

E treta, nuk arriti përfaqësuesi i KQ të LNDSH-së të Shkupit, Kemail Skënderi,

E katërta, nuk arriti as Prof.Ymer Berisha, kurse një “letër”që i arriti Kongresit në emër të tij, se nëse ai (Y.Berisha) nuk do të arrinte me kohë, në vend të tij të fliste Hilmi Zariqi – ishte e dyshimtë, dhe:

E pesta, njësiti i armatosur i Jetullah Zabelit të Rezallës dyshoi në besnikërinë e korrierit për lidhje midis Hilmi Zariqit dhe Prof. Ymer Berishës, pikërisht dyshimi ishte në R. A. Nga Carrabregu i Deçanit, të cilin e arrestoi dhe të lidhur e sollën në vendin e Kongresit.

Ky Kongres u mbajt në një lëndinë, te vendi i quajtur Vorri i Hoxhës në malin e Lipovicës (sot Blinajë), mes fshatrave Risinoc, Krojmir dhe Fushticë.

Për sigurinë e Kongresit ishte kujdesur Istref Sheqa i Çikatovës.

Kongresi i Lipovicës do t’i zhvillonte punimet me këtë:

R E N D  D I T E

1. Hapja e Kongresit dhe fjala përshëndetëse e kryesuesit te Kuvendit,

2. Raporti i KQ të LNDSH-së për ushtrinë - UPNDSH-në nga delegati i KQ nga Shkupi (ky delegat nuk arriti në Kongres sepse në ndërkohë ishte arrestuar, pjesëmarrësit nuk dinin për fatin e tij, kurse Raporti nuk u mbajt fare,

3. Referati për punën e 0P (Organizatës Patriotike) “Besa Kombëtare”. Në emër të Besës Kombëtare ishte planifikuar të flasë Prof. Ymer Berisha, mirëpo ai paraprakisht, më 11 korrik 1946, ishte vrarë. Këtë fakt kongresistët nuk e dinin, ata

shpresonin se Profesori mund të vonohej,

4. Raporti i punës së 0rganizatës Nr.2 të LNDSH-së, nga Ajet Gërguri,

5. Përgjigjja e 0rganizatës Nr.2 të NDSH-së, për letrën e Komitetit në Greqi dërguar Komitetit Qendror të LNDSH-së në Shkup të datës 5 korrik 1945. Në letrën e Komitetit nga Greqia kërkohej që forcat e armatosura të braktisnin jetën e maleve dhe të emigronin në Greqi. Këtë kërkesë Kongresi, me shumicë votash, e hodhi poshtë, me motivacion se nuk lihen trojet tona dhe familjet nën këmbët e gjakësorëve pushtues. - Të mbrojmë Atdheun, nderin e familjeve e varret e të parëve deri në pikën e fundit të gjakut tonë! – kishte thënë para kongresistëve Ukshin Kovaçica,

6. Që “Lëvizja për Lirimin e Tokave Shqiptare” tash e tutje të quhet: - Lëvizja Nacional-Demokratike Shqiptare, shkurt LNDSH,

7. Forcat eArmatosura Shqiptare të quhen: Ushtria Popullore Nacional-Demokratike Shqiptare - UPNDSH, me seli nëMalet e lira te Kosovës,

8. Profesor Ymer Berisha të emërohet kryekomandant i UPNDSH-së dhe kryetar i Lëvizjes Nacional - Demokratike Shqiptare (zgjedhja e Komandantit Suprem dhe ndarja e Ushtrisë Kombëtare në 5 divizione, si dhe për rregullimin disiplinor të ushtrisë sonë),

9. Zgjedhja e Komitetit Qendror të LNDSH-së. Kryetar ishte propozuar Prof.Ymer Berisha, nënkryetarAjet Gërguri, sekretar Gjon Sereçi, si dhe anëtarët e Komitetit Qendror,

10. Emërimi i Shtabit Suprem të UPNDSH në Malet e Kosovës dhe përcaktimi i Zonave 0perative, si dhe ristrukturimi i hierarkisë ushtarake: Njësiti më i vogël të quhet çetë, kurse, sipas zhvillimeve në terren, të krijohen edhe batalione, brigada e divizione; si dhe të bëhet rregullimi disiplinor i Ushtrisë Popullore të NDSH-së, të formohen gjyqet disiplinore në çdo hierarki ushtarake, si dhe gjyqi penal në kuadër të brigadave,

11. Përcaktimi i rregullave për çështjet me rojen, furnizimin e ushtrisë dhe pajisjet e ushtrisë me armatime të nevojshme (pritej përgjegjja e Komisionit të Veçantë të KQ të LNDSH-së, që kishte lidhje me Misionin Ushtarak anglo-amerikan në Tiranë, Shkup, Athinë dhe Romë.

Pjesëmarrësit në Kongresin e Lipovicës

     Kongresi i filloi punimet më 25 korrik 1945, me një vonesë për shumë arsye.

     Pjesëmarrës në Kongres ishin:Ajet Fazli Gërguri, nga Duboci i Drenicës, Gjon Gjergj Sereçi, nga Ferizaj, Ramiz Qyqalla dhe Azem Jashanica, nga Bardhi i Madh, Dan Berisha, nga Bardhi-Fushë-Kosovë, Jetullah Zabeli, i njohur edhe si Jetullah Rezalla, Hamit Emini, nga Skënderaj, Osman Bunjaku e Shaban Bunjaku nga Samadrexha eVushtrrisë,Ahmet Selaci, Shemsi Selaci, Rizah Rexhep Selaci, nga Selaci i Shalës së Bajgorës, Hysen Lutani, Sadik Lutani, Ramë Lutani, nga fshati Turiqec i Drenicës, Imer Ahmeti - Radisheva, nga fshati Radishevë i Drenicës, Mulla Ramë Govori, nga fshati Herticë e Llapit, Ixhaid Nazmi Gafurri, djali i martirit demokrat, Nazmi Gafurri, Hasan Bilalli, Kadri Beba - Ribari, Salih Rexhë Ribari, Hilmi Zariqi e Shaqir Zariqi, nga Baica e Elshanit, Xhemail Buletini dhe Isuf Buletini, bijë të luftëtarit patriot, Isa Buletini, Istref Sheqa Hoti, nga fshati Likoc i Drenicës, Rifat Kotori, Sylë Hajrizi, IslamDomaneku, nga fshati Grackë, Lipjan, Zekë Luma, nga fshati Kraishtë, Nezir Buja, nga fshati Bujan, Ismail Dragusha, nga fshati Rufc i Vjetër, Ibush Mramori, djalë i vëllait të Shemsi Mramorit.

     Në grupin e Shemsi Mramorit kanë qenë: Isuf Rysha me vëllezër, Rexhep Gajtani, Brahim Gajtani, Hajdar Kolevica, Ukë Salihu, Emin Shushica, Sadik Tusha dhe Sylë Tusha, Sylë Zejna, Selim Limani, Osman Abaz Gagica, Feriz Fejzullah Saraçi me të birin Eminin, nga fshati Bivolak i Vushtrrisë, Arif Shala, Xhemajl Esati, nga Komarani i Drenicës, Shaban Sallova, nga fshati Mazgit i Prishtinës, Nazif Shaba dhe Xhelë Maliqi, nga fshati Gllogoc i Lipjanit, Qerim Selimi, nga fshati Banullë i Lipjanit, Isuf Muharreni dhe Hajdar Muharremi, nga fshati Petrovë e Shtimes, Rrahim Rexha, Rrahman Jetullahu, Osman Jetullahu, Rrahman M. Qeriqi, nga fshati Krojmir, Qazim Zogaj dhe Fetah Bogiqi, nga Komarani i Drenicës, Sokol Brahimi dhe Izet Murati, nga fshati Sankoc, Jahir Sejdiu dhe Tafil Sejdiu, nga fshati Shalë, ish-Sedllar, Hazir Bajrami, Mehmet Arifi, Ismail dhe Shaqir Dugolli, Beqir Bajrami, nga fshati Pjetërshticë, Izet Jetishi, nga fshati Zborc, afër Shtimes, Selim Salihu dhe Ali Besheniku, nga fshati Carralevë, Sadri Duhla, nga fshati Duhle dhe Qerim Ali Gashi, nga fshati Luzhnicë, Ilaz Sadiku, nga fshati Hallaq i Lypianit, Hajredin Mëziu, nga fshati Vërshec, afërMagurës dhe disa luftëtarë të tij nga ky fshat, Bajram Çukovci, nga Cernilla dhe Qazim Leskovci, nga fshatiMirash, HajredinAvdyli, nga Sazlia, Nebih Sahiti, nga fshati Kabash - Prizren, Nebih Jonuzi, nga Rubovci, Tahir Prokupja, nga fshati Fushë e Madhe (ish-Velikopole), Hamdi Tmava, Jetullah Hasani, Rexhep Hyseni, nga fshati Godanc, afër Shtimes, Rifat Mexhuani, nga fshati Siboc i  Kastrioitit, Miftar Gashi, nga fshati Dobrajë - Lypian, Hasan Salihu, nga fshati Korishë - Prizren, Bajrush Zuka dhe Mehdi Zuka, nga fshati Lloshkobare - Ferizaj, ZenelMorina, nga fshati Hade, Beqë Zeqiri, nga fshati Gjurko, Lypian, Ismail Muharrem Ismajli, FejzullahMehmeti, nga Domaneku i Drenicës, Brahim Luta, nga Gllanasella e Drenicës, Imer Radisheva, Imer Bajraktari, Hysen Lutani e shumë të tjerë. (Marr nga Hysen Azemi: Dokumente arkivore të Partisë Nacional Demokratike Shqiptare në Kosovë)

Një vështrim për librin “Faqe të panjohura të historisë së NDSH-së

(Ramiz Qyqalla dhe bashkëluftëtarët e tij)

Parathënia

    Libri historik “Faqe të panjohura të historisë së NDSH-së Ramiz Qyqalla dhe bashkëluftëtarët e tij” i Mustafë Krasniqit është një sfidë e guximshme që u bëhet historianëve të kohës sonë, sepse historianët janë kompetentë për të shkruar me besnikëri e pa politizime për ngjarjet historike të çdo kohe. Nuk ngurova fare për ta vështruar punën e Mustafë Krasniqit në këtë libër, që është shumë e rëndësishme, si për gjeneratat e tanishme, ashtu edhe për të ardhshmet, të cilat duhet ta mësojnë të vërtetën historike, çfarëdo qoftë ajo. Por, ç’të bëjmë, kur historianët (shkencëtarë), ata të guximshmit, si i madhi Ali Hadri, i cili i sfidoi me argumente historianët serbë e jugosllavë, na mungojnë. Janë dy arsye që më dhanë kurajë për të qenë recensent i librit të Mustafë Krasniqit: E para, sepse autorin e njoha gjatë veprimtarisë së vrullshme të LPK-së, i cili ishte i lidhur në ilegalitet me Xhavit Hazirin, njërin nga udhëheqësit më të devotshëm të Lëvizjes sonë, njëkohësisht, njërin nga themeluesit e UÇK-së së lavdishme. E dyta, se Ramiz Qyqallën, këtë atdhetar të paepur, e kemi pasur mik shtëpie dhe njërin ndër shokët më të besueshëm të babait tim, Islam Pllanës. Të gjitha këto argumente, që i shkruan autori i librit për xha Ramizin, i kam dëgjuar shumë herë nga vetë Ramizi, por edhe nga vëllezërit e tij, Rasimi dhe Eshrefi. Gjithashtu, kam pas nderin të takohem dhe të bisedoj miqësisht me Fetah Qyqallën dhe me disa kushërinj e miq të Sylejman Qyqallës, djalit të Ramizit. Kam shkuar shpesh në Bardh të Madh, te vëllai i Ramizit, Rasimi, i cili m’i tregonte këto të dhëna, të cilat sot i shkruan Mustafë Krasniqi. Përshëndetja e parë që kam pasur me xha Ramizin, sa herë që e kam takuar, ka qenë: “Rroftë Shqipëria Etnike!” Pastaj, gjatë bisedave me të, kurrë nuk e ka lënë pa m’i recituar vargjet e poemës atdhetare të Pashko Vasës “O, moj Shqypni, e mjera Shqypni”, si dhe poezi e citate të vëllezërve Frashëri. Ramizi kishte konsideratë jashtëzakonisht të madhe për heronjtë kombëtarë, Hasan Prishtinën, Ismail Qemalin, Luigj Gurakuqin, kurse shpesh fliste edhe për udhëheqës të NDSH–së, me të cilët kishte pasur takime të veprimtarisë ilegale, si me Gjon Sereçin, Ajet Gërgurin, Selman Rizën etj. E donte Shqipërinë e Enver Hoxhës, për të cilën thoshte: “Edhe kjo Shqipëri po mos të ishte, neve, krejt shqiptarëve do të na prente e grinte Serbia”. Thoshte: “Evropa plakë na tradhtoi edhe njëherë, duke e përkrahur Titë - kurvën e duke e tradhtuar Enver Hoxhën”. Ramiz Qyqalla kishte pajtuar shumë gjaqe e ngatërresa. Ishte shumë i drejtë në pleqërim dhe kishte besim të madh në popull. E kujtoj një mendim të tij, të cilin ma tregonte babai im: “Burrëri është me falë, ligështi është me u vra me vëlla”. E përdorte shpesh këtë fjali të urtë gjatë pajtimeve të gjaqeve. Ramizi ka qenë një autodidakt i shkëlqyer, ndonëse kishte kryer vetëm disa klasë të fillores. Uroj qëMustafë Krasniqi të ketë suksese të tjera dhe kurajo, në mënyrë që edhe në të ardhmen të shkruajë libra të tillë, të cilët do të jenë si një pasqyrë e vogël dëshmimi për gjeneratat e ardhshme, sidomos për ata që duan të merren me shkrime e ngjarje historike.Ma thotë mendja se Mustafa, me këtë libër, jo vetëm lexuesit, por dhe historiografisë, i ofron ndihmesë të madhe për të pasur ide dhe material dhe për të hedhur dritë mbi ngjarje e heronj, të cilët gati i ka mbuluar mjegulla e harresës. Në anën tjetër autori i këtij libri me vlerë u bën nderë heronjve dhe ngjarjeve historike kombëtare të disa periudhave.

Ramadan Pllana

Pasthënie

     Në përpjekjet e mia për ta bërë këtë libër sa më me vlerë, duke mos iu shmangur asnjëherë argumenteve, kam kërkuar e kam shfletuar shumë faqe të internetit, kam lexuar shumë libra, kam kontaktuar me shumë njerëz - dëshmitarë të kohës. Më kanë dhënë informata edhe shumë persona të interesuar. Falënderoj dëshmitarët dhe të afërmit e atdhetarëve, të cilët kanë evokuar kujtime me vlerë për ngjarje e personalitete me rëndësi dhe me interes për këtë libër. Njëri nga ata, të cilët kanë dhënë kontribut të madh dhe të veçantë, është edhe Sylejman Qyqalla. Ndihmë më kanë dhënë edhe BajramMjeku, Ramadan Pllana, IlmiMuzaqi, Tahir Krasniqi, Ramadan Krasniqi e shumë të tjerë. Material, si dëshmi, kam vjelë edhe nga ueb-faqet e radios “Kosova e lirë”, “Pashtriku” dhe “Albaniapress”. Shënime kam marrë edhe nga libri i Ahmet Qeriqit, nga kam nxjerrë fotografitë e Gjon Sereçit, Ajet Gërgurit, Hilmi Zariqit dhe Osman Bunjakut. Shënime e të dhëna historike kam marrë edhe nga familja e Ramiz Qyqallës (Ramizin kam pas nderin ta njoh sa ishte në jetë), nga kushërira e tij, Shemsije Qyqalla - Krasniqi, nga Tahir Krasniqi e Ramadan Krasniqi, si dhe nga shumë të tjerë. Bashkë me ta ne kemi hedhur pak dritë për disa atdhetarë, të cilët ishin lënë në harresë. Lexues të nderuar! Duhet ta merrni këtë libër si një përpjekje modeste për ta nxjerrë në dritë një periudhë historike, të lënë anash nga historiografia jonë. Jam plotësisht i bindur se kam lënë shumëçka pa e shkruar e pa e paraqitur para lexuesit të këtij libri. Lus lexuesin e nderuar që përpjekjet e mia, lëshimet e mungesat, t’i marrin si të natyrshme. Duke e përmbyllur këtë libër, po ua jap porosinë, që rrjedh nga atdhetarët tanë: - Mos pranoni kurrëfar kompromisi me serbët e as kurrëfar opsioni tjetër, përveç Bashkimit Kombëtar. Lufta nuk do të ndërpritet deri në bashkimin e trojeve tona etnike shqiptare. As Shqipëri e Madhe, as Shqipëri e Vogël, po aq sa është Shqipëria”! (Ymer Berisha) Ramiz Qyqalla, vdiq me emrin “Shqipëri” në gojë, duke thënë: - Të gjithë shqiptarët janë Shqipëri! Do ta fitojmë lirinë, po e shoh me sy! - Ruajeni Shqipërinë, ajo është shpirti ynë, ne pa të nuk mund të jetojmë. Nëse nuk luftojmë për t’u bashkuar, gjaku na u mallkoftë. Nëse ka ndonjë shqiptar që del kundër bashkimit, i qoftë i mallkuar gjaku dhe e mallkoftë toka ku shkel me këmbë. Duane Shqipërinë, Shqipërinë e Bashkuar, se ajo është jeta, është gëzimi, është lumturia jonë. Vetëm Shqipëria Etnike për ne shqiptarët është zgjidhje fatlume.

Rrnoftë Shqipëria e Bashkuar!

Fjala e redaktorit

Një përpjekje e çiltër për t’i zbardhur ngjarjet e personalitetet historike

Lexuesit po marrin në dorë edhe një libër të mirë që flet për ngjarje e personalitete, deri tash të panjohura apo pak të njohura, nga veprimtaria e begatshme, por e shkurtër, e organizatës Nacional Demokratike Shqiptare (NDSH) në një rreth të caktuar, kryesisht në zonën e Artakollit, buzë malit të Çiçavicës - në fshatrat e Kastriotit, të Vushtrrisë, të Fushë-Kosovës etj. Edhe pse historia jonë më e re i njeh shumë pak veprimtaritë dhe përpjekjet titanike të kësaj organizate atdhetare dhe të shumë atdhetarëve të kësaj ane, autori i librit, Mustafë Krasniqi,ka arritur që me sukses t’ia paraqes opinionit tonë lexues një mori faktesh për ngjarje e personalitete historike të panjohura apo pak të njohura, me në qendër atdhetarin e shquar, Ramiz Qyqallën. Përshkrimi i ngjarjeve dhe personaliteteve në këtë libër tregon qartë se shqiptarët e Kosovës, menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, nuk ishin pajtuar të jetonin në robërinë e re të maskuar me liri, me barazi e me vëllazërim – bashkim. Përkundrazi, ata, edhe pse të lodhur nga luftrat e shumta dhe nga varfëria e skajshme, filluan të organizoheshin, me qëllim të fitimit të lirisë dhe të ribashkimit me shtetin amë - Shqipërinë. Rrethanat shoqërore e politike të kohës nuk i mundësuan kësaj organizate dhe popullit tonë të realizonte aspiratën për liri dhe bashkim kombëtar, por ajo i vuri themelet e një rezistence kombëtare dhe i tregoi botës se shqiptarët kurrë nuk do të pajtohen të jetojnë të robëruar. Libri që kemi në dorë ka edhe mangësi profesionale të të shtjelluarit të lëndës, është modest në pasqyrimin e ngjarjeve e personaliteteve historike. Ai nuk mëton ta thotë fjalën e fundit për këto ngjarje e personalitete që shtjellon. Më shumë është një grishje, një thirrje, një sfidë për historianët, në mënyrë që ata të mos i lënë pasdore, por ta kthejnë vëmendjen e tyre drejt realitetit historik, drejt ngjarjeve e personaliteteve historike pa anime politike e pa hile „shkencore“. Dhe, krejt në fund, dua ta përgëzoj autorin, i cili na dha këtë libër, dhe përmes tij na njohu me një faqe të historisë, të përpjekjeve, vërtet titanike, të organizatës së parë politike ilegale të shqiptarëve të këndej kufirit.

 Berat Luzha

Për autorin e librit

     Mustafë Krasniqi u lind në vitin 1966 në fshatin Shipitullë, Kastriot. Mësimet e para i mbaroi në vendlindje, të mesmen dhe studimet universitare në Prishtinë. Si i ri hyri në radhët e grupeve ilegale LPRK (LPK). Poashtu ishte edhe kryetar i KMLDNJ-së për komunën e Kastriotit. Aktivitetet e tij ishin të pandalshme. Ishte i angazhuar edhe në aksionin gjithëkombëtar për faljen e gjaqeve. Mustafa ishte njëri nga ata djem që pati fatin t’i njihte dhe të vepronte me shumë atdhetarë - dëshmorë të kombit, si me Afrim Zhitinë, Fadil Vatën, Xhavit Hazirin e të tjerë. Poashtu ishte edhe njëri nga drejtuesit e demonstratës së vjeshtës së vitit 1989 dhe i shumë proceseve të rëndësishme të ilegales dhe të luftës së fundit të UÇK-së. Si nxënës filloi të merret me krijimtari letrare, si dhe me shkrime gazetareske, analiza, kritikë dhe intervista. Poeti ka të botuar përmbledhjet me poezi: ”Gjarpërinjtë e zinj edhe atje…“, “Lumëgjaku”, ndërsa kjo është vepra e tij e tretë.

..